«Γιατί από το θάνατο ξεπηδά η ζωή, από το κλάμα γεννιέται το γέλιο!»
Ο θάνατος γεννά τη ζωή!
Πριν λίγες μέρες ανακοινώθηκε από το ΣΑΤΥΡΟ ότι δεν θα διοργανώσει φέτος καρναβαλικές εκδηλώσεις, σε ένδειξη πένθους για το χαμό σε τροχαία δυστυχήματα δύο νέων παιδιών, ενεργών μελών του.
Καταλαβαίνουμε ότι είναι μια απόφαση που πάρθηκε κάτω από τη συναισθηματική πίεση των δυο τραγικών γεγονότων, η οποία ακόμα δεν εκτονώθηκε. Τη σεβόμαστε απόλυτα. Όμως, ένα σεργιάνι στο παρελθόν θα μας βοηθήσει να αντιληφθούμε τι είναι και τι πρεσβεύει το αγιασώτικο καρναβάλι, αναγκάζοντάς μας να δούμε τα πράγματα με πιο ψύχραιμη ματιά!
Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας ο Μεγαλέξαντρος, με τσολιάδικη φουστανέλα και περικεφαλαία, συμβόλιζε την αδούλωτη ελληνική ψυχή και με τα τραγούδια του στα σοκάκια του χωριού τόνωνε το εθνικό φρόνημα των σκλαβωμένων ραγιάδων.
Τη δεκαετία 1912-1922 τα μπαρουτοκαπνισμένα παλικάρια της Αγιάσου πολεμούσαν στα μέτωπα των Βαλκανικών Πολέμων, του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, της Μικρασίας και πολλά απ’ αυτά άφηναν εκεί τη στερνή τους ανασαιμιά. Πόσοι και πόσοι δεν γύριζαν σαβανωμένοι στη γενέθλια γη; Πόσες μανάδες δεν θρηνούσαν ολοχρονίς τα σπλάχνα τους; Πόσο βαρύς ήταν ο πόνος που πλάκωνε, για δέκα χρόνια συνέχεια, την τοπική κοινωνία;
Κι όμως, ο Καρνάβαλος ύψωνε τη στεντόρεια φωνή του, για να στηλιτεύει τα κακώς κείμενα και να διεκδικεί την πολυπόθητη ειρήνη!
Την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου κι άλλα θύματα προστέθηκαν στη μαρμαρόπλακα του Ηρώου Πεσόντων. Το χειμώνα του 1940-’41 πάνω στα αλβανικά βουνά τα στρατευμένα νιάτα της Αγιάσου στιγμάτιζαν με το άλικο αίμα τους το κάτασπρο χιόνι. Κι όμως, αψηφώντας τη λαίλαπα του πολέμου, εύρισκαν την ψυχική δύναμη να χωρατεύουν, να κάνουν σκώμμα τον καημό τους, να χλευάζουν το θάνατο! Στο χωριό, που ζούσε στους ρυθμούς της Αποκριάς, έστελναν στίχους με ανταποκρίσεις τους από το μέτωπο! Έχουν διασωθεί πολλά τέτοια θαυμαστά στιχουργήματα. Μήπως κι αυτός δεν ήταν ένας τρόπος να στέκονται ορθοί στην καθημερινή εναγώνια πάλη τους για επιβίωση;
Στα τρισκατάρατα χρόνια της γερμανικής κατοχής, όταν η πείνα και η φτώχεια θέριζαν και τα μωρά τουμπανιάζονταν πριν ακόμα ξεκολλήσουν από το ρογοβύζι, η φλόγα της παράδοσης συδαύλιζε τον πόθο της λευτεριάς. Τις Αποκριές του 1944 ήχησε η προφητική φωνή του καρνάβαλου, που πρόβλεψε την ήττα του γερμανικού φασισμού και την απελευθέρωση της πατρίδας. Ύστερα από λίγες μέρες σύσσωμος ο αγιασώτικος λαός γιόρτασε την εθνική επέτειο της 25ης Μάρτη, βροντοφωνάζοντας αντιναζιστικά συνθήματα. Εξαιτίας αυτών των δυο συμβάντων, για αντίποινα, στις 28 Μάρτη του 1944 οι ναζί έζωσαν από παντού το χωριό και γάζωναν με τα πολυβόλα τους όποιον επιχειρούσε να ξεφύγει απ’ το θανατερό κλοιό τους. Τα δολοφονικά βόλια των κατακτητών έκοψαν το νήμα της ζωής μιας κοπελίτσας κι ενός παλικαριού κι άλλο ένα λεβεντόπαιδο πιάστηκε κι εκτελέστηκε λίγο αργότερα στα Τσαμάκια.
Στα πέτρινα χρόνια της μετεμφυλιακής περιόδου και της Επταετίας ο Καρνάβαλος απτόητος συνέχιζε την παράδοση, αντιμετωπίζοντας τη δαμόκλειο σπάθη της λογοκρισίας και τις λογής διώξεις.
Και τις Αποκριές του 1991, όταν το δρεπάνι του χάρου τρύγησε τη ζωή ενός ακόμα λυγερόκορμου πανώριου παλικαριού, σαν καλή ώρα, πάλι ο Καρνάβαλος βρήκε το κουράγιο να πιει το πικρό κώνειο της πίκρας και να βροντοφωνάξει στην Πλατεία Λεωφορείων:
Προυτού στου θέμα να ’μπουμι τσι πριν αν αρχινήσου,
θέλου, μ’ ενός λεπτού σιγή, του Σπήλιου να τιμήσου!
Τρεις μπαταριές κυνηγετικής καραμπίνας δόνησαν την ατμόσφαιρα, σαν φόρος τιμής που αποδίδει στρατιωτικό απόσπασμα, και ο κόσμος με το θερμό χειροκρότημά του επιβράβευε την τιμητική αναφορά του καρνάβαλου!
Φίλες και φίλοι,
Το αγιασώτικο καρναβάλι δεν είναι ένα συνηθισμένο διαφέντι, με παρδαλά γαϊτανάκια, πολυέξοδες φιέστες, θορυβώδη κλαπατσίμπαλα και πανηγυριώτικες αρκούδες… Είναι ιδεολογία, κοσμοαντίληψη, τρόπος ζωής για τον Αγιασώτη!
Συνάμα, είναι η άμυνά του απέναντι στους κατατρεγμούς της κερατοζωής. Ο Καρνάβαλος δεν είναι κανένας τσαρλατάνος γελωτοποιός που κάνει, τάχα μου, μόνο καραγκιοζιλίκια… Είναι τραγικό πρόσωπο! Προσπαθεί να αντεπεξέλθει στα χτυπήματα της μοίρας του διακωμωδώντας τα ίδια τα βάσανά του, να αντλήσει γέλιο μέσα από τον κυκεώνα των δεινοπαθημάτων του, για να μπορέσει να αντέξει ψυχικά και σωματικά και τελικά να επιβιώσει. Αυτό είναι και το βαθύτερο νόημα του καρναβαλιού! Και επειδή ακριβώς ικανοποιεί αυτή την αρχέγονη πανανθρώπινη ανάγκη, είναι ένα φαινόμενο παγκόσμιο και διαχρονικό.
Έτσι και τώρα, το σωστό θα ήταν να μην παρατείνουμε, με μια τέτοια απόφαση, το πένθος και την κατήφεια της τοπικής κοινωνίας, αλλά να σπείρουμε τα φύτρα της αισιοδοξίας και της χαράς. Γιατί από το θάνατο ξεπηδά η ζωή, από το κλάμα γεννιέται το γέλιο!
Καμιά ματαίωση εκδηλώσεων, κανένα δακρύβρεχτο αφιέρωμα δεν θα φέρει πίσω τα δυο παιδιά, που έχασαν τη ζωή τους πριν λίγο καιρό. Κι αν υπήρχε τρόπος να ρωτούσαμε το Μάριο και το Γιάννη, είμαι σίγουρος ότι κανένας τους δεν θα ’θελε να μη συνεχιστεί, εξαιτίας τους, η προαιώνια παράδοσή μας!
Αν μπορούσαμε, λοιπόν, να σηκώσουμε στις πλάτες μας το πραγματικά μεγάλο βάρος αυτής της παράδοσης, αν θέλαμε να αποδειχτούμε άξιοι σκυταλοδρόμοι των προγόνων μας, έπρεπε να οργανώσουμε και φέτος τις πατροπαράδοτες καρναβαλικές εκδηλώσεις, αφιερώνοντάς τες στα αδικοχαμένα παιδιά!
Παναγιώτης Μιχ. Κουτσκουδής
Στη φωτογραφία εικονίζεται το καρναβαλικό συγκρότημα «Ο Σαντάμ στο Σι-Εν-Εν της Αγιάσου» (18-2-1991). Στο μεσαίο άρμα, πίσω αριστερά φαίνεται ένας στρατιώτης που κρατά στο δεξί του χέρι μια καραμπίνα. Είναι ο συχωρεμένος Χριστόφας Παν. Μαϊστρέλης (Τσουλίκα). Μετά τον εισαγωγικό στίχο της σάτιρας που εκφώνησε ο Στρατής Β. Μαγλογιάννης (Μπέμπης), ο Χριστόφας, μ’ αυτή την καραμπίνα έριξε στον αέρα τρεις πυροβολισμούς αποτίνοντας φόρο τιμής στον αδικοχαμένο Γρηγόρη Παν. Σπήλιο, που είχε σκοτωθεί σε τροχαίο πριν δυο μέρες, μέσα στο χωριό!
