Γέφυρες πολιτισμού και ειρήνης
Γράφει ο Πάνος Τριγάζης *
Μιλώντας για «γέφυρες πολιτισμού και ειρήνης», θα μπορούσε να πει κανείς ότι ταυτολογώ, αφού πολιτισμός σημαίνει ειρήνη και το αντίθετό της συνεπάγεται ποικίλες βαρβαρότητες, τις οποίες η Μεσόγειος ζει με πολύ έντονο και επώδυνο τρόπο.
Το Αιγαίο αποτελεί ιδιαίτερη περιοχή, συνυφασμένη με την ανάπτυξη του ελληνικού πολιτισμού από αρχαιοτάτων χρόνων.
Παλαιότερα, στο κίνημα ειρήνης διακινούσαμε το σύνθημα «Η Γειτονιά θέλει Ειρήνη». Αυτό ισχύει και για τα Βαλκάνια και για τις σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας, που δεν είναι αναπόφευκτο να είναι σχέσεις έντασης και προκλήσεων στο Αιγαίο.
Προσωπικά, εδώ και δεκαετίες, θεωρώ αναγκαιότητα την ελληνοτουρκική φιλία και μόνη επιλογή το διάλογο για την επίλυση των προβλημάτων στις σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας, μακριά από καταστροφικές κούρσες εξοπλισμών, απειλές πολέμου και εθνικιστικές εμμονές σε «θεωρίες» περί «αιωνίων εχθρών» εκατέρωθεν του Αιγαίου.
Κάποιοι επιδίδονται – όχι χωρίς ιδιοτέλεια – στην ανάδειξη όσων μας χωρίζουν με την Τουρκία, που συχνά πηγάζουν από προκαταλήψεις και επιλογές τρίτων που κερδοσκοπούν σε βάρος των λαών και της διεθνούς ειρήνης, καλλιεργώντας μίση και εχθρότητες.
Όμως, υπάρχουν πολλά – θάλεγα τα περισσότερα – που ενώνουν τις δύο χώρες και τους δύο λαούς. Αρκεί να συνειδητοποιήσουμε ότι στην εποχή μας η ασφάλεια είναι έννοια πολυδιάστατη – πολιτική, οικονομική, οικολογική, ανθρώπινη. Δεν υπάρχει εθνική ασφάλεια, την οποία μπορούμε να κατοχυρώσουμε ορθώνοντας τείχη γύρω μας ή συσσωρεύοντας όλο και περισσότερους και πιο πολυδάπανους εξοπλισμούς. Έχει αποδειχθεί και στην πρόσφατη ιστορία ότι περισσότεροι εξοπλισμοί δεν σημαίνουν περισσότερη ασφάλεια, συχνά σημαίνουν λιγότερη.
Σήμερα ξέρουμε εκ πικρής πείρας στην Ελλάδα ότι μεγάλο μέρος του δημόσιου χρέους της χώρας μας οφείλεται στα «μεγάλα φαγοπότια» που στήθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες γύρω από διαδοχικές «αγορές του αιώνα» για την υποτιθέμενη ενίσχυση της εθνικής άμυνας έναντι της Τουρκίας, ενώ την ίδια ώρα μεγάλωνε η απόσταση ανάμεσα στα νησιά μας στο Βόρειο και Νότιο Αιγαίο, τα οποία υφίσταντο και πληθυσμιακή συρρίκνωση και παραγωγική υποβάθμιση.
Ωστόσο, ποτέ δεν έπαψαν να αναλαμβάνονται πρωτοβουλίες στην αντίθετη κατεύθυνση, όπως η ίδρυση της Επιτροπής Ελληνοτουρκικής Φιλίας, με Πρόεδρο τον Μϊκη Θεοδωράκη, σε χρόνια δύσκολα, όταν χαρακτηριζόταν μειοδότης όποιος πρότεινε τον διάλογο Ελλάδας-Τουρκίας για την εξομάλυνση των διμερών τους σχέσεων.
Στο σημείο αυτό, δεν μπορώ να μην αναφέρω τη συμβολή του Δήμου Δικελί της Τουρκίας καθώς και του Δήμου Μυτιλήνης, που το καλοκαίρι του 1990 οργάνωσαν κοινό Φεστιβάλ Ειρήνης, με Δημάρχους τότε στο Δικελί τον Οσμάν Οζγκιουβέν και τον Στρατή Πάλλη στη Μυτιλήνη.
Καλούμαστε επίσης να αποδεχθούμε και την αλήθεια ότι πολλές σύγχρονες απειλές για την ασφάλεια δεν γνωρίζουν σύνορα, π.χ. η εξάπλωση θανατηφόρων επιδημιών, οι καταστροφές στο περιβάλλον κλπ. . Αν, για παράδειγμα, η Μεσόγειος καταστεί νεκρή θάλασσα, λόγω της μόλυνσης του θαλάσσιου και παράκτιου περιβάλλοντος, τις συνέπειες θα υποστούν εξίσου και η Τουρκία και η Ελλάδα. Διότι η μόλυνση δεν θα σταματήσει ούτε στα έξι ναυτικά μίλια, ούτε στα δώδεκα. Και δεν κάνει διάκριση ανάμεσα στα ψάρια της Τουρκίας και τα ψάρια της Ελλάδας, που, άλλωστε, δεν φέρουν αντίστοιχα διακριτικά.
Κοιτίδα και Σταυροδρόμι πολιτισμών
Δεν θα πρωτοτυπήσω αν πω ότι η Μεσόγειος ιστορικά αποτελεί κοιτίδα και σταυροδρόμι μεγάλων πολιτισμών. Ιστορικά, επίσης, έχει αποτελέσει πεδίο οξύτατων ανταγωνισμών των εκάστοτε μεγάλων δυνάμεων για διάφορους λόγους, με αποτέλεσμα αιματηρούς πολέμους, κυρίως στη Μ. Ανατολή.
Σήμερα, ο τυφώνας της αποσταθεροποίησης σαρώνει και την Βόρεια Αφρική, ενώ ένα κράτος, η Λιβύη, έχει ουσιαστικά διαλυθεί. Την ίδια ώρα, σε Ιράκ και Συρία, ανεκτίμητοι πολιτιστικοί θησαυροί αιώνων υφίστανται την καταστροφική μανία των τζιχαντιστών σκοταδιστών.
Πρώτο ζητούμενο σήμερα για τη Μεσόγειο είναι η γεφύρωση του εκρηκτικού χάσματος Βορρά – Νότου στην περιοχή. Στην κατεύθυνση αυτή πρέπει να κινηθεί η Ευρώπη, αντί της ανέφικτης επιλογής δημιουργίας μιας «Ευρώπης – φρούριο».
Δεύτερο ζητούμενο είναι η ανάδειξη των στοιχείων που ενώνουν τις χώρες και τους λαούς της Μεσογείου, είτε πρόκειται για πολιτικά, είτε για πολιτισμικά, είτε για οικονομικά, είτε για περιβαλλοντικά στοιχεία.
Τρίτο – και κύριο – ζητούμενο είναι η μετατροπή της Μεσογείου σε ζώνη ειρήνης και ασφάλειας με ότι αυτό συνεπάγεται για την επίλυση χρόνιων προβλημάτων, όπως το Παλαιστινιακό και το Κυπριακό και το ζήτημα αυτοδιάθεσης του λαού της Δυτ. Σαχάρας.
Όσο για την εξωτερική πολιτική της Ελλάδας χρειάζεται ως απαραίτητο συστατικό ένα «Σχέδιο Δράσης για τη Μεσόγειο», το οποίο η νέα κυβέρνηση καλείται να εκπονήσει χωρίς καθυστέρηση.
Η Ελλάδα είναι κεντρική χώρα της Μεσογείου, με πολλά νησιά στην επικράτειά της, με τον τουρισμό και τη ναυτιλία κύριους και καθοριστικούς τομείς για την οικονομική της ανάκαμψη και ανάπτυξη.
Απαιτείται, λοιπόν, δράση τώρα ! Οι καιροί ου μενετοί.
*ΠΑΔΟΠ είναι το Παρατηρητήριο Διεθνών Οργανισμών και Παγκοσμιοποίησης
**Το παραπάνω κείμενο βασίστηκε σε ομιλία κατά τη διάρκεια τριήμερου συμποσίου στη Λέσβο του Κέντρου «ΜΕΣΟΝΗΣΟΣ» (4-6 Ιουνίου 2015)
Ο Πάνος Τριγάζης είναι μέλος της ΚΕ του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ και του Ευρωπαϊκού Δικτύου για την Ειρήνη και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα
