Τί είναι η Κοινωνική Φοβία;
Γράφει η Μαρία Βερβέρη *
«Θα γίνω ρεζίλι», «θα φανώ γελοίος/α», «όλοι θα καταλάβουν ότι δεν αξίζω», είναι μερικές από τις σκέψεις που βασανίζουν τα άτομα που πάσχουν από κοινωνική φοβία. Το φυσιολογικό άγχος που νιώθουν οι άνθρωποι όταν χρειάζεται να εκτεθούν σε κοινωνικές περιστάσεις, όπως για παράδειγμα να δώσουν μια ομιλία, να κάνουν νέες γνωριμίες, να βγουν για φαγητό με φίλους ή να φλερτάρουν, παίρνει δραματικές διαστάσεις και έτσι δραστηριότητες που φυσιολογικά μπορεί να αποτελούσαν ακόμα και πηγή χαράς μετατρέπονται σε πραγματικό εφιάλτη. Τα άτομα αυτά κατακλύζονται από φόβους ότι θα κάνουν λάθη, θα έχουν γενικά χαμηλή επίδοση και θα βιώσουν σωματικά συμπτώματα (π.χ. θα κοκκινίσουν από ντροπή ή θα ιδρώσουν) που θα αποκαλύψουν το άγχος τους.
Τι είναι η κοινωνική φοβία;
Η κοινωνική φοβία είναι μια διαταραχή που χαρακτηρίζεται από έντονο και επίμονο φόβο ταπείνωσης ή αμηχανίας σε κοινωνικές καταστάσεις ή σε καταστάσεις που το άτομο πρέπει να επιτελέσει κάτι μπροστά σε κόσμο. Ο φόβος σε αυτές τις καταστάσεις έχει να κάνει με την αίσθηση του ατόμου ότι είναι εκτεθειμένο στην παρατήρηση, την κριτική και τον εξονυχιστικό έλεγχο των άλλων, ιδιαίτερα αν είναι άγνωστοι. Έτσι, το άτομο φοβάται ότι οι άλλοι θα δουν ότι έχει άγχος ή θα το κρίνουν ως αδύνατο ή «τρελό».
Ο φόβος μπορεί να είναι τόσο σοβαρός και έντονος που επηρεάζει αρνητικά την εργασία τους ή τη συμμετοχή τους στο σχολείο και άλλες συνήθειες ή καθημερινές δραστηριότητες. Πολλοί από τους ανθρώπους που έχουν κοινωνική φοβία, αντιλαμβάνονται ότι οι φόβοι τους όταν βρίσκονται με άλλους ανθρώπους είναι υπερβολικοί. Όμως δεν μπορούν να κάνουν οτιδήποτε για αυτό. Μάλιστα μπορεί να αγχώνονται για μέρες ή εβδομάδες πριν από ένα αναμενόμενο γεγονός που το θεωρούν ιδιαίτερα φοβερό. Μερικές χαρακτηριστικές σκέψεις που κάνει κάποιος που πάσχει από κοινωνική φοβία είναι οι ακόλουθες: «Οι άλλοι σκέφτονται άσχημα για μένα», «Θα γελοιοποιηθώ» ή «Θα φανώ ανόητος», «Είμαι βαρετός», «Εάν δεν τα καταφέρω, οι άλλοι δεν θα με συμπαθούν» κλπ. Η κοινωνική φοβία μπορεί να περιορίζεται σε ένα μόνο είδος καταστάσεων όπως για παράδειγμα όταν τα άτομα που υποφέρουν μιλούν σε επίσημες ή ανεπίσημες καταστάσεις ή όταν τρώνε ή πίνουν μπροστά σε άλλους. Στις πιο σοβαρές μορφές της κοινωνικής φοβίας, η διαταραχή είναι τόσο γενικευμένη που το άτομο βιώνει συμπτώματα κάθε φορά που υπάρχουν τριγύρω του άλλοι άνθρωποι.
Συμπτώματα άγχους και μάλιστα σωματικά (αίσθημα παλμών, τρόμος, ιδρώτας, κοκκίνισμα κτλ.) είναι σχεδόν πάντα παρόντα και σε σοβαρές περιπτώσεις το άτομο φτάνει σε πανικό. Η κατάσταση αυτή οδηγεί τα άτομα με κοινωνική φοβία σε ένα φαύλο κύκλο. Όσο περισσότερο φοβούνται μια κατάσταση, τόσο πιθανότερο είναι να παρουσιάσουν συμπτώματα ορατά στους άλλους και αντιλαμβανόμενοι το γεγονός αυτό, φοβούνται ακόμη περισσότερο γεγονός που ευνοεί την εκδήλωση των συμπτωμάτων.
Τι μπορούμε να κάνουμε;
Η κοινωνική φοβία μπορεί να αντιμετωπιστεί και να θεραπευτεί και ο τρόπος εξαρτάται από την κατάσταση στην οποία βρίσκεται το άτομο που πάσχει. Κάποιος που απλά παρατηρεί στον εαυτό του ελαφρά συμπτώματα τέτοιας φοβίας μπορεί ενδεχομένως να βοηθήσει και μόνος του τον εαυτό του με κάποιες μικρές «ασκήσεις θάρρους». Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, χρειάζεται βοήθεια ειδικού. Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι σημαντικό να λαμβάνουμε υπόψη το χρόνο που προϋπάρχει η φοβία και το πόσο έχει ήδη απομονωθεί το άτομο. Επίσης, αν παράλληλα με τη φοβία παρουσιάζει (γεγονός αρκετά συνηθισμένο) και κατάθλιψη, τότε είναι ίσως αναγκαία η χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής, επειδή ο συνδυασμός της αποφυγής κοινωνικών επαφών με την κατάθλιψη δημιουργούν μια δύσκολη συναισθηματική κατάσταση, που δεν βοηθά το άτομο να κινητοποιηθεί για να αντιμετωπίσει τη φοβία του.
* Η Μαρία Βερβέρη είναι Ψυχολόγος – Παιδοψυχολόγος (MSc Ψυχολογία Παιδιών και Εφήβων, University of Leiden, Ολλανδία) και εργάζεται στο ιδιωτικό της γραφείο, Καβέτσου 17, Μυτιλήνη (τηλ. 2251048933, 6945447016). Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφτείτε το http://mariaververi.blogspot.gr
