Λέσβος: Το Παλαιοχώρι αναβιώνει το παρελθόν σε ένα Ελαιοτριβείο-Μουσείο
Το ζωντανό Μουσείο που ενώνει παρελθόν και παρόν με κάθε πνοή του
Στο Παλαιοχώρι της Λέσβου, ένα μικρό χωριό με μεγάλη ψυχή, η ιστορία δεν μένει κλεισμένη σε σκονισμένα βιβλία, αλλά αναπνέει μέσα από έναν μοναδικό χώρο που συνδυάζει παράδοση, μεράκι και κοινοτική προσφορά. Εκεί, ένα παλιό ελαιοτριβείο, που ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1930 και έκλεισε τις πόρτες του τη δεκαετία του ’80, μεταμορφώθηκε από ερείπιο σε θησαυροφυλάκιο του παρελθόντος, χάρη στην αφοσίωση των κατοίκων και του Λαογραφικού Συλλόγου Παλαιοχωρίου.
Από Ελαιοτριβείο σε Λαογραφικό Μουσείο
Η ιστορία ξεκινά όταν μια ομάδα συγχωριανών, με αγάπη για το χωριό και με παλιά αντικείμενα στα χέρια, ίδρυσε τον Λαογραφικό Σύλλογο Παλαιοχωρίου. Ένα χρόνο αργότερα το όραμά τους πήρε σάρκα και οστά με τη δημιουργία ενός Λαογραφικού Μουσείου μέσα στον χώρο του παλιού ελαιοτριβείου Παπουτσάνη. Με την υποστήριξη της κοινότητας και χωρίς εξωτερική βοήθεια, οι κάτοικοι ανέλαβαν τα πάντα: από την ανακαίνιση του κτιρίου μέχρι τη συλλογή και αξιοποίηση των εκθεμάτων. Όπως εξηγεί ο πρόεδρος του Συλλόγου, Βασίλης Μπακαλούδης, «θέλαμε να δώσουμε ζωή σε αντικείμενα που αφηγούνται τον τρόπο ζωής των προγόνων μας».
Το ελαιοτριβείο, με την πέτρινη αρχιτεκτονική του και τις παλιές μηχανές που ακόμα στέκουν περήφανες, δεν είναι πια απλώς ένας χώρος παραγωγής ελαιολάδου. Έχει γίνει ένας ζωντανός καμβάς, όπου ο επισκέπτης μπορεί να ταξιδέψει πίσω στον χρόνο, σε μια εποχή που η καθημερινότητα ήταν πιο απλή, αλλά και πιο χειροπιαστή.
Θεματικές Ενότητες: Η Ζωή του Χθες
Το μουσείο ξεχωρίζει για την ευρηματική οργάνωσή του σε θεματικές ενότητες, που ζωντανεύουν διαφορετικές πτυχές της ζωής του παρελθόντος. Στην «αίθουσα σχολείου», ο επισκέπτης συναντά τα παλιά ξύλινα θρανία, τα μπλε μπλουζάκια των μαθητών, το πρώτο «τάμπλετ» –ένα πινακάκι με γραφίδα–, καθώς και παλιά αναγνωστικά, χάρτινα τετράδια και νομίσματα που πλέον ανήκουν σε έναν ξεχασμένο κόσμο. Στην «κουζίνα μιας άλλης εποχής», εκτίθενται η φουφού, τα γουδιά και σκεύη που μαρτυρούν τις γεύσεις και τις συνήθειες του 19ου και του 20ού αιώνα.
Αλλού, ο αργαλειός με τα υφάσματα, το νυφικό κρεβάτι, τα αγροτικά εργαλεία, τα είδη ετοιμασίας ψωμιού, το τσαγκαράδικο και τα παλιά ραδιόφωνα συνθέτουν ένα πλούσιο μωσαϊκό της καθημερινότητας. Δεν λείπουν τα παλιά βιβλία, οι εφημερίδες, τα είδη καφενείου και τα μηχανήματα του ίδιου του ελαιοτριβείου, που παραμένουν ο ακρογωνιαίος λίθος της ιστορίας του χώρου. Όλα αυτά, συλλεγμένα με κόπο και δωρεές από τους κατοίκους, αποτελούν έναν «θησαυρό μιας άλλης εποχής», όπως τον περιγράφει η δημοσιογράφος Μυρσίνη Τζινέλλη.
Ένα Μουσείο που Αναπνέει Ζωή
Τα τελευταία χρόνια, το μουσείο έχει γίνει πόλος έλξης για επισκέπτες, με ιδιαίτερη έμφαση στα παιδιά και τα σχολεία. Πάνω από 600 μαθητές από τη Μυτιλήνη, την Καλλονή, τον Παπάδο και άλλες περιοχές της Λέσβου έχουν περάσει τις πόρτες του, μαζί με τους δασκάλους τους. Μάλιστα, πρόσφατα, το Δημοτικό Σχολείο του 15ου Μυτιλήνης και 22 προσφυγόπουλα έζησαν μια διαδραστική εμπειρία: άλεσαν σιτάρι στον πέτρινο χειρόμυλο, έφτιαξαν ζύμη, έπλασαν κουλουράκια και τα έψησαν στον παραδοσιακό ξυλόφουρνο του χωριού. «Οι χαρούμενες φατσούλες και τα λερωμένα χεράκια ήταν η καλύτερη ανταμοιβή», λέει ο κ. Μπακαλούδης.
Η διαδραστικότητα είναι το κλειδί. Τα παιδιά μαθαίνουν πώς λειτουργούσε ο αργαλειός, η τσαγκαρομηχανή, ακόμα και το παλιό τηλέφωνο με το καλώδιο –ένα αντικείμενο που σήμερα τους φαίνεται σχεδόν εξωτικό. «Στόχος μας είναι να δείξουμε πώς ζούσαν οι παππούδες των παππούδων τους», εξηγεί ο πρόεδρος του Συλλόγου.
Μια Κοινότητα με Μεράκι
Η επιτυχία του μουσείου δεν οφείλεται σε κρατικές επιχορηγήσεις ή μεγάλους χορηγούς, αλλά στην ακούραστη προσπάθεια των ανθρώπων του Παλαιοχωρίου. Με προσωπικό χρόνο, μεράκι και, συχνά, χρήματα από την τσέπη τους, οι κάτοικοι έχουν δημιουργήσει έναν χώρο που όχι μόνο διατηρεί την παράδοση, αλλά την κάνει προσιτή και ελκυστική στους νέους. «Μπράβο, πολλά μπράβο στην κοινότητα και τον Σύλλογο», τονίζει η Μυρσίνη Τζινέλλη στο ρεπορτάζ της ΕΡΤ3, και δεν είναι η μόνη που το πιστεύει.
Ένας Προορισμός που Αξίζει
Το Παλαιοχώρι και το Λαογραφικό Μουσείο του είναι ένας κρυμμένος θησαυρός της Λέσβου, που αξίζει να ανακαλύψει κάθε επισκέπτης του νησιού. Εδώ, η ιστορία δεν είναι μουσειακή σκόνη, αλλά ζωντανή εμπειρία. Από τα παλιά θρανία και τα αναγνωστικά μέχρι τη φουφού και τον πέτρινο χειρόμυλο, ο χώρος αυτός διηγείται ιστορίες ανθρώπων, κόπου και δημιουργίας. Και το καλύτερο; Συνεχίζει να εμπλουτίζεται, να μεγαλώνει και να προσελκύει όλο και περισσότερους, αποδεικνύοντας ότι η παράδοση, όταν την αγαπάς, δεν χάνεται ποτέ.
Δείτε το βίντεο από την ΕΡΤ3 / ρεπορτάζ Μυρσίνη Τζινέλλη :
