Αντιτσιγγανισμός: «Εκεί που αράζουν οι γύφτοι»

Οι Τσιγγάνοι έχουν ανάγκη από εκείνους που θα σπάσουν τον φαύλο κύκλο του αποκλεισμού τους, έχουν ανάγκη από αποδοχή του τρόπου ζωής τους και προσαρμογής της εκπαίδευσή τους σ’ αυτόν και όχι το αντίστροφο, όπως μέχρι σήμερα γίνεται χωρίς επιτυχία

«Όλα τούτα που θα σας πω, έγιναν πολύ, πολύ παλιά. Ήταν ένας Τσιγγάνος που ταξίδευε με την οικογένειά του. Το άλογό του ήταν κοκαλιάρικο και δεν στεκόταν καλά στα πόδια του. Έτσι λοιπόν, όσο μεγάλωνε η οικογένειά του Τσιγγάνου, γινόταν όλο και πιο δύσκολο να σέρνει τη βαριά καρότσα που γέμιζε με παιδιά. Τα παιδιά ήταν τόσα πολλά και στοιβαγμένα το ένα πάνω στ’ άλλο, που το κακόμοιρο το άλογο προχωρούσε με μεγάλη δυσκολία και συνέχεια παραπατούσε. Το κάρο έγερνε με δύναμη μία από τ’ αριστερά μία από τα δεξιά, και τα μπακίρια κι οι κατσαρόλες κατρακυλούσαν έξω κι όλο και κάποιο ξυπόλητο παιδάκι έπεφτε κάτω. Την ημέρα τα πράγματα δεν ήταν και τόσο άσχημα. Ο Τσιγγάνος έβλεπε κι έτσι σήκωνε τα κατσαρολικά και τα παιδάκια. Στο σκοτάδι όμως, δεν μπορούσε να δει. Αλλά έτσι κι αλλιώς, ποιος μπορούσε να μετρήσει μία τόσο μεγάλη φαμίλια; Το άλογο συνέχιζε να πηγαίνει κι ο Τσιγγάνος ταξίδευε σ’ όλη τη γη. Απ’ όπου κι αν περνούσε άφηνε κι ένα παιδί. Όλο και περισσότερα μέχρι που στο τέλος γέμισε όλη η γη Τσιγγάνους. Γι’ αυτό και συναντάς Τσιγγάνους όπου κι αν πας…» (Τσιγγάνικο παραμύθι της Ρωσίας. Τσιγγάνοι: ιστορία, δημογραφία, πολιτισμός, Κ. Κόμης, Ελληνικά Γράμματα)

Πλανόδιοι άρχοντες των δρόμων και των παραλιών, ζώντας στο μεταίχμιο της νομιμότητας και της παρανομίας στις παρυφές μιας κοινωνίας που δεν τους ανέχεται. Αρνητές των δικών μας συμβάσεων και δέσμιοι των δικών τους συμβάσεων (έθιμα και άγραφοι νόμοι της φυλής τους), ένας λαός που η ταυτότητά του χάνεται στα βάθη του χρόνου σκορπισμένος στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, κάθε καλοκαίρι κάνει αισθητή την παρουσία του στο νησί, τη Λέσβος για το καθιερωμένο ετήσιο προσκύνημα σε κάποιους τοπικούς αγίους, οδηγούμενος από τη βαθιά του πίστη στα θαύματα και τα οράματα.

Κυκλοφορεί ένας μύθος που λέει ότι: «οι ίδιοι προτιμούν ή τους αρέσει να ζουν έτσι». Δεν είναι αλήθεια. Η μόνη αλήθεια είναι η δική μας προκατάληψη και η δική τους αποδοχή του στιγματισμού τους. Η αμοιβαία αποδοχή δηλαδή του δικού τους περιθωρίου. Ο στιγματισμός των Ρομά ήταν και παραμένει ένας τρόπος δικαιολόγησης των εκτοπισμών τους και των κατασταλτικών παρεμβάσεων μέσα στους καταυλισμούς. Κατά τον 16ο αιώνα οι λόγοι ήταν η ιεροσυλία, η αρπαγή νηπίων, οι ανθρωποθυσίες και η ανθρωποφαγία και σήμερα οι συμμορίες, η επαιτεία, η μόλυνση του περιβάλλοντος, κ.λπ. Οι οικείοι μας ξένοι αποτελούν διαχρονικό προνομιακό στόχο ρατσισμού και διακρίσεων των συμβατικών κοινωνιών μας.

Οι Τσιγγάνοι όμως δεν έχουν ανάγκη από υπερασπιστές «τσιγγανολόγους», δεν έχουν ανάγκη ούτε τον Εμίρ Κουστουρίτσα (“Ο καιρός των Τσιγγάνων”) ούτε τον Τόνι Γκάτλιφ (“Υπάρχουν ακόμα γελαστοί Τσιγγάνοι”), για να αναδείξουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους ως ελεύθεροι, ανέμελοι και ασυμβίβαστοι, «άθλιοι» μα φωτογενείς. Έχουν ανάγκη από εκείνους που θα σπάσουν τον φαύλο κύκλο του αποκλεισμού τους, έχουν ανάγκη από αποδοχή του τρόπου ζωής τους και προσαρμογής της εκπαίδευσή τους σ’ αυτόν και όχι το αντίστροφο, όπως μέχρι σήμερα γίνεται χωρίς επιτυχία. (Για παράδειγμα: Υπάρχουν δάσκαλοι Ρομά; Είναι πολύ δύσκολο να παρακολουθήσει ένας έφηβος τάξεις του Γυμνασίου, επειδή παντρεύεται. Μας σοκάρει το γεγονός ότι παντρεύονται έφηβοι, όμως μπήκαμε στον κόπο να αναρωτηθούμε γιατί ο κύκλος της ζωής τους είναι πολύ μικρότερος από τον δικό μας; (Το προσδόκιμο ζωής των Ρομά είναι 20 χρόνια χαμηλότερο από τον εθνικό μέσο όρο).¹ Κάνουν πολλά παιδιά. Μπήκαμε όμως στον κόπο να μάθουμε γιατί υπάρχει μεγάλη παιδική θνησιμότητα 11,6%;¹Κατά καιρούς τους παραχωρούνται μόνιμες κατοικίες. Μπορεί όμως κάποιος να έχει μόνιμη κατοικία χωρίς μόνιμη εργασία;)

Προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε το δικό μας πρόβλημα της ενόχλησης από τις συνήθειες των Ρομά, θέλοντας να κάνουμε πράξη τη δική μας επιθυμία για ένταξή τους στο ομοιόμορφο κυρίαρχο κοινωνικό μοντέλο, χωρίς να λαμβάνουμε υπ’ όψιν την αναλλοίωτη οργάνωση των κοινωνιών τους, που είναι αποτέλεσμα της απέχθειας και της αδιαφορίας μιας πολιτείας που τους στηρίζει με λάθος τρόπο. Αυτός είναι ο φαύλος κύκλος.

“Οι Τσιγγάνοι ενοχλούν”

Μία περιοχή στο πάρκινγκ της Μυτιλήνης, κάθε καλοκαίρι κατακλύζεται από τις τεράστιες οικογένειες Τσιγγάνων, κυρίως εμπόρων. Θεόγυμνα παιδιά τρέχουν, γυναίκες με μισοβαμμένα ξανθά μαλλιά φορτωμένες με χρυσαφικά κάθονται κατάχαμα πάνω σε καρπέτες, αυτοκίνητα παραφορτωμένα, βανάκια κρεβατοκάμαρες, ψησταριές που καπνίζουν, η μουσική στο διαπασών. Στο σημείο αυτό («να, εκεί που αράζουν οι γύφτοι»), πάντα υπάρχει θέση για το σαράβαλό μου, που δεν ανησυχώ, όπως οι περισσότεροι συμπολίτες μου, ότι «θα μου το καταστρέψουν».

– «Καλέ κοπέλα, δώσε μου κάτι…» με διπλαρώνει ένα μαγκάκι γύρω στα δώδεκα. Και τότε η φωνή μιάς αόρατης προκατειλημμένης συνείδησης ψιθυρίζει: «Οι Τσιγγάνοι ενοχλούν, αποτελούν εστία μόλυνσης, βρομίζουν τον τόπο».

– «Τι να σου δώσω βρε; Τι θες;»

(Η ενοχλητική φωνή συνεχίζει: «Οι Τσιγγάνοι κλέβουν, διακινούν ναρκωτικά»)

– «Λεφτά να φάω…»

(Κι η φωνή: «Πρόσεχε την τσάντα σου, κόλπο, κόλπο, θα σου βουτήξουν το πορτοφόλι»)

– «Αστ’αυτά ρε, λεφτά για τσιγάρα θες».

Γελάει (το καθαρματάκι), μου γυρνά την πλάτη και φεύγει κάνοντας μάγκικες λεζάντες. Η αλήθεια είναι πως δεν ήθελε λεφτά. Μια κουβέντα ήθελε και ένα χαμόγελο. Και τα είχε.

Η προκατειλημμένη συνείδηση όμως, βαθιά καρφωμένη ψιθύριζε ύπουλα γυρεύοντας εχθρό…

Υ.Γ. Ξαναδιαβάζοντάς το συνειδητοποιώ ότι ακόμα κι αυτό το κείμενο δεν κατάφερε να βγει έξω από τα όρια του ρατσιστικού σύμπαντος. Πόσο δύσκολο να ξεφύγει κανείς…

¹(Έκθεση της Ε.Ε.: Προώθηση της Κοινωνικής Ένταξης των Ρομά, Δεκέμβριος 2011).

---

up date σημείωση:  10/12/2022

Υπάρχουν δάσκαλοι Ρομά; Είναι πολύ δύσκολο να παρακολουθήσει ένας έφηβος τάξεις του Γυμνασίου, επειδή παντρεύεται. Μας σοκάρει το γεγονός ότι παντρεύονται έφηβοι, όμως μπήκαμε στον κόπο να αναρωτηθούμε γιατί ο κύκλος της ζωής τους είναι πολύ μικρότερος από τον δικό μας; (Το προσδόκιμο ζωής των Ρομά είναι 20 χρόνια χαμηλότερο από τον εθνικό μέσο όρο).

Κάνουν πολλά παιδιά. Μπήκαμε όμως στον κόπο να μάθουμε γιατί υπάρχει μεγάλη παιδική θνησιμότητα 11,6%;

Κατά καιρούς τους παραχωρούνται μόνιμες κατοικίες. Μπορεί όμως κάποιος να έχει μόνιμη κατοικία χωρίς μόνιμη εργασία;)