Μηνύματα από τις κάλπες
Συνηθίζεται μετά τα αποτελέσματα μιας εκλογικής διαδικασίας να δίνουμε την κύρια (αν όχι αποκλειστική) σημασία στο νικητή ή στα ποσοστά των κομμάτων. Και ενώ αυτοί οι δείκτες είναι σημαντικοί για το πολιτικό, ωστόσο υπάρχουν εξίσου (αν όχι περισσότερο) σημαντικοί δείκτες που θα πρέπει να προσέξουμε για να δούμε τάσεις στο κοινωνικό πεδίο. Αν δούμε λοιπόν τις εκλογικές αναμετρήσεις τα τελευταία 10-15 χρόνια, θα αναδείξουμε εκπληκτικά ερωτήματα που χρήζουν απαντήσεις.
1.Η συμμετοχή στις εκλογές, για τον πληθυσμό στην Ελλάδα, ήταν πάντα από τις μεγαλύτερες σε όλο τον ανεπτυγμένο κόσμο, με όποια σημασία έχει αυτό. Όμως και ενώ οι εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι παραμένουν στα ίδια επίπεδα (με αντιστοίχιση στη δημογραφία της χώρας), εντούτοις τα ποσοστά της συμμετοχής έχουν πέσει από το άνω του 75% στα μέσα της δεκαετίας του 2000, σε ποσοστά περί του 60% στις αρχές της δεκαετίας του 2010, μέχρι και το χειρότερο ποσοστό του Σεπτεμβρίου 2015 όπου αν από τη συμμετοχή αφαιρέσεις λευκά και άκυρα, θα βγει ένα ποσοστό γύρω στο 53% έγκυρων ψήφων. Αυτό που κάποτε κατακρίναμε οι κοινωνικοί επιστήμονες ως δείκτη αμερικανικών εκλογών, όπου μόνο ο ένας στους δύο ψηφίζει, αρχίζουμε να το βλέπουμε και εδώ. Οδηγούμαστε σε μια αμερικανοποίηση των ελληνικών εκλογών; Για να απαντήσουμε αυτό το ερώτημα δεν αρκεί να δούμε μόνο τη συμμετοχή στις εκλογές του Ιουλίου αλλά μια σειρά από επόμενες. Ίσως μάλιστα σε αυτές τις εκλογές παρατηρηθεί και μια παροδική αύξηση της συμμετοχής αλλά αυτό δεν θα αλλάξει μια τάση δεκαετίας. Για να εξηγήσω καλύτερα γιατί περιμένω μια μικρή αύξηση, θα κοιτάξω το παράδειγμα των διπλών εκλογών του 2009. Η συμμετοχή στις ευρωεκλογές τον Ιούνιο ήταν στο χαμηλότερο ποσοστό του 52% (όπως συνηθίζεται στις ευρωεκλογές). Όμως ανέδειξε μια πολιτική αλλαγή με τη νίκη του ΠΑΣΟΚ με 200.000 ψήφους διαφορά. Αμέσως μετά στις εκλογές του Οκτωβρίου η συμμετοχή ανέβηκε στο 70% και η διαφορά σε ψήφους ήταν γύρω στις 700.000. Αν σε αυτές τις εκλογές δεν έχουμε κάποια δραματική αύξηση συμμετοχής κατά 20% τότε νομίζω ότι το φαινόμενο της αμερικανοποίησης θα πρέπει να το δεχθούμε ως σοβαρό ενδεχόμενο για το μέλλον.
2. Πολλοί μιλούν (και κυρίως τα ΜΜΕ) για μια «κανονικότητα» του δικομματισμού στις ερχόμενες εκλογές που θα μας θυμίζει παλιότερες εκλογικές αναμετρήσεις. Αυτό όμως είναι λάθος και μια μιντιακή επιθυμία που ίσως αναδεικνύει και μια προσπάθεια χειραγώγησης. Να θυμίσω ότι στις εκλογές του 2004 τα δύο πρώτα κόμματα είχαν πάνω από 3 εκατ. Ψηφοφόρους. Στις εκλογικές αναμετρήσεις από το 2012 μέχρι και σήμερα, κανένα κόμμα δεν ξεπέρασε ούτε τους 2 εκατ. Ψηφοφόρους με εξαίρεση το ΣΥΡΙΖΑ τον Ιανουάριο του 2015. Μια ενδεχόμενη 2012, αύξηση των ψήφων της ΝΔ στο μέγιστο του αριθμού των ψήφων του ΣΥΡΙΖΑ εκείνη την εποχή, να θυμίσω ότι είναι πιο κάτω και από τον αριθμό των ψηφοφόρων της στη συντριπτική ήττα του 2009. Ποιος δικομματισμός λοιπόν; Και για να το κάνουμε πιο αναλυτικό, να δούμε και άλλες «μαύρες τρύπες» στους αριθμούς των ψηφοφόρων που κάνουν τα κόμματα να ψάχνουν να τους βρουν, χωρίς επιτυχία. Το ΠΑΣΟΚ του 2009 έχασε 2,5 εκατ. Ψηφοφόρους του. Από αυτούς λιγότεροι από 1 εκατ. πήγαν στο ΣΥΡΙΖΑ. Οι υπόλοιποι; Ο ΣΥΡΙΖΑ από το μέγιστο του Ιανουαρίου 2015 χάνει συνεχώς ψηφοφόρους, όπως και το ΚΚΕ (το μέγιστο του ήταν το Μάιο, σχεδόν όμοιο με τις εκλογές του 2009 και πάλι όμως λιγότερο από τις ευρωεκλογές του 2004 και 2009). Μια σχεδόν ασφαλής πρόβλεψη είναι ότι αυτές οι χαμένες ψήφοι πάνε σε αποχή και σε μικρά κόμματα με τη δεύτερη περίπτωση να είναι ενδεικτική για το πόσο αυτές οι ψήφοι είναι παροδικές και όχι μόνιμες. Μάλιστα σε απόλυτους αριθμούς οι μετακινήσεις των ψηφοφόρων από μικρό κόμμα σε άλλο μικρό κόμμα είναι μεγαλύτερες από τις μετακινήσεις από το ένα κόμμα εξουσίας στο άλλο, που ήταν το κύριο παράδειγμα όλων των προηγούμενων αναμετρήσεων πριν το 201
Αν θα μπορούσαμε να βγάλουμε ένα ενδεχόμενο συμπέρασμα είναι ότι η ρευστότητα και όχι η κυβερνησιμότητα είναι η «ευκαιρία» της σύγχρονης εκλογικής διαδικασίας, με τον «κίνδυνο» να είναι η αμεικανοποίησή της. Ας δούμε κατά πόσο αυτές οι τάσεις θα επιβεβαιωθούν στις προσεχείς εκλογές.
