Πως επηρεάζεται η ζωή των παιδιών με ΔΕΠ-Υ;
Γράφει η Μαρία Βερβέρη*
Αρχικά, να αναφέρουμε περιληπτικά τι εννοούμε όταν μιλάμε για ΔΕΠ-Υ ή αλλιώς Διάσπαση Προσοχής και Υπερκινητικότητα. Τα άτομα με ΔΕΠ-Υ δυσκολεύονται να παραμείνουν συγκεντρωμένα, να μείνουν ακίνητα και να ελέγξουν τις παρορμήσεις τους. Πιθανόν να βαριούνται πολύ γρήγορα και να κινούνται νευρικά ή να στριφογυρίζουν διαρκώς. Εμφανίζουν γενικότερα συμπτώματα απροσεξίας, υπερκινητικότητας και παρορμητικότητας. Τα συμπτώματα της ΔΕΠ-Υ είναι πολύπλοκα. Κυμαίνονται από ήπια, μέτρια ή σοβαρά και αναλόγως μπορεί να παρεμποδίζουν τη λειτουργικότητα και την προσαρμογή του παιδιού στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος άλλοτε σε μικρότερο και άλλοτε σε μεγαλύτερο βαθμό. Η συχνά διαλυτική συμπεριφορά τους στο σχολείο, στο σπίτι και στις παρέες δυσκολεύει τη συμμετοχή τους σε δραστηριότητες κάθε είδους. Εξαιτίας των συμπτωμάτων αυτών, τα παιδιά και οι έφηβοι με ΔΕΠΥ μπορεί να μην τα πηγαίνουν καλά ή και να αποτύχουν στο σχολείο, παρά τη φυσιολογική ή αυξημένη νοημοσύνη τους. Επιπλέον, η πλειονότητα των ατόμων με ΔΕΠΥ δυσκολεύονται να κάνουν και να διατηρήσουν φιλίες και συχνά νιώθουν μόνοι και παρεξηγημένοι. Παρακάτω θα αναφερθούμε αναλυτικότερα σε κάποιους τομείς, οι οποίοι επηρεάζονται από την ύπαρξη της ΔΕΠ-Υ.
Πώς επηρεάζει η ΔΕΠ-Υ τις κοινωνικές επαφές;
Σε κοινωνικό επίπεδο, τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ συχνά δυσκολεύονται να αναπτύξουν καλές σχέσεις με συνομηλίκους τους. Η διαταραχή δεν επηρεάζει μόνο το παιδί που πάσχει, αλλά και την οικογένειά του. Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ πολλές φορές χαρακτηρίζονται ανυπάκουα ή «πεισματάρικα». Αυτό συχνά οφείλεται στο ότι δυσκολεύονται να μείνουν συγκεντρωμένα και στο ότι χάνουν σημαντικά κομμάτια μιας συζήτησης ή των οδηγιών που τους δίνονται. Η απόρριψη από τους συνομηλίκους ή η έλλειψη στενών φίλων συμβάλλουν στο γεγονός ότι πολλά από τα παιδιά αυτά συχνά νιώθουν μόνα και παρεξηγημένα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα παιδιά αυτά μπορεί επίσης να κινδυνεύουν περισσότερο να εκδηλώσουν άγχος, διαταραχές της διάθεσης κ.α. κατά την εφηβεία. Δεν γνωρίζουμε ακόμα πλήρως πώς ακριβώς συμβάλλει η ΔΕΠ-Υ στα κοινωνικά προβλήματα. Οι έρευνες δείχνουν ότι η επιθετική συμπεριφορά στα παιδιά με συμπτώματα παρορμητικότητας/υπερκινητικότητας μπορεί να παίζει σημαντικό ρόλο στην απόρριψή τους από τους συνομηλίκους.
Πώς επηρεάζει η ΔΕΠ-Υ τη σχολική διαδικασία;
Τα συμπτώματα της ΔΕΠ-Υ –δυσκολία του παιδιού να μείνει ακίνητο, να συγκεντρωθεί και να ακούσει– μπορεί να κάνουν το σχολείο δύσκολο για ένα παιδί με ΔΕΠ-Υ. Παρόλο που τα περισσότερα παιδιά και έφηβοι με ΔΕΠ-Υ έχουν φυσιολογική ή αυξημένη νοημοσύνη, σε ποσοστό 40-60% παρουσιάζουν σοβαρές μαθησιακές δυσκολίες. Αντιμετωπίζουν προβλήματα απόδοσης στο σχολείο λόγω κακής οργάνωσης, παρορμητικότητας/υπερκινητικόητας και διάσπασης της προσοχής. Η διάσπαση της προσοχής είναι ιδιαίτερα σημαντικός παράγοντας, γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η απόκτηση νέων γνώσεων βασίζεται ουσιαστικά στην ικανότητα συγκέντρωσης της προσοχής. Ωστόσο, με το σωστό συνδυασμό κατάλληλων εκπαιδευτικών πρακτικών και ψυχολογικής στήριξης, οι επιπτώσεις αυτές μπορούν να αποφευχθούν.
Πώς επηρεάζει η ΔΕΠ-Υ την συμπεριφορά;
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η ΔΕΠ-Υ επηρεάζει κυρίως τη συμπεριφορά. Η πιο εμφανής επίδραση της ΔΕΠ-Υ εντοπίζεται στην κινητική συμπεριφορά. Ένα από τα χαρακτηριστικά αυτών των παιδιών είναι η υπερκινητικότητα, η οποία λαμβάνει χώρα ακόμα και σε περιστάσεις που αυτή η συμπεριφορά δεν επιτρέπεται. Άλλο σημαντικό στοιχείο της συμπεριφοράς των παιδιών με ΔΕΠ-Υ αναφέρεται στην ανικανότητα τους να αναστείλουν τις παρορμητικές τους αντιδράσεις και να ρυθμίζει την συμπεριφορά τους σύμφωνα με τους κανόνες που έχει διδαχθεί.
Όπως γίνεται φανερό από τα παραπάνω, τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ είναι πιθανό να αναπτύξουν δυσκολίες σε σημαντικούς τομείς της ζωής. Βέβαια, αξίζει να σημειωθεί ότι, τέτοιου είδους δυσκολίες δεν αντιμετωπίζουν πάντα όλα τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ, φαίνεται όμως ότι αυτά είναι περισσότερο πιθανό να τις παρουσιάσουν σε σχέση με τα άλλα παιδιά. Σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη ενός παιδιού με ΔΕΠ-Υ παίζουν η ποιότητα των ενδοοικογενειακών σχέσεων, η έγκαιρη διάγνωση και η έγκαιρη παρέμβαση του ειδικού. Στις μέρες μας οι γονείς ενός παιδιού με ΔΕΠ-Υ επιζητούν συχνά την παρέμβαση του ειδικού. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η απλή συμβουλευτική και καθοδήγηση των γονέων αρκεί για να αντιμετωπιστούν οι δυσκολίες του παιδιού και της οικογένειάς του. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων όμως, λόγω της φύσης της ΔΕΠ-Υ, απαιτείται η ένταξη του παιδιού σε κάποιο θεραπευτικό πρόγραμμα, στο οποίο οι δυσκολίες τόσο του ίδιου όσο και των γονέων και των δασκάλων του, θα αντιμετωπιστούν συνολικά.
* Η Μαρία Βερβέρη είναι Ψυχολόγος – Παιδοψυχολόγος (MSc Ψυχολογία Παιδιών και Εφήβων, University of Leiden, Ολλανδία) και εργάζεται στο ιδιωτικό της γραφείο, Καβέτσου 17, Μυτιλήνη (τηλ. 2251048933, 6945447016). Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφτείτε το http://mariaververi.blogspot.gr/
Η Μαρία Βερβέρη αρθρογραφεί κάθε δεύτερη Δευτέρα στο Lesvosnews.net
