Ο έφηβος χρήστης και η οικογένειά του

Γράφει η Μαρία Βερβέρη *

Η πρώτη επαφή με τα ναρκωτικά γίνεται από περιέργεια και από παρότρυνση των συνομηλίκων. Οι φίλοι στην αρχή αποτελούν την κυριότερη πηγή εφοδιασμού και ο έφηβος νοιώθει ότι συμμετέχει σε μια κοινωνική δραστηριότητα. Αποκτά αυτοπεποίθηση, δείχνει τόλμη και γνώσεις, γίνεται αποδεκτός στην ομάδα. Σε αυτή την πρώτη περίοδο πιστεύει ότι συμμετέχει σε μια συναρπαστική εμπειρία. Νοιώθει την ευχαρίστηση που προκαλεί μια απαγορευμένη συμπεριφορά χωρίς όμως να διακρίνει τον πραγματικό κίνδυνο. Στην πορεία, όταν αργά ή γρήγορα εμφανιστούν τα σημάδια εξάρτησης, θα καταλάβει ότι έπεσε σε μια παγίδα που έστησε ο ίδιος στον εαυτό του. Η ουσία γίνεται απαραίτητη σε καθημερινή βάση, πρέπει να εφεύρει χίλιους τρόπους για να την προμηθευτεί, οι συγκρούσεις με την οικογένεια αποκτούν μεγάλη ένταση, χάνει το ενδιαφέρον για το σχολείο και σιγά-σιγά περιθωριοποιείται για να ακολουθήσει την προκαθορισμένη μοίρα ενός τοξικομανούς.

Οι έφηβοι ισχυρίζονται ότι αν δοκιμάσει κανείς ένα ναρκωτικό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα εθιστεί σε αυτό. Είναι αλήθεια ότι υπάρχει μια μεγάλη απόσταση από την πρώτη δοκιμή μέχρι την εξάρτηση, που άλλοι έφηβοι θα την διανύσουν και άλλοι όχι. Στην χώρα μας, που ο κοινωνικός περίγυρος καταδικάζει την χρήση των ναρκωτικών, οι καθοριστικοί παράγοντες που οδηγούν στην εξάρτηση είναι τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του εφήβου και οι συνθήκες του οικογενειακού περιβάλλοντος. Έφηβοι με χαμηλή αυτοπεποίθηση, με προβλήματα μαθησιακά που βιώνουν σχολική αποτυχία, έφηβοι που ανήκουν σε μειονοτικές ομάδες (μετανάστες) ή που παρουσιάζουν σωματικές αναπηρίες εγκαταλείπουν την αναζήτηση ρεαλιστικών λύσεων των προβλημάτων τους και αναζητούν φυγή μέσα από τη λήθη των ναρκωτικών.

Η Οικογένεια

Οι διαταραγμένες οικογενειακές σχέσεις είναι επίσης ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου για να οδηγηθεί ένας έφηβος στην εξάρτηση. Παιδιά χωρισμένων γονιών που έχουν ζήσει έντονους καυγάδες και δεν έχουν αναπτύξει ικανοποιητική σχέση με τον ένα ή τον άλλον γονέα είναι περισσότερο επιρρεπή στην εξάρτηση. 

Έφηβοι που ζουν με την οικογένεια τους αλλά βιώνουν έλλειψη θερμής οικογενειακής ατμόσφαιρας είναι ευάλωτοι στις παροτρύνσεις συνομηλίκων για χρήση ναρκωτικών. Αυτές οι οικογένειες χαρακτηρίζονται από ασταθή συμπεριφορά των γονέων, έλλειψη συνεργασίας και υποστήριξης, έλλειψη κατανόησης και διαλόγου. Οι γονείς είναι άλλοτε υπερπροστατευτικοί και υποχωρητικοί, άλλοτε επιθετικοί και απορριπτικοί.

Στην εφηβεία η προσφυγή στα ναρκωτικά θεωρείται ένας τρόπος για να επιλυθούν αυτά τα προβλήματα. Έχει αποδειχθεί ότι όσο πιο αρνητική είναι η συμπεριφορά των γονέων τόσο πιο νωρίς οι έφηβοι καταφεύγουν στην χρήση ουσιών.

Όταν οι γονείς το ανακαλύπτουν αντιδρούν με πόνο και οργή και στη συνέχεια όταν διαπιστώνουν το μέγεθος του προβλήματος καταλαμβάνονται από απελπισία. Αυτά τα συναισθήματα είναι δικαιολογημένα αλλά δεν βοηθούν τον έφηβο. Ο έφηβος έχει ανάγκη μέσα από διάλογο να κατανοήσει τις αιτίες και τις προσωπικές του αδυναμίες που τον σπρώχνουν στην εξάρτηση. Έχει ανάγκη υποστήριξης έτσι ώστε να μπορέσει να αντιμετωπίσει την επώδυνη προσπάθεια που απαιτεί η απεξάρτηση.

(Προγράμματος Συμπληρωματικής Εκπαίδευσης του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, με θέμα «Ψυχοπαθολογία του Βρέφους, του Παιδιού και του Εφήβου»)

   * Η Μαρία Βερβέρη είναι Ψυχολόγος – Παιδοψυχολόγος (MSc Ψυχολογία Παιδιών και Εφήβων, University of Leiden, Ολλανδία) και εργάζεται στο ιδιωτικό της γραφείο, Καβέτσου 17, Μυτιλήνη (τηλ. 2251048933, 6945447016). Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφτείτε το http://mariaververi.blogspot.gr 

   Η Μαρία Βερβέρη  αρθρογραφεί κάθε δεύτερη Δευτέρα στο Lesvosnews.net