Στρατής Παττακός: «Ζούμε σε μια παρανοϊκή εποχή»
Λένε ότι το άγχος σκοτώνει, σκοτώνει το παθολογικό άγχος, ο πιλότος που έχει το άγχος να προσγειωθεί, ο χειρουργός που έχει το άγχος πως να χειρουργήσει ακόμη κι ο επιχειρηματίας που θέλει να αυξήσει τις δουλειές του, αυτά είναι άγχη με εκτόνωση, το άγχος που έχω δει ότι είναι εντελώς παθολογικά ο αγχώδης τύπος, αυτός ο οποίος από το πρωί θα ξυπνήσει μέχρι το βράδυ τρώει τα νύχια του για το τίποτα για πράγματα ανύπαρκτα, αυτός είναι αγχωμένος, αυτό το άγχος είναι παθολογικό, είναι εσωστρέφεια κι αυτό το άγχος σκοτώνει.
Είναι ο άνθρωπος που έχει πραγματοποιήσει την πρώτη ρομποτική επέμβαση καρδιάς στην Ελλάδα τα περισσότερα χρόνια της ζωής του τα έχει περάσει μέσα σε μία αίθουσα χειρουργείου και μετρά περισσότερες από 20.000 εγχειρήσεις καταρρίπτοντας πολλά ρεκόρ Γκίνες μιλάμε για το κορυφαίο Έλληνα καρδιοχειρουργός Στρατή Παττακό. Γεννήθηκε το 1951 στον Πολιχνίτο της Μυτιλήνης, σπούδασε ιατρική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και ειδικεύτηκε στη Γενική Χειρουργική στο Λαϊκό Νοσοκομείο.
Το 1982 αναχώρησε για τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής όπου παρέμεινε εννέα χρόνια ως ειδικευόμενος στη Γενική Χειρουργική και Καρδιοχειρουργική ενώ το 1991 αποφάσισε να επιστρέψει στην Ελλάδα. Σήμερα είναι διευθυντής Β΄ Καρδιοχειρουργικής Κλινικής του Νοσοκομείου «Υγεία»
Κύριε Παττακέ καλησπέρα, ευχαριστούμε πολύ που είστε μαζί μας στο στούντιο της LIFO
Καλησπέρα, δική μου τιμή για τη φιλοξενία
Τι εποχή είναι αυτή που ζούμε; Τι θα μας λέγατε.
Δεν ξέρω, ίσως παρανοϊκή, ‘ίσως δύσκολη, ίσως ακαταλαβίστικη, ίσως κάτι που μας βρίσκει απροετοίμαστους… δεν σας το κρύβω ότι κι εμένα με βρίσκει με άδειο από σκέψεις και νοήματα. Δηλαδή δεν μπορούσα εγώ να φανταστώ εγώ ότι η επιστήμη θα έβρισκε τόσο γρήγορα, μια κι αυτή τη στιγμή το κυρίαρχο θέμα είναι των εμβολιασμών και της πανδημίας, δεν θα μπορούσα να φανταστώ ότι η επιστήμη θα έκανε αυτό το άλμα να βρει το εμβόλιο τόσο γρήγορα κι εμείς να οργανωθούμε, να προλάβουμε να ταμπουρωθούμε πίσω από άρνηση δηλαδή με ξεπερνάει αυτό και θέλω πριν με ρωτήσετε για οτιδήποτε, να σας πω κάτι που με βαραίνει και πρέπει να το λέω όπου βρεθώ τηλεοπτικά τύπος, ραδιόφωνο το λέω πάντα όταν άκουσα την αντίδραση η οποία η πρώτη-πρώτη ήταν «κύριοι πότε πρόλαβε επιστήμη και σε έξι μήνες έβγαλε το εμβόλιο άρα θέλετε να το δοκιμάσετε πάνω σε μας αυτό ήταν η πρώτη δεν έκανα τίποτα τηλεφώνησα αμέσως τον επαΐοντα πήρα ένα τηλέφωνο στην Αμερική στο φίλο μου το Γιώργο τον Παυλάκη, του λέω, Γιώργο τι έχεις απαντήσει στην κατηγορία, δεν ξανά ξεφεύγω από το θέμα μας αλλά πρέπει αυτό να το πω πρώτο τι έχεις να μου πεις σε έξι μήνες προλάβαμε και βγάλαμε εμβόλιο ο κόσμος λέει δεν είναι ασφαλές, να το κάνω; Ήταν η πρώτη μου ερώτηση και μου απάντησε πολύ απλά, φίλτατε Στρατή το εμβόλιο θα το κάνεις διότι μπορώ να σου υπογράψω ένα πράγμα και δεν μπορώ να σου υπογράψω το δεύτερο, το πρώτο που μπορώ να σε υπογράψω ότι είναι ασφαλέστατο το δουλεύω 10 χρόνια χρόνια, δέκα χρόνια τα εμβόλια του RNA είναι στα χέρια μας και τα δουλεύουμε σε άλλες ασθένειες εκείνο που δεν μπορώ να σε υπογράψω είναι ότι τώρα που θα το βάλουμε να πολεμήσει τον κορονοϊό δεν ξέρω 100% τι θα βγει νικητής δηλαδή μπορεί να καλύψει το 50% το 30% το 90% όμως μετά από τρεις – τέσσερις μήνες φάνηκε να καλύπτει το 95% των ασθενών, αλλά ο άνθρωπος ήταν ξεκάθαρος, το εμβόλιο δεν βγήκε τώρα, πήραμε ένα υπαρκτό εμβόλιο του RNA και πάνω εκεί πάμε να το τροποποιήσουμε για τον κορονοϊό, άρα ασφαλέστατο, καν’ το, αλλά να περιμένουμε να δούμε τα αποτελέσματα αν θα είναι όντος τόσο όσο περιμένουμε χρήσιμο.
Μια που αναφέρατε αυτό, η επιστήμη κέρδισε το στοίχημα όλοι αυτό πιστεύουμε αλλά προσωπικά πώς αξιολογείτε όλο αυτό το μεγάλο υψηλό ποσοστό των ανεμβολίαστων.
Νομίζω ότι επειδή αντί να προλάβουμε να μιλήσουμε εμείς τους φίλους μας, τους γνωστούς μας πρόλαβαν οι άνθρωποι οι οποίοι χωρίς καμία ενημέρωση, οργάνωσαν θα έλεγα ένα κίνημα και στην αρχή δεν μπορούσε να το καταλάβω παρόλο που έχω τα χρόνια και την εμπειρία να καταλάβω το κίνημα αυτό είναι πολιτικό; Δεν μου φαινόταν; Είναι θρησκευτικό,; Δεν μου φαινόταν, όλα τα υποπτευόμουνα, είναι πολιτικό, όχι, θρησκευτικό όχι, επαναστατική γυμναστική; πιθανώς γιατί τον άνθρωπο αν του πεις κάνε αυτό μια μερίδα των συνανθρώπων μας σου λέει, τι επειδή μου το είπες εσύ πρέπει να το κάνω;
Δηλαδή σκεφτόμουν αν στην κατοχή έφερνα ένα φορτηγό ψωμιά και τα μοίραζα στους πεινασμένους μήπως θα είχαν οργανωθεί μερικοί να πουν ότι το άλευρα αυτά μπορεί να είναι βιολογικά τροποποιημένα μην πάρετε ψωμί; Έτσι λοιπόν μ’ όλες τις σκέψεις που έκανα δεν μπορούσα να βλέπεις συμπαθέστατους και ευφυέστατους ανθρώπους, δεν ήταν άνθρωποι, τι να πω τους βάζεις ταμπέλα συναντάς ένα φίλο σου και φιλικότατο και μου λέει, εγώ αποκλείετε να εμβολιαστώ. Συνάντησα μια κυρία, που δεν θα πω σε ποιο νησί η οποία μου έβγαλε ένα δριμύτατο λόγο εναντίον του εμβολίου και της είπα, γιατί καλή μου κυρία γιατί να μην εμβολιαστείτε και μου είχε δυο τεράστια ερωτήματα «και ο κύριος Κρεμαστινός μου λέει που εμβολιάστηκε, γιατί πέθανε»; Μα κυρία μου ο Κρεμαστινός πέθανε πριν το εμβόλιο και το άλλο που έχει γραφτεί ότι σε παρακολουθούν ισοβίως που είναι γραμμένο, μου βγάζει στο, τώρα έχουμε όλοι τα τηλέφωνά μας, και το βγάζει και τι έλεγε εκεί, «ότι αυτοί που είναι ενάντιων του εμβόλιου μπορούν να’ ρθουν κοντά-κοντά να ανταλλάσσουν ισόβια τις παρενέργειες τυχόν, άρα η παρακολούθηση θα ήταν απ αυτούς που θα κάνανε αίτηση και θα έδιναν και το e-mail τους, καλή μου κυρία δεν λέει αυτό ότι αυτόματα παρακολουθείσαι αν εσύ είσαι αντίθετη και κάνεις το εμβόλιο μπορεί όντως να παρακολουθείσαι αν θέλεις με λίγα λόγια πρόλαβε να ανθίσει μία παραφιλολογία προτού εμείς οι γιατροί προλάβουμε να πούμε στους ανθρώπους, για τ΄όνομα του θεού… δεν ξέρω, ώρες-ώρες σκέφτομαι μήπως έπρεπε το Κράτος να πει, ξέρετε δεν έχω εμβόλια για όλους όποιος προλάβει, αν έκανε αυτό πιστεύω ότι όλοι θα βάζαν μέσον να κάνουν το εμβόλιο δεν έπρεπε στην αρχή που δεν ήταν τόσο άφθονα τα εμβόλια έγινε μία φασαρία ποιος θα πρωτοκάνει όταν φτάσαν τα εμβόλια αναπτύχθηκε τούτο έπρεπε το Κράτος να πει δεν έχω για όλους, όποιος προλάβει.
Τι πιστεύετε ότι θα αφήσει πίσω της η Πανδημία;
Η Πανδημία θα αφήσει 90% των κακών, δηλαδή το οικονομικό της πλήγμα το κοινωνικό της πλήγμα, τους ανθρώπους που ήταν οριακή, ήταν που ήταν οριακή ψυχολογικά τους ζόρισε πολύ, θα αφήσει όλα τα αρνητικά που ξέρουμε, θα αφήσει και θετικά διότι το είπαν κι οι αρχαίοι μας «ουδέν κακόν, αμιγές καλού» θα αφήσει τα θετικά και φαίνεται τα θετικά θα αρχίσουμε να βλέπουμε λίγο τι αξίζει σ’ αυτόν τον κόσμο μας έκανε λίγο πιο φιλόσοφους η απομόνωση και ο καναπές μας, θα αφήσει ορισμένα μηνύματα, σκεφτείτε ότι τώρα, ας πούμε στην ιατρική αναπτύχθηκε το ιντερνετικό συνέδριο και κάθεσαι στο σπίτι σου με το φρούτο σου και τον καφέ σου και βλέπεις το συνέδριο. Σκεφτείτε εσείς η νεότερη γενιά έναν Αμερικανό επιστήμονα που παίρνει το αεροπλάνο, bussines class, πάει στο Σίδνεϊ μιλάει μια ώρα, αμείβεται γι’ αυτό ίσως ή δεν αμείβεται, το κάνει για την επιστήμη και την άλλη μέρα το πρωί ξαναπαίρνει ένα αεροπλάνο στη Νέα Υόρκη η οικολογική καταστροφή αυτή αν κάτσει και το σκεφτεί κανείς βέβαια κοινωνικά γνωρίζετε, γνωρίζει, εντάξει ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ζώο δεν είναι μόνο για το σπίτι του αλλά κάτσετε και σκεφτείτε έναν Αμερικανό επιστήμονα να πηγαίνει στην Αυστραλία να δίνει διάλεξη και να γυρίζει ενώ τώρα γίνεται ιντερνετικά αυτό θα είναι το καλό και μάλιστα σε λίγο, δεν θα ‘ναι και ιντερνετικά θα είναι και virtual reality θα είναι 3D πάνω στη σκηνή και δεν θα ξέρεις αν ήρθε ή αν δεν ήρθε θα είναι στο στούντιο στην Νέα Υόρκη, εσύ θα είσαι στο Μαρκόπουλο σε ένα ξενοδοχείο και δεν θα ξέρεις αυτός που βλέπω εδώ πάνω είναι το 3d του ήρθε ή δεν ήρθε έτσι θα αφήσει και και θετικά.
Μακάρι.
Τι σημαίνει για σας καλός γιατρός;
Είναι πάρα πολύ δύσκολη απάντηση και μπορώ να σας την απαντήσω τόσο με τέτοιο τρόπο που να σας την απαντήσω πιασάρικα να στο κάνω δηλαδή να ωραιοποιήσω την ερώτηση και να δώσω και μία όμορφη απάντηση και να πάμε σπίτι μας που λέει και ο στοίχος. Όχι δεν θα το απαντήσω εύκολα. Κατ΄αρχήν θα πω ότι είναι μία πάρα πολύ δύσκολη έννοια και νομίζω ότι ο καλός γιατρός σήμερα δεν είναι εύκολο να τον δεις και αν τον δεις κι ακόμα αν τον δεις δεν θα τον γνωρίσεις καλός γιατρός είναι αυτός που βάζει τον εαυτό του κάτω από τον ασθενή, καλός γιατρός είναι αυτός που είναι πολύ διαβασμένος και πολύ εκπαιδευμένος βέβαια έτσι αυτό δεν θα το ξεχάσουμε ποτέ, το πρώτο να ξέρει τη δουλειά του καλά, να δω το CV του και να δω ότι αυτός ο άνθρωπος έχει κοπιάσει, ότι έχει σπουδάσει, ότι έχει ταξιδέψει, ότι έχει φύγει στην Αμερική στην Ευρώπη στο Χονγκ Κονγκ, πήγε έκανε τη δουλειά του όπου νόμισε ότι θα τη μάθει σωστά, τώρα μπορεί να την έμαθε στον Ευαγγελισμό σωστά, μπορεί να τη έμαθε στο Ωνάσιο σωστά, δεν με νοιάζει που την έμαθε αλλά ήθελα να ξέρω ότι την έμαθε σωστά, εκείνος ο οποίος για τον άρρωστο θα είναι 24 ώρες το εικοσιτετράωρο δεν έχει ώρα αυτός ο γιατρός κι ότι ανά πάσα στιγμή η απόφασή του θα είναι η ίδια όπως για τον αδελφό του δεν θα παρασυρθεί να κάνει μία πράξη που δεν θα την έκανε στον αδερφό του. Δεν σας το κρύβω ότι μπήκαν πολλά στην ιατρική τελευταία και χωρίς να θέλω τώρα να… υπάρχουν πολλά πράγματα που δεν μου αρέσουν στην ιατρική. Δηλαδή η Ιατρική μπορούσε να πάρει ένα ποιο… να έχει ακόμα ένα πιο ανθρώπινο χαρακτήρα, δεν έχουμε ενισχύσει το ρόλο του οικογενειακού γιατρού, δεν έχουμε ενισχύσει το ρόλο του… να αισθάνεται ο πολίτης την ασφάλεια ότι αν αρρωστήσω δεν θα βρεθώ εγώ να περιμένω τρεις ώρες σε εξωτερικά ιατρεία διότι η Ελλάδα κατ’ αρχήν την οποία ζω όλα αυτά τα χρόνια, δεν έχει οργανώσει δεν είναι πολιτικό το θέμα.
Η Ελλάδα έχει γύρω στα 135 νοσοκομεία δεν νομίζω ότι θα χρειαζόταν πάνω από 35, νοσοκομείο σημαίνει μεγάλο και καλό, δεν σημαίνει νοσοκομείο στο Άργος, νοσοκομείο στο Ναύπλιο, νοσοκομείο στην Κόρινθο, δηλαδή αν ήταν έτσι κάθε μια ώρα έχουμε ένα νοσοκομείο, αν θέλετε τη γνώμη μου για το τι νομίζω εγώ νοσοκομείο, Νοσοκομείο είναι, κάνεις στη Θεσσαλία ένα πράγμα στο κέντρο της Θεσσαλίας, όχι στη Λάρισα, στα Τρίκαλα στην Καρδίτσα, κάπου που να απέχει μία ώρα και από την άλλη από τη Λάρισα και από την Καρδίτσα κάνεις ένα νοσοκομείο πολύ μεγάλο που είναι ένας Ευαγγελισμός δεν του λείπει τίποτα και σ’αυτό το νοσοκομείο εμπιστεύεσαι όλη τη Θεσσαλία, όλη την Ήπειρο, όλη την Ανατολική Μακεδονία διαμερισματοποιείς την Ελλάδα ώστε με 20 Νοσοκομεία να την έχεις… θα μου πείτε πάμε τώρα στη Φολέγανδρο, την Φολέγανδρο πως την εξυπηρετείς, δυστυχώς, η λύση της Φολέγανδρου είναι ένα καλό ιατρείο που οι πρώτες βοήθειες θα είναι πολύ καλές με έναν αναισθησιολόγο που θα διασωληνώσει που θα…, που θα.., που θα…, και δυστυχώς μετά, η λύση της Φολέγανδρου δεν είναι νοσοκομείο, το να κάνεις νοσοκομείο στη Φολέγανδρο βλάπτει σοβαρά την υγεία της Φολεγάνδρου γιατί, γιατί δεν θα είναι εξοπλισμένο δεν θα έχει νευροχειρουργό δεν θα έχει αξονικό δεν θα έχει καρδιοχειρουργό τι θα κάνει λοιπόν θα καθυστερήσει το ατύχημα έτσι λοιπόν λέω πολλές φορές ότι τα μικρά νοσοκομεία βλάπτουν σοβαρά την υγεία, έτσι λοιπόν η λύση της Φολεγάνδρου είναι το Super Puma, δεν είναι το νοσοκομείο. Μέχρι που αυτά να τα καταλάβουμε θα πληρώνουμε, ένα ατύχημα μιας σφαίρας σε ένα παιδάκι 9 ετών την παραμονή του Πάσχα, μια αδέσποτη σφαίρα, πήγε σε ένα Νοσοκομείο, που κατάλαβε το νοσοκομείο ότι σφαίρα σε παιδάκι 9 ετών δεν είναι αυτού του νοσοκομείου μετά μεταφέρθηκε στο εφημερεύον αλλά και το εφημερεύον κατάλαβε ότι σφαίρα σε εννιάχρονο δεν είναι δικό μας θέμα και μετά πήγε μετά από 5 ώρες εκεί που έπρεπε να πάει. Έτσι λοιπόν, μεγάλα, λίγα νοσοκομεία, πολλά κέντρα πρώτων βοηθειών, οργάνωση ώστε όλοι οι Έλληνες πολίτες σε μια-δυο ώρες να είναι σε νοσοκομείο που όταν θα πάνε όμως να έχει τα πάντα. Δεν μπορείς να έχεις από το Χίλτον μέχρι την πλατεία Αμπελοκήπων 15 νοσοκομεία, νοσοκομείο σημαίνει 50 στρέμματα, νοσοκομείο σημαίνει πάρκινγκ για όλους, νοσοκομείο σημαίνει γκαζόν, να κάτσεις, να κάνεις μια βόλτα, μπορείς πάνω στη Βασιλίσσης Σοφίας να είσαι ένα στρέμμα νοσοκομείο που θα κάτσουν αυτοί οι γιατροί, που θα παρκάρουν, που θα ζήσουν, που θα ερευνήσουν, που θα προσφέρουν, η Αθήνα όπως έκανε το Αττικό έχει ανάγκη από ένα Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο χιλίων κλινών πάνω στην Αττική οδό ή πάνω στην Εθνική οδό.
Κάνατε την πρώτη ρομποτική επέμβαση καρδιάς, σήμερα ποιες είναι οι νεότερες εξελίξεις στον τομέα αυτό.
Κοιτάξτε αυτή που την κάναμε με τη συμμετοχή και εμεί πήγαμε, εκπαιδευτήκαμε πιστοποιηθήκαμε όλοι σαν ομάδα πήραμε τα πτυχία μας αλλά φωνάξαμε τον καλύτερο της Αυστρίας τότε, έγινε η πρώτη ρομποτική αλλά μετά το ρομπότ στην καρδιά αυτός ο άνθρωπος να φανταστείτε έφυγε στην Αμερική μετά τον πήρε το Ντουμπάι έτσι η ρομποτική καρδιοχειρουργική παρόλο που την προβάλλουμε την κάνουμε αυτή τη στιγμή δεν έχει βλαστήσει η ρομποτική καρδιουχειρουργική είναι η επόμενη πενταετία ή δεκαετία το να κάνεις κάτι απλό με το ρομπότ στην καρδιά είναι εύκολο αλλά το να κάνεις τώρα καταρχήν τα Bypass δεν πάνε στο ρομπότ οι βαλβίδες δεν στην Ελλάδα ξέρω γω να κάνει κανένας με ρομπότ έτσι λοιπόν ενώ ακούγεται πιασάρικο θα ήθελα αυτό να το αποσιωπήσουμε για πέντε χρόνια μέχρι να δω πού πάει γιατί προς το παρόν άντε να είναι δυο κέντρα στην Αμερική, νομίζω ένα στη Γαλλία ούτε, φανταστείτε ότι δεν έχει αυτή τη στιγμή προχωρήσει διότι είναι κάτι που θέλει μεγάλο lerning curve έχει μεγάλες απαιτήσεις οικονομικές, τεχνικές είναι ένα καινούργιο κεφάλαιο που θα ρθείτε εκείνη τη μέρα να κάνουμε την πρώτη ρομποτική είχαμε να κάνουμε δύο ασθενείς το ρομποτικό άρχισε στις 8:00 τελείωσε στη 1:00 αλλά όλο που δεν είχαμε δυνάμεις να κάνουμε δεύτερο κατέβηκε στη 1:00 επειδή ήταν μια μαστική στο πρόσθιο κατιόντα κάτι πολύ σβέλτο 1:00 κατέβηκε ο δεύτερος δυόμιση ώρα σχεδόν και οι δύο βγαίναν στην εντατική μονάδα Οπότε καταλάβαμε ότι αυτό το πράγμα θέλει ακόμα χρόνο.
Τι μας επιφυλάσσει όμως η τεχνητή νοημοσύνη στον τομέα της ιατρικής,
Α θα γίνουν πολλά εκεί η κοινώτητα θα κάνει πολλά, τα ρομπότ τα κομπούτερ όλα αυτά θα μπούνε αλλά αυτό θα σας το απαντήσει η επόμενη γενιά που σίγουρα κάνει βήματα προς τα εκεί δηλαδή σίγουρα εγχειρίσεις που και τώρα γίνονται ενδοσκοπικά δηλαδή με μικρές τομές εκεί έχουμε πάει αλλά το ρομπότ οι ουρολόγοι περισσότερο το χρησιμοποιούν κι έτσι οι εγχειρήσεις με μικρές τομές και διαδερμικές είναι το δικό μας μέλλον δηλαδή σε έναν άνθρωπο υψηλού κινδύνου αντί να χειρουργήσουμε την αορτική βαλβίδα μπορούμε να την αντικαταστήσουμε με έναν καθετήρα πάει ο καθετήρας εκεί αφήνει μια καινούργια βαλβίδα και φεύγει, αυτό το κάνουμε πέντε φορές την εβδομάδα δεν είναι κάτι… tavi λέγεται. Αυτή τη στιγμή ο συνδυασμός καρδιολόγων και καρδιοχειρουργών έχει επιτύχει το μάξιμουμ των αποτελεσμάτων σχεδόν ρουτίνα.
Πλέον έχει γίνει ρουτίνα, έχετε κάνει χιλιάδες χειρουργεία και το λέω γιατί πάντα είχα την απορία αν ένας καρδιοχειρουργός προλαβαίνει να σκεφτεί όταν βρίσκεται κάτω από το λευκό φως του χειρουργείου πάντα είχα αυτή την απορία. Η ερώτηση όμως ποια είναι;
Ποιες είναι οι σκέψεις που κάνετε και πόσο έχει γίνει ρουτίνα όταν κάνετε χιλιάδες εγχειρίσεις.
Καρδιοχειρουργική και ρουτίνα εγώ δεν το πέτυχα στη ζωή μου μακάρι κάποιος άλλος συνάδελφος να σου πει α! ρουτίνα είναι σήμερα δεν είμαι ποτέ ρουτίνα γιατί κάθε καρδιά διαφορετική κάθε μέρα έχω διαφορετικό πρόβλημα και κάθε μέρα από διαφορετικό άγχος ας πούμε σήμερα είχα ένα άγχος ξέρω γω νομίζω ότι αυτό που θέλω να αφήσω πίσω μου είναι η ειλικρίνεια θέλω να σας πω πράγματα τα οποία δεν ανταποκρίνονται στην ειλικρίνεια, σήμερα ας πούμε είχα ένα ασθενή μόνο να κάνω ο οποίος ήταν τόσο επιπεπλεγμένος που χθές το βράδυ μόνος μου γύρω στις 11:00 έλεγα ότι αυτό ήταν λάθος μου που το αναλάβαμε έπρεπε να πούμε του ανθρώπου άστο και όσο πάει, σήμερα η εγχείριση αυτή πήγε τόσο γρήγορα και τόσο καλά κι ο άρρωστος πήγε τόσο καλά που ήταν πάνω από τις προβλέψεις άρα η εμπειρία μου δεν με βοήθησε στο να πω όχι, θα πάμε καλά αύριο, ήταν κακή η καρδιά ήταν πολύπλοκο το χειρουργείο ήθελε και βαλβίδες ήθελε και bypass ήθελε και το ένα, ήθελε και το άλλο για αυτές τις νοσηρότητες και πάνω που παίρνεις το πάνω σου κάνεις την επόμενη μέρα ένα ευκολότερο χειρουργείο για το οποίο πας να κάνεις κάτι απλό και που απο ειδική???…… είναι τόσο δύσκολο που φτάνει ακόμη και να κινδυνεύσει ο ασθενής δηλαδή να πηγαίνεις άνετα με τα 10 μποφόρ και θα κινδυνεύει στά δυο μποφόρ, γιατί, γιατί η καρδιά είναι απρόβλεπτη έχει παράγοντες πολλούς οι οποίοι δεν μπαίνουν στο βιβλίο ή στην πείρα ή ακόμα και στην εμπειρία ξέρω γω 30 χρόνια καρδιοχειρουργικής στην Ελλάδα και τρία στην Αμερική 33 χρόνια καρδιοχειρουργικής ας ήταν να ηρεμίσω και να πω ότι α! Μπράβο, τελειώσαμε τα ξέρουμε όλα, μία χαρά κάθε χειρουργείο έχει ένα παράγοντα καινούργιο κάθε χειρουργείο έχει κάτι απρόβλεπτο
Ποια είναι τα μυστικά για μία υγιή καρδιά τι θα μας λέγατε;
Εύκολα, εδώ είναι το εύκολο, τώρα μου κάνατε μια εύκολη ερώτηση. Το πρώτο είναι, για να προσθέσουμε και λίγο χιούμορ, να διαλέξεις τους γονείς σου οι οποίοι να μην έχουν κληρονομικό στεφανιαίας νόσου γιατί δυστυχώς και το κληρονομικό παίζει κάποιο ρόλο αλλά ας φύγουμε απ’ αυτό κι ας πούμε ότι όλοι μας γιατί αυτό δεν σημαίνει ότι επειδή ο πατέρας μας είχε έμφραγμα ή η μητέρα μας θα πάρουμε και εμείς έτσι λοιπόν απλά το υποσημειώνουμε χωρίς όμως να θεωρήσουμε ότι αυτό είναι καταθλιπτικό και δεδομένο όχι, έτσι λοιπόν πάμε στην κυρίως ερώτησή σας η καρδιά είναι ένα όργανο το οποίο έχει πολύ λίγες απαιτήσεις εάν το προστατεύσουμε από τους εξής παράγοντες την υπέρταση, το ζάχαρο δεν σημαίνει ότι δεν έχουμε πίεση, δεν έχουμε ζάχαρο, να τα θεραπεύουμε σωστά, να μην είμαι υπέρβαρος, να αθλούμε να περπατώ κάθε μέρα και τελικά το τελευταίο το οποίον το θεωρώ και αυτό παρανοϊκό είναι να μην καπνίζω, για μένα το κάπνισμα είναι κάτι που δεν μπορώ κι αυτό να το καταλάβω όπως δεν έχω καταλάβει πολλά πράγματα δεν μπορώ να καταλάβω γιατί πρέπει να ανάψω ένα χορτάρι και από αυτό να βρίσκω κάποια ηδονή θα μου πείτε γιατί δεν έχετε καπνίσει, γι’ αυτό, εγώ που έχω καπνίσει με ένα μέτριο, τσιγάρο κι ένας μέτριος είναι για μένα είναι η μισή μου ζωή, τι να κάνω δεν μπόρεσα να το καταλάβω αλλά εκείνο που κατάλαβα ότι είναι η μισή σου ζωή το κάπνισμα και ένας καφές αλλά είναι και η αφαίρεση της μισής σου ζωής.
Ξεκινήσαμε την εύκολη ερώτηση για να μπω στη δύσκολη με την έννοια ότι όλα αυτά που περιγράφουμε είναι τα εύκολα αλλά ο σύγχρονος τρόπος ζωής που σε επηρεάζει την καρδιά δηλαδή πόσο εύκολο είναι να το κάνουμε όλα αυτά;
Πάρα πολύ, πάρα πολύ γιατί εμείς πια τώρα δεν είμαστε στην αλάνα του χωριού με τις βόλτες και τις αγροτικές εργασίες, θυμάμαι τον παππού μου εκ μητρός, που εμείς τα παιδιά δεν μας άρεσε το λίπος, βγάζαμε όλοι τα λίπη και του τα δίναμε κι έλεγε αυτός αυτό είναι το καλύτερο έτρωγε τα λίπη, απ’ όλο το κρέας και εμείς τρώγαμε το κρέας κι αυτός έτρωγε τα λίπη αλλά αυτός ήτανε 75 κιλά κι όλη τη μέρα ήταν πάνω στην ελιά και τη ράβδιζε δηλαδή αυτός το έκαιγε αυτό ενώ αν παίρνεις το αυτοκινητάκι σου κι οδηγείς και πας και κάθεσαι μπροστά σε ένα κομπιούτερ πως θα το κάψεις αυτό το λίπος ενώ ο παππούς ότι και να’ τρωγε την άλλη μέρα το πρωί ήταν πάνω σε ένα δέντρο, αγρότης αυτός το έκαιγε έτσι λοιπόν η σύγχρονη ζωή, η καθιστική ζωή συν το άγχος και το στρες τούτης της ζωής ο παππούς μας, ο πρόγονός μας όλο του το άγχος ήταν να υπάρχει φαΐ στο σπίτι, δεν είχε ούτε να συμπληρώσει χαρτιά ούτε να του λήξουν γραμμάτια ούτε εφορίες ούτε ΦΠΑ ούτε ούτε ενοίκια ούτε ρεύμα ούτε νερά ούτε τηλέφωνο, ήταν ένας ωραίος άνθρωπος της φύσης και της ελευθερίας.
Θυμάμαι και λέω ότι στη Νυφίδα Πολιχνίτου Λέσβου όπου εγώ έκανα τα καλοκαίρια το 60 τα καλοκαίρια μου, θα πρέπει να ήταν όπως ακριβώς την εποχή του Χριστού και προσπαθώ να θυμηθώ. Δύο πράγματα μόνο θα ήταν διαφορετικά οι λάμπες ελαίου του Χριστού είχαν γίνει πετρελαίου οι λάμπες, οι λάμπες, και υπήρχαν δύο μηχανές που είχαν ένα πετρελαιοκινητήρα, δύο βάρκες, ένα ντούκου ντούκου ντούκου δύο βάρκες οι οποίες με έξι άλογα μηχανή που βάζαν μπρος με μανιβέλα. Αν έβγαζες αυτές τις βάρκες που ακουγόταν ένα ντούκου ντούκου θεωρώ ότι ζούσαμε στην εποχή του Χριστού, δεν υπήρχε δρόμος, τηλέφωνο, νερό, ρεύμα, τίποτα, ήταν η φύση και καλύβες, καλύβες… σπιτάκια τετράγωνα μεν αλλά μπροστά στα σημερινά δεδομένα τετράγωνα πράγματα μέσα στα οποία ζούσαμε δεν θα τα’ λεγα σπίτια αυτό λοιπόν ήταν μια ομορφιά δηλαδή είμαι πολύ ευτυχής που δεν γεννήθηκα στο Κολωνάκι αλλά γεννήθηκα σ’ αυτά τα πράγματα με τους ψαράδες, με τους αγρότες, με τους… γιατί είδα την άλλη ζωή, είδα την άλλη πλευρά της ζωής.
Μου είχατε πει κάποτε ότι είναι άλλο το παθολογικό άγχος και άλλο το δημιουργικό
Ναι, βέβαια.
Θα θέλατε να μας το πείτε αυτό;
Λένε ότι το άγχος σκοτώνει, σκοτώνει το παθολογικό άγχος. Ο πιλότος που έχει το άγχος να προσγειωθεί, ο χειρουργός που έχει το άγχος να χειρουργήσει ακόμα και ο επιχειρηματίας που θέλει να αυξήσει τις δουλειές του, αυτά είναι άγχη με εκτόνωση, το άγχος που έχω δει ότι είναι εντελώς παθολογικό, είναι ο αγχώδης τύπος, αυτός ο οποίος από το πρωί που θα ξυπνήσει μέχρι το βράδυ τρώει τα νύχια του για το τίποτα για το αυτό για πράγματα ανύπαρκτα, αυτός είναι αγχωμένος, αυτό το άγχος είναι παθολογικό είναι εσωστρέφεια κι αυτό το άγχος σκοτώνει όπως επίσης σκοτώνουν και οι κακές διαπροσωπικές μας σχέσεις, ο άνθρωπος σήμερα δεν έχει καλές σχέσεις, έχει σχέσεις συμφέροντος, έχει σχέσεις «τι μου δίνεις, τι σου δίνω» δεν έχει σχέσεις κρυστάλλινες, όλοι μας οι σχέσεις μας είναι λίγο παθολογικές δεν έχουμε την ανθρώπινη, αγνή επικοινωνία είναι ένα πράγμα έτσι… καμουφλαρισμένο.
Πως μπορεί να νοηματοδοτήσει τη ζωή του σήμερα κάποιος; Τι θα λέγατε.
Να την απλοποιήσει δηλαδή αν θα μπορούσα σήμερα να μιλώ σε ένα πανεπιστήμιο με φοιτητές θα τους έλεγα να απλοποιήσουν τις φιλοδοξίες τους θέλω να γίνω ο καλύτερος γιατρός, πολύ όμορφο, κάντο. Θέλω να πάω και να κάνω το καλύτερο ιατρείο που υπάρχει στη Φολέγανδρο, όμορφο αλλά αυτή η αμέτρητη φιλοδοξία αναρρίχησης ακαδημαϊκής, πανεπιστημιακής έχει φέρει πάρεργα δηλαδή έχει φέρει μια δοσοληψία ανθρώπων που αυτό καταντά αυτοσκοπός κι αυτό είναι που μας χαλάει τη ζωή δηλαδή οι φιλοδοξίες και η ομορφιά της ζωής φοβάμαι ότι πολλοί άνθρωποι την έχουμε χάσει λίγο, κατ’ αρχήν
έχουμε γίνει αδιάφοροι η/ο ιστορικός του μέλλοντος θα δει μία αδιαφορία και μία υποκρισία τέτοιου βαθμού, μην πιάσουμε φιλοσοφικές, τις σκέψεις μου λέω όπως τις λέω σε μία παρέα Δηλαδή θα δει τέτοια πράγματα που δεν τα πιστεύει θα δει δηλαδή αυτό που είδα εγώ στο CNN πριν από 10 μέρες και θα λέγεται αυτός ο πλανήτης εθεωρείτο πολιτισμένος και είχε και τηλέφωνα και τηλεοράσεις και υπερηχητικά αεροπλάνα και έμεινε αδιάφορος μπροστά σ’έναν πατέρα από το Αφγανιστάν που πούλησε το κοριτσάκι του 9 ετών για 2.200 ευρώ σε ένα ξεδιάντροπο 55χρονο και φεύγοντας το κοριτσάκι που χτυπιόταν και φρενάριζε στο χώμα δεν ήθελε να φύγει και τραβούσαν και το πήρανε και μπροστά στα μάτια μας, μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες εμείς το κοιτάζαμε και δεν υπήρχαμε ούτε σαν άνθρωποι ούτε σαν ΟΗΕ ούτε σαν UNESCO ούτε σαν τίποτα βλέπαμε να πουλιέται ένα κοριτσάκι μπροστά στα μάτια μας εννέα ετών για να πάρει ο πατέρας 2.000 ευρώ να ζήσει τα υπόλοιπα να μην πεθάνουν της πείνας και εμείς ο πλανήτης καθόμασταν αδιάφοροι το κακό είναι κι εγώ που θά ‘θελα να δώσω δύο χιλιάρικα να απελευθερώσω το κοριτσάκι, δεν έχω τρόπο να το κάνω εγώ ένας πολίτης αν μου λέγατε θα δώστε δύο χιλιάρικα στον πατέρα αυτόν να μην πουλήσει το κοριτσάκι του κι εσείς θα τα δίνατε κι εγώ θα τά ’δινα αλλά δεν έχουμε τον τρόπο να προσεγγίσουμε αυτά τα δράματα αλλά δεν μας άφησε αδιάφορους σαν πλανήτη. Έχει κανείς σκεφτεί το κοριτσάκι του αύριο να το πάρουνε από σπίτι για δυο χιλιάδες ευρώ; Να το πάρουνε και ξέροντας περίπου και τι θα το κάνουνε ένα υποζύγιο παντός καιρού κι όμως εμείς συνεχίσαμε να το βλέπουμε στις τηλεοπτικές μας οθόνες να τρώμε καλά να πίνουμε καλά και να πάμε πάνω να κοιμηθούμε στο κρεβάτι μας.
Έρχεστε συνεχώς σε επαφή με τη ζωή και το θάνατο. Τι είναι αυτό που έχει επηρεάσει ή μάλλον κατά πόσο έχει επηρεάσει αυτό την κοσμοθεωρία σας;
Πάρα πολύ αλλά νομίζω αν τα λέω όπως και τα προηγούμενα που είπα μπορεί να ακουστούν και λίγο μελό οπότε δεν θα’θελα, πάρα πολύ αν καθίσει κανείς και σκεφτεί τι κάνω το πρωί μέχρι το βράδυ, εντάξει, απλοποιούνται πράγματα, όταν το πρωί υπάρχει ζωή ή θάνατος θυμάμαι ότι αν είχαμε μικρά παιδιά πήγαινα σπίτι και μου ‘λεγε η σύζυγος ότι ένα παιδάκι απ’ τα δικά μας, το δικό μας παιδί έχει 37 κι οχτώ κι ήμουν αδιάφορος μετά μου το εξηγούσε, λέει βέβαια, εσύ μ’ αυτά που έχεις περάσει όλη τη μέρα τώρα 37 κι οχτώ τι να κουβεντιάσουμε τώρα, μου τό λεγε κάπως… εκνευρισμένη.
Υπάρχει κάτι που μπορεί να σας συγκλονίσει μετά από όλα αυτά που έχετε ζήσει μέχρι τώρα;
Βέβαια, ίσα-ίσα, πιο εύκολα συγκλονίζομαι απ’ το καλό κι απ’ το κακό πιο καλά πιο εύκολα συγκλονίζομαι τώρα, γιατί το ψάχνω το καλό και το κακό όπως είδα το παιδάκι με το Αφγανιστάν αλλά συγκλονίζομαι όταν βλέπω παιδάκια να βγαίνουν πρώτα γιατί κάνανε κομπιούτερ και ρομπότ που στρίβει το αυτοκινητάκι τους με τη ματιά και λέω τώρα αυτό το παιδί στη Θεσσαλονίκη ή στο τάδε μέρος στο τάδε λύκειο που βγήκε πρώτο διεθνώς γιατί έκανε κομπιούτερ που στρίβει το αυτοκίνητο κοιτάζοντάς το με τη σκέψη ή με τη ματιά, ούτε ξέρω ούτε τα καταλαβαίνω καν, συγκλονιστικό είναι. Εμείς συγκλονιστήκαμε αλλά δεν ήταν συγκλονιστικό όταν ένα παιδί από τα Σεπόλια πουλώντας CD και μετακομίζοντας το ψυγείο του πάνω σε scate board πάει και γίνεται ο καλύτερος μπασκετμπολίστας των Ηνωμένων Πολιτειών δεν είναι συγκλονιστικό! Αυτό συγκλονίζει.
Ποια είναι η πιο δύσκολη στιγμή που έχετε ζήσει;
Ας μη το κουβεντιάσουμε. Πολλές.
Γιατί υπάρχουν προσωπικές στιγμές υπάρχουν στιγμές δύσκολες με ασθενή μου υπάρχουν τόσες δύσκολες στιγμές που ούτε καν να τις ιεραρχήσω δεν μπορώ, έχω περάσει πάρα πολλά δύσκολα γιατί εγώ έφυγα από το σπίτι μου 17 χρονώ από τη Μυτιλήνη και οι γονείς τότε δεν είχαν την εμπειρία να είναι δίπλα σου και να την είχανε δεν μπορούσανε οπότε από 17 χρονών είμαι μέσα στη ζωή και τον αγώνα.
Έχετε μετανιώσει για κάτι;
Ίσως όχι, όλα ήταν επιλογές μου έχω κάνει λάθη πολλά, έχω κάνει λάθη αλλά δεν έχω μετανιώσει για τίποτα γιατί θεωρώ ότι το λάθος είναι μέσα στη ζωή μας δηλαδή να έχω μετανιώσει γι’ αυτό το λάθος όχι αφού επιλογή μου ήταν όταν εγώ το έκανα, α! Εντάξει κανένα πρόβλημα.
Τι κρατάτε πιο έντονα στη μνήμη σας από τη σπουδαία ποιήτρια Κική Δημουλά που ξέρω ότι ήσασταν ο γιατρός της;
Η ανθρωπιά της.
Δεν είμαι ειδικός για να κρίνω την ποίησή της που είναι συγκλονιστική αλλά η ανθρωπιά της, εκείνο που με συντάραξε στην Κική στην Κυρία Δημουλά όχι στην Κική ήταν ότι όταν τα τελευταία δέκα χρόνια γινόμαστε πολύ «κλειστοί φίλοι» και με τά ιατρικά της αλλά έβγαζε… είδα ότι είχα να κάνω με έναν άνθρωπο ο οποίος επειδή είχε χορτάσει την πνευματική ζωή ήθελε ξανά το πισωγύρισμα με ένα εφηβικό φίλο οπότε τα τηλεφωνήματά μας το βράδυ γιατί το βράδυ μέσα στη μοναξιά της εννιά με δέκα το βράδυ μπορεί να κουβεντιάζαμε μία ώρα στο τηλέφωνο κρίμα που δεν τα ηχογράφησα αυτά με την άδειά της και να χω τι ρωτούσα και τι μου απαντούσε. Ρωτούσα απίστευτα πράγματα και με απαντούσε απίστευτα πράγματα δυστυχώς δεν τα έχω ηχογραφημένα αλλά τα έχω στο μυαλό μου μέσα έβλεπα μια κυρία 85 ετών έφηβο με μιλούσε σαν έφηβος, συμπεριφερόταν σαν έφηβος, κουβέντιαζε σαν έφηβος σχεδόν απορριπτική για τις δήθεν αξίες μας της σύγχρονης ζωής έτοιμη με χιούμορ να αντιμετωπίσει οτιδήποτε είναι privilege για μένα, είναι μεγάλο πλεονέκτημα ότι γνώρισα πραγματικά την Κική Δημουλά σαν άνθρωπο, όχι σαν ποιήτρια δηλαδή οι ανθρώπινές της αξίες ήτανε πραγματικά μοναδικές και τη ρωτούσα απίστευτα πράγματα μέχρι που θέλαμε να πάμε στον Αρχιεπίσκοπο να του πούμε οι δυο μας να δει καλύτερα το θέμα ότι αν γίνει η Θεία Λειτουργία της εξωδίου ακολουθίας ε! μετά είτε στη γη μπεις είτε καείς δεν αλλάζει τίποτα από το θρήσκευμα. Ένας πιλότος που τρακάρει στον αέρα και γίνεται… μόρια αυτός δηλαδή το θα πάει στον παράδεισο δε θα πάει εξαρτάται απ΄το σώμα του; Αυτός δεν υπάρχει είναι μόρια οι ταχύτητες και οι θερμοκρασίες είναι τέτοιες που δεν υπάρχει καν οπότε αν εγώ καώ που αλλάζει; δηλαδή που αλλάζεις εμένα εννοώ μετά την εξώδιο χριστιανική ακολουθία. Τέτοια πράγματα κουβεντιάζαμε χίλια μαζί της κι είχε απόψεις
Τι είναι αυτό που κάνει την ανθρώπινη ύπαρξη ξεχωριστή; Τι θα μας λέγατε.
Η εξέλιξη, η εξέλιξη του κυττάρου αυτό που συνηθίζω να λέω είναι ότι οι άνθρωποι αν καθίστε και σκεφτείτε είμαστε σε δυο ομάδες, αυτούς που πιστεύουν ότι κάποιο υπέρτατο ον μας έφτιαξε είτε λέγεται Αλάχ είτε Θεός είτε οτιδήποτε και αυτοί που πιστεύουν στην επιστήμη ότι όλα αυτά… εκείνο που με συνταράσσει είναι ότι όποιο και από τα δυο να σκεφτείς, πες λοιπόν ότι είμαστε δυο ομάδες, αυτοί που πιστεύουν ότι μας έφτιαξε ο Θεός, εμείς οι χριστιανοί και εσείς που πιστεύετε ότι δεν πιστεύετε σε τίποτα και ότι είμαστε δημιουργήματα της φύσης και οι δύο πρέπει να είμαστε συγκλονισμένοι, εγώ γιατί υπάρχει κάτι ανώτερο από μένα άρα είμαι συγκλονισμένος ταπεινωμένος και γονατιστός μπροστά στο υπέρτατο κι εσείς ο οποίος πιστεύετε μες στην επιστημονική σας προσέγγιση ότι μία μέρα συναντήθηκε το υδρογόνο το οξυγόνο και το άζωτο και ο φώσφορος και το κάδμιο και το νικέλιο και φτιάξανε Einstein εσείς πρέπει να είστε πιο συγκλονισμένος από μένα διότι η πρώτη ερώτηση που θα σας κάνω είναι ότι αν πάρω μια πυρηνική βόμβα και τον κάνω τον κόσμο θρύψαλα να μην υπάρχει τίποτα θα ξανασυναντηθεί το άζωτο και το ασβέστιο και ο φώσφορος και το νάτριο και το κάλιο και θα κάνουν Albert Einstein; Θα ξαναγίνει; Άρα δεν είμαστε συγκλονισμένοι γιατί αν είμαστε συγκλονισμένοι και η α΄ ομάδα και η β΄ θα καθόμαστε και θα κουβεντιάζαμε για ανθρώπινες αξίες αλλά το ξεπερνάμε αυτό και καθόμαστε και κουβεντιάζουμε για άλλα πράγματα.
Τι είναι αυτό που σας έχει μάθει η ενασχόλησή σας με την καρδιοχειρουργική;
Ότι τα πάντα είναι σχετικά και ότι καμιά φορά είναι θέμα συμπτώσεων, ότι το ριζικό και η τύχη καμιά φορά παίζουν σπουδαίο ρόλο, ότι συμπτώσεις παίζουν σπουδαίο ρόλο, ότι κάνατε το έμφραγμά σας εσείς στο νοσοκομείο κι άλλος το έκανε πάνω στην Πεντέλη είναι μια σύμπτωση που σας έκανε να ζείτε ή να μη ζείτε, ότι μια εγχείριση σήμερα πήγαινε τόσο καλά, είναι το κάρμα σας είναι εκ Θεού είναι από τα αστέρια; Όπως θέλετε πες τε το.
Η καρδιοχειρουργική με δίδαξε ότι είναι όμορφο να ξημερώνει και να ζεις.
Στις 10 εγχειρίσεις οι εννέα είναι επιτυχημένες η μία αποτυχημένη ποια είναι αυτή που σας αποτυπώνεσαι;
Απα πα πα! Στις 100 οι 98 είναι επιτυχημένες όχι εννιά με μία, 98 με δύο είναι ή 97 γιατί τώρα τελευταία δεν έχουμε τόσο καλά αποτελέσματα όσο είχαμε παλιά. Παλιά ήταν πιο εύκολες οι εγχειρίσεις και τα αποτελέσματά μας καλύτερα. Σήμερα τα αποτελέσματά μας λίγο… είναι πιο βαριά τα περιστατικά.
Γιατί συμβαίνει αυτό;
Έρχονται λίγο πιο βαριά επειδή ο κόσμος κάθεται στο σπίτι του και επειδή πολλά γίνονται με καρδιολογία, με στεντ με, με, με… όταν φτάσει πια στο χειρουργείο ο ασθενής είναι βαριά ασθενής ενώ παλιά κάναμε ένα διπλό Bypass ενώ τώρα το διπλό Bypass σχεδόν θα ανοίξει με μπαλονάκι, με στέντ άρα σε μένα θα ‘ρθει να έχει βαλβίδα και Bypass και τόνα και τ’ άλλο οπότε τα χειρουργεία είναι πιο βαριά οπότε έχουμε περισσότερη δυσκολία απ΄ότι είχαμε ας πούμε τη δεκαετία του 90, δηλαδή έκανα έξι εγχειρήσεις καρδιάς τη δεκαετία του 90 ή του 2005, σήμερα δεν θα μπορούσα να κάνω αυτό το νούμερο γιατί κάθε εγχείρηση είναι πολύ πιο εργώδης.
Αυτό που σας μένει δηλαδή είναι η αποτυχία περισσότερο ή οι επιτυχίες στις εγχειρίσεις;
Είπαμε λοιπόν 1 με 2% αποτυχία σε μένα ίσως εκ γενετής, ίσως έτσι είναι η φτιαξιά μου, μου μένει η αποτυχία τα 98 τα έχω ήδη ξεχάσει την άλλη μέρα αλλά ξεχάσει μιλάμε για αμνησία τα δύο μιλάμε για παθολογική συγκέντρωση μνήμης γιατί είναι ο αγώνας της επιβίωσης που μένει.
Πως φαντάζεστε το μέλλον;
Όμορφο, γιατί βλέπω τη νέα γενιά. Η δική μου γενιά είναι η μεταπολεμική γενιά ότι είχαμε περισσότερο το νου μας στο ψωμί, στο φαγητό, στο μέσον, βλέπω την καινούργια γενιά κι έχω την τύχη να έχω, μη κρύβομαι, το γιο μου καρδιοχειρουργό δίπλα μου έχει πολλά διαφορετικά από εμένα μετά από 28 χρόνια στην Αμερική έχει διαφορές από μένα τις οποίες τις καμαρώνω δηλαδή οι διαφορές είναι λιγότερο επικεντρωμένος σ’ αυτά που η δική μου γενιά ονόμασε επιτυχία διαφορετική επιτυχία σήμερα της νέας γενιάς είναι η γενιά η καινούργια παρόλο που τα νέα παιδιά έχουν συνηθίσει να τα κατηγορούμε και να αισθανόμαστε κ.λπ. τα νέα παιδιά είναι πιο ελεύθερα, είναι πιο… δεν έχει, δεν εντυπωσιάζονται από πράγματα τα οποία για μας… εμείς η γενιά μου μπορεί να εντυπωσιαζόμαστε από ένα αυτοκίνητο να γυρίζαμε γύρω-γύρω από μία Ferrari και να κοιτάζαμε τα λάστιχά της δεν το είδα αυτό στη καινούργια γενιά δεν είδα όταν θέλησα να κάνω ένα δώρο στο γιο μου ένα αυτοκίνητο κι είπα σαν πατέρας να δείξω την αγάπη μου με αυτοκίνητο λέει η δική μου θέση στο Volkswagen υπάγεται εσύ μπορείς να πάρεις ότι θέλεις αλλά εγώ είμαι εκεί μέσα στο Volkswagen
ενώ εγώ σε δώρο από τον πατέρα μου μπορεί να ήθελα κάτι καλύτερο γιατί ποιος ξέρει είμαστε πιο στερημένη γένια είμαστε η μεταπολεμική γενιά οι γενιές οι καινούργιες και δεν μιλάω για το δικό μου όλα τα παιδιά, δηλαδή αν δεις τη νέα γενιά, με το αμπέχονό τους και με τα λυτά παπουτσάκια τους και την ομορφιά τους έχουν ένα πιο απελευθερωμένο στυλ, είναι όμορφα.
Κλείνουμε. Καρδιά ή μυαλό; Τι επιλέγετε;
Ναι, τώρα αυτό θα με το ρωτούσε… αυτά τα κουβέντιαζα με την κυρία Δημουλά.
Καρδιά ή μυαλό;
Επειδή παλιά στην ποίηση και στη πεζογραφία η καρδιά υπάρχει, η καρδιά είναι μια αντλία οπότε αν… με συγχωρείτε που τώρα το βάλατε να κλείσουμε τη συνέντευξη με… θα υποτιμήσω την καρδιά, η καρδιά είναι μια μυϊκή αντλία τίποτα παραπάνω οπότε θα με συγχωρήστε. Μυαλό.
Τι θεωρείτε σημαντικό στη ζωή;
Το Νιρβάνα, να τα έχεις καλά με τον εαυτό σου και να κοιτάς τον καθρέφτη σου χωρίς να ντρέπεσαι για κάτι.
Κύριε Παττακέ σας ευχαριστώ πάρα πολύ για την συναρπαστική συζήτηση.
Κι εγώ ευχαριστώ και να ζητήσω συγγνώμη αν κάπου υπερέβαλα ή συναισθηματικά προχώρησα έξω από τις γραμμές τις κόκκινες αλλά στη συζήτηση πρέπει να είναι κάποιος πιο πολύ αυθόρμητος οπότε ούτε αυτό το μετανιώνω.
Ευχαριστούμε πολύ!
Να ‘στε καλά, εγώ ευχαριστώ
