Νευρογενής ανορεξία: τι είναι και πως αντιμετωπίζεται
Γράφει η Ειρήνη Χατζηαναγνώστου * Η νευρογενής ανορεξία υπάγεται στις λεγόμενες Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής. Είναι ένα σύνδρομο αυτοεπιβαλλόμενης ασιτίας στο οποίο το άτομο με τη θέληση του περιορίζει την πρόσληψη τροφής καθώς φοβάται έντονα μήπως γίνει παχύ.
Το άτομο με νευρογενή ανορεξία κυριαρχείται από τη διάθεση άρνησης για λήψη φαγητού προκειμένου να μην πάρει βάρος, παρά το γεγονός ότι το σωματικό του βάρος κυμαίνεται κάτω από τα κατώτερα όρια του φυσιολογικού για την ηλικία, το φύλο και το ύψος του ( δηλαδή το βάρος του βρίσκεται κάτω από το 85% του φυσιολογικού ή ο Δείκτης Μάζας Σώματος είναι κάτω από το 17,5). Επίσης, παρά το γεγονός ότι το σωματικό του βάρος είναι κάτω από τα όρια του φυσιολογικού, το άτομο διακατέχεται από έντονο φόβο ότι θα πάρει βάρος. Έτσι, λοιπόν, βρίσκεται συνεχώς στην προσπάθεια να χάσει περισσότερο βάρος. Ακολουθεί αυστηρές δίαιτες, παραλείπει γεύματα, συχνά γυμνάζεται εντατικά, καταφεύγει στον αυτοπροκαλούμενο εμετό και χρησιμοποιεί καθαρτικά και διουρητικά με στόχο την απώλεια βάρους.
Το άτομο έχει διαταραγμένη εικόνα για το σώμα του και δίνει υπέρμετρη έμφαση στην επίδραση του βάρους ή του σχήματος του σώματος του στην αυτοαξιολόγηση. Στις περιπτώσεις των γυναικών, υπάρχουν συχνά διαταραχές στον εμμηνορρυσιακό κύκλο ως αποτέλεσμα της υπερβολικής μείωσης του σωματικού βάρους. Για την διάγνωση της ψυχογενούς ανορεξίας η γυναίκα θα πρέπει να έχει τουλάχιστον τρείς μήνες αμηνόρροια. Οι άνδρες παρουσιάζουν προβλήματα στις αναπαραγωγικές λειτουργίες.
Ίσως ο όρος «ανορεξία» είναι ατυχής, καθώς παραπέμπει στην απώλεια όρεξης για φαγητό. Τα άτομα όμως με ΝΑ μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να μην έχουν όρεξη για φαγητό. Η απώλεια σωματικού βάρους είναι αποτέλεσμα της συνειδητής προσπάθειας του ατόμου να χάσει βάρος. Επίσης, ορισμένες φορές κυριαρχεί η εμμονή να μετρά συνεχώς το βάρος του για να διαπιστώσει αν το «λίπος» έχει περιοριστεί. Κάθε φορά που διαπιστώνουν πως έχασαν βάρος πιστεύουν πως βελτιώθηκε η εικόνα τους και νιώθουν καλύτερα. Προκειμένου όμως να διατηρείται αυτό το αίσθημα και να νιώθουν ασφαλείς έχουν την ανάγκη να χάνουν καθημερινά ολοένα και περισσότερο βάρος και αν κάποια μέρα αυτό δεν συμβεί, τότε κυριαρχούνται από πανικό και εντείνουν ακόμη περισσότερο τις προσπάθειές τους.
ΣΚΕΨΕΙΣ, ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ & ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ ΣΤΗ ΝΕΥΡΟΓΕΝΗ ΑΝΟΡΕΞΙΑ
Η Γνωστική-Συμπεριφορική Θεραπεία έχει συμβάλλει σημαντικά τόσο στην κατανόηση όσο και στην θεραπεία των Διατροφικών Διαταραχών. Όσον αφορά τη διατροφική συμπεριφορά, το άτομο παρουσιάζει τα εξής χαρακτηριστικά:
- Διαρκή ενασχόληση με τη διατροφή
- Αυστηρές δίαιτες
- Μείωση των τροφών που περιέχουν υδατάνθρακες και λίπη
- Υπερκατανάλωση τροφών σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, συνήθως τις νυχτερινές ώρες, και στη συνέχεια πρόκληση εμετού λόγω ενοχών και ανάγκης να διατηρηθεί το βάρος
- Διατήρηση του χαμηλού βάρους με την αποφυγή γευμάτων ή με το πέταμα του φαγητού κρυφά
- Ευχαρίστηση λόγω της συνεχούς απώλειας βάρους και συνέχιση της αυστηρής δίαιτας
Οι συνήθεις σκέψεις που κάνει ένα άτομο με ΝΑ είναι οι εξής:
- «Το σώμα μου είναι απαίσιο»
- «Αν φάω αυτή την τροφή, δεν θα αρέσω σε κανέναν»
- «Αν φάω αυτή την τροφή, χάνω τον έλεγχο»
- «Οι άλλοι με θέλουν παχιά, με ζηλεύουν»
- «Αν είμαι αδύνατος, θα δείξω τι αξίζω»
- «Αφού έχασα τον έλεγχο, δεν έχω άλλη λύση παρά να κάνω εμετό»
- «Όταν τρώω τροφές που παχαίνουν, αισθάνομαι ενοχές»
- «Αν φάω ένα γλυκό, δεν θα σταματήσω να τρώω γλυκά»
Με βάση τις παραπάνω σκέψεις που κάνει το άτομο, βιώνει τα αντίστοιχα συναισθήματα.
- Φόβος και ανησυχία μήπως παχύνει
- Ενοχές και στενοχώρια όταν τρώει
- Καταθλιπτικά συναισθήματα όπως κακοκεφιά, απαισιοδοξία, αναξιότητα, ευερεθιστότητα και αυτοκτονικές τάσεις
- Έντονη ανάγκη για ανεξαρτησία και έλεγχο του περιβάλλοντος και του εαυτού
Τα παραπάνω συναισθήματα οδηγούν το άτομο στο να υιοθετεί συγκεκριμένες συμπεριφορές.
- Δεν αναπτύσσει υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις
- Απομονώνεται από το περιβάλλον του
- Συχνά μειώνει επιτυχίες στο σχολείο ή την εργασία του
- Εμφανίζει μειωμένο σεξουαλικό ενδιαφέρον
Αποφεύγει τις κοινωνικές εκδηλώσεις καθώς και τις δραστηριότητες που έχουν σχέση με το φαγητό. Συχνά επίσης αρνείται να φάει μαζί με άλλα μέλη της οικογένειας ή σε δημόσιο χώρο.
Η ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΝΕΥΡΟΓΕΝΟΥΣ ΑΝΟΡΕΞΙΑΣ
Όπως έχει διαπιστωθεί από σειρά ερευνών, η ΝΑ μπορεί να αντιμετωπιστεί. Η χορήγηση φαρμάκων υπαγορεύεται όχι από αυτή καθαυτή τη διάγνωση, αλλά από άλλα κλινικά χαρακτηριστικά, όπως είναι οι σωματικές επιπτώσεις της διαταραχής. Η χρονική διάρκεια της Γνωστικής- Συμπεριφορικής Θεραπείας (ΓΣΘ) μπορεί να φτάσει τα δύο χρόνια σε εβδομαδιαίες συνεδρίες, ενώ η συχνότητα είναι μεγαλύτερη τους πρώτους μήνες. Η «ασυνήθιστα» μεγάλη διάρκεια της θεραπείας οφείλεται στο γεγονός ότι τα άτομα με ΝΑ δύσκολα συνεργάζονται με τον ψυχοθεραπευτή τους.
Σε κάθε περίπτωση, πριν από την έναρξη της ψυχοθεραπευτικής προσπάθειας, θα πρέπει οπωσδήποτε να εκτιμηθεί η αναγκαιότητα της ιατρικής παρακολούθησης ή ενδεχομένως της νοσοκομειακής περίθαλψης του ατόμου. Σε περίπτωση όπου η απώλεια βάρους είναι μεγάλη, υπάρχουν διαταραχές στο μεταβολισμό ή κίνδυνος για αυτοκτονία, τότε είναι απαραίτητη η περίθαλψη. Στις περισσότερες περιπτώσεις η νοσοκομειακή περίθαλψη είναι βραχείας διάρκειας.
Η θεραπευτική προσπάθεια αρχικά επικεντρώνεται στην ανάκτηση του σωματικού βάρους. Το ανορεκτικό άτομο μπορεί να έχει ανακτήσει το βάρος που χρειάζεται με την έξοδο του από το νοσοκομείο, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως έχει ταυτόχρονα απαλλαγεί από τις διατροφικές του συνήθειες. Αν δεν υπάρξει καμία παρέμβαση σε αυτό το επίπεδο, το άτομο μπορεί ξανά να αρχίσει να χάνει βάρος εφόσον οι διαταραγμένες του αντιλήψεις εξακολουθούν να επηρεάζουν την συμπεριφορά του.
Για το λόγο αυτό η θεραπευτική προσπάθεια θα πρέπει στη συνέχεια να επικεντρώνεται στην τροποποίηση των διαταραγμένων αντιλήψεων. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με γνωστικές-συμπεριφορικές τεχνικές, οι οποίες δεν εστιάζονται μόνο στις στάσεις, τις αντιλήψεις και τις συνήθειες του ατόμου σχετικά με το φαγητό, αλλά παρεμβαίνουν και στο επίπεδο του ευρύτερου οικογενειακού περιβάλλοντος.
Ο στόχος της θεραπείας συμπεριφοράς είναι να αποκατασταθεί το σωματικό βάρος και οι συμπεριφορές που σχετίζονται με τη διατροφή. Στο νοσοκομείο, αυτό σημαίνει την εφαρμογή αυστηρού πρωτοκόλλου, ώστε να ανορεκτικά άτομα να κερδίζουν καθημερινά βάρος. Έτσι, οι ασθενείς ζυγίζονται καθημερινά, η πρόσληψη και η απέκκριση υγρών μετριέται, υπάρχει στενή παρατήρηση μέχρι και δύο ώρες μετά τα γεύματα για να αποτραπεί ο προκλητός εμετός. Αρχικά στα άτομα παρέχονται 500 θερμίδες περισσότερες από αυτές που χρειάζονται για να διατηρηθεί το τωρινό τους βάρος. Σε άτομα με μεγάλη ελάττωση βάρους μπορεί να χρειασθεί σίτιση με ρινογαστρικό καθετήρα.
Το άτομο θα πρέπει να εκπαιδευτεί και να μάθει ποιες είναι οι επιπτώσεις του χαμηλού βάρους και της αυστηρής δίαιτας, καθώς και να κάνει αυτοπαρατήρηση και να καταγράφει τις τροφές που καταναλώνει. Επίσης, θα πρέπει να μάθει να αναγνωρίζει και πάλι τις ενδείξεις της πείνας.
Στη συνέχεια η Γνωστική Θεραπεία μπορεί να βοηθήσει διορθώνοντας λαθεμένες αντιλήψεις των ασθενών για τα αισθήματα, τις ανάγκες τους και την ικανότητα να ελέγξουν τη ζωή τους. Αυτός, θα μπορούσαμε να πούμε, ότι είναι ο δεύτερος στόχος της ψυχοθεραπείας, δηλαδή να αντιμετωπιστούνε τα συναισθηματικά και διαπροσωπικά προβλήματα. Ο θεραπευτής θα βοηθήσει το άτομο να εντοπίσει τις προσωπικές του δυσκολίες και να διερευνήσει το νόημα που έχουν στη ζωή του, να κατανοήσει τα συναισθήματα του και να μάθει να τα εκφράζει με πιο κατάλληλους τρόπους. Με τις τεχνικές επίλυσης προβλημάτων θα μάθει να βρίσκει πιο κατάλληλες λύσεις για να αντιμετωπίζει καταστάσεις που του προκαλούν δυσκολίες.
Η ΝΑ είναι μια σοβαρή ψυχική ασθένεια με πολλές συνέπειες στη σωματική υγεία του ασθενή. Στην πιο σοβαρή της μορφή μπορεί να γίνει έως και απειλητική για τη ζωή. Δώστε τη δέουσα σημασία στα σημάδια της και παραπέμψτε άμεσα για θεραπεία άτομα που τυχόν γνωρίζετε.
* Η Ειρήνη Χατζηαναγνώστου είναι Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπεύτρια με πιστοποίηση στις Αγχώδεις Διαταραχές Παιδιών & Εφήβων και εξειδικευμένη στη Νόσο Alzheimer. Εργάζεται στο δικό της Κέντρο Συμβουλευτικής και Ψυχοθεραπείας «Ψυχή & Λόγος» στην οδό Καβέτσου 13, Μυτιλήνη. Τηλέφωνο επικοινωνίας: 2251104284. Περισσότερες πληροφορίες στο eirinichatzianagnostou.blogspot.gr
Η Ειρήνη Χατζηαναγνώστου αρθρογραφεί κάθε δεύτερη Δευτέρα στο Lesvosnews.net
