Πως να βοηθήσω ένα άτομο που πάσχει από ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή;

Γράφει η Ειρήνη Χατζηαναγνώστου *

Για να μπορέσετε να βοηθήσετε ένα άτομο στο κοντινό σας περιβάλλον που πάσχει από αυτή τη διαταραχή, πρέπει αρχικά να γνωρίζετε πολύ καλά τι είναι, τι την προκαλεί και πως αισθάνεται το άτομο που πάσχει, ώστε να το κατανοήσετε και να μπορέσετε να το βοηθήσετε.

Άγνωστη ίσως η ονομασία της διαταραχής αυτής, γνωστές όμως οι συμπεριφορές που την χαρακτηρίζουν. Ανήκει στις αγχώδεις διαταραχές και οι έρευνες δείχνουν ότι το 2% του πληθυσμού πάσχει από τη διαταραχή αυτή. Είναι μια από τις πιο δύσκολες και σοβαρές διαταραχές, περιορίζοντας τη ζωή του ατόμου σε πολλά επίπεδα.

Τα συμπτώματα της είναι οι ιδεοληψίες και οι καταναγκασμοί. Οι ιδεοληψίες είναι έμμονες ιδέες (επαναληπτικές σκέψεις), ανεπιθύμητες εικόνες ή παρορμήσεις που μπαίνουν επανειλημμένα και επίμονα στο μυαλό του ατόμου. Αυτές οι σκέψεις του προκαλούν έντονο άγχος, φόβο ή ντροπή και το άτομο για να διαχειριστεί αυτά τα συναισθήματα προβαίνει σε κάποιες συγκεκριμένες συμπεριφορές που ονομάζονται καταναγκασμοί.

Συνήθεις ιδεοληψίες

• Το άτομο φοβάται ότι μπορεί να μολυνθεί ή να μολύνει τους άλλους
• Το άτομο φοβάται ότι μπορεί να χάσει τον έλεγχο των πράξεων του (πχ να γίνει βίαιο ή επιθετικό)
• Το άτομο έχει ενοχλητικές σκέψεις σεξουαλικού περιεχομένου
• Το άτομο έχει έντονη ανάγκη για συμμετρία και τάξη στα πράγματα γύρω του
• Το άτομο έχει υπερβολική θρησκευτική αμφιβολία ( θα τιμωρηθώ για τις πράξεις μου ή τις σκέψεις μου)

Η πιο συχνή μορφή ιδεοληψιών από τις παραπάνω είναι οι ιδεοληψίες που αφορούν τη μόλυνση .Το άτομο βιώνει υπερβολική αίσθηση απειλής στην πιθανότητα ύπαρξης μικροβίων ή στη θέα βρωμιάς στο περιβάλλον του. Έτσι, για να εξουδετερώσει το άγχος που βιώνει εκείνη τη στιγμή σαν αποτέλεσμα των ιδεοληψιών του, προβαίνει σε ορισμένες πράξεις που εκείνο έχει ορίσει ως κανόνες. Αυτές οι πράξεις ονομάζονται «τελετουργίες» ή «καταναγκασμοί», αφού το άτομο νιώθει ότι είναι αναγκασμένο να τις κάνει και δεν μπορεί να τις σταματήσει. Οι καταναγκασμοί εκτελούνται με πολύ συγκεκριμένο τρόπο, απαιτούν πολύ χρόνο και σαφέστατα επηρεάζουν τις σχέσεις και την εργασία του ατόμου. Για παράδειγμα, στην ιδεοληψία της μόλυνσης το άτομο πλένει πολλές φορές τα χέρια του (ίσως και πάνω από 30 φορές τη μέρα) σε σημείο να πληγώνονται ή να παθαίνουν δερματίτιδες. Καθαρίζουν συνεχώς το περιβάλλον γύρω τους, αλλάζουν ρούχα συνέχεια και πιθανόν να σταματήσουν από τη δουλειά τους αφού είναι ένα περιβάλλον το οποίο δεν μπορούν να ελέγξουν και τους προκαλεί τεράστιο άγχος και απειλή.

Συνήθεις καταναγκασμοί

• Καθαριότητας, όπως αναφέρθηκε παραπάνω.
• Επανελέγχου: έλεγχος ηλεκτρικών συσκευών, πόρτας, παραθύρων κλπ με στόχο την αποφυγή μιας καταστροφής.
• Επανάληψης: λέξεων, φράσεων, πράξεων. Η παρουσία μιας αγχογόνου σκέψης δημιουργεί την ανάγκη επανάληψης μιας πράξης, παρότι δεν υπάρχει λογική σύνδεση με την ιδεοληψία.
• Τακτοποίησης (συμμετρίας, τάξης),όπως πχ να στρώνει το κρεβάτι στην εντέλεια ή να θέλει τα πράγματα στο τραπέζι στοιχισμένα, ενώ δεν αντέχει την παραμικρή ατέλεια.
• Θησαυρισμού: το μάζεμα άχρηστων και ασήμαντων αντικειμένων και η αδυναμία του ατόμου να τα ξεφορτωθεί.

Πως μπορεί να βοηθήσει η οικογένεια;

Συνήθως είναι πολύ δύσκολο για την οικογένεια να κατανοήσει ότι πολύ δύσκολο για το άτομο να σταματήσει τους καταναγκασμούς του με αποτέλεσμα να βιώνει θυμό για τον πάσχοντα ή ακόμα και να τον απορρίπτει. Κάποιοι άλλοι πάλι για να μη συγκρουστούν ή πιστεύοντας ότι βοηθούν το άτομο, εμπλέκονται στις τελετουργίες. Για παράδειγμα, μπορεί να αρχίσουν να καθαρίζουν για να κάνουν τον πάσχοντα να νιώσει καλύτερα, διαιωνίζοντας ίσως έτσι το πρόβλημα.

Η διαταραχή αυτή απαιτεί πολύ υπομονή και συνεργασία με όλη την οικογένεια. Η οικογένεια πρέπει να κάνει τον πάσχοντα να καταλάβει ότι υπάρχουν θεραπείες κατάλληλες για το πρόβλημα του και να τον ωθήσει να βρει κάποια απ αυτές. Η φαρμακοθεραπεία σε απαραίτητο συνδυασμό με τη συμπεριφορική ή τη γνωστική- συμπεριφορική θεραπεία έχουν τα καλύτερα αποτελέσματα.

 Είναι μάλλον απίθανο να εξαφανιστεί αυτή η διαταραχή από μόνη της, οπότε αξίζει το κόπο να ζητήσεις βοήθεια. Δεν είσαι ο μόνος άνθρωπος που βιώνει το συγκεκριμένο πρόβλημα, όποτε μη ντρέπεσαι να μιλήσει γι’ αυτό. Είναι κρίμα να περιορίζεις τη ζωή σου και να χάνεις πολύτιμο χρόνο!

* Η Ειρήνη Χατζηαναγνώστου είναι Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπεύτρια παιδιών- εφήβων- ενηλίκων, και εξειδικευμένη στη Νόσο Alzheimer. Εργάζεται στο δικό της Κέντρο Συμβουλευτικής και Ψυχοθεραπείας «Ψυχή & Λόγος» στην οδό Καβέτσου 13, Μυτιλήνη. Τηλέφωνο επικοινωνίας: 2251104284. Περισσότερες πληροφορίες στο eirinichatzianagnostou.blogspot.gr

Η Ειρήνη Χατζηαναγνώστου αρθρογραφεί κάθε Παρασκευή στο Lesvosnews.net