Ανατομία της λογικής και του συναισθήματος

Το πιο πρωτόγονο μέρος του εγκεφάλου μας είναι το εγκεφαλικό στέλεχος που αποτελεί προέκταση του νωτιαίου μυελού μέσα στο κρανίο και ρυθμίζει βασικές λειτουργίες, όπως την αναπνοή. Το εγκεφαλικό στέλεχος περικλείεται από το τμήμα του εγκεφάλου που ονομάζεται μεταιχμιακό σύστημα και είναι η έδρα των συναισθημάτων. Όταν είμαστε τρελοί από έρωτα ή τρομοκρατημένοι βρισκόμαστε στο έλεος του μεταιχμιακού συστήματος! Το εξωτερικό στρώμα του εγκεφάλου ονομάζεται νεοφλοιός και είναι η έδρα της λογικής σκέψης.

Η αμυγδαλή, ένα όργανο του μεταιχμιακού συστήματος, θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι η αποθήκη των συναισθηματικών αναμνήσεων, μας ωθεί να ενεργούμε σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, πριν ακόμη ο νεοφλοιός βρει το χρόνο να καταγράψει τι ακριβώς συμβαίνει. Αντιλαμβανόμαστε μόνο ότι υπάρχει κίνδυνος και πρέπει να αντιδράσουμε στιγμιαία. Ας τη φανταζόμαστε σαν «εταιρία συναγερμού» που είναι πάντα έτοιμη να στείλει την αστυνομία ή την πυροσβεστική, όταν υπάρχει κάποιο πρόβλημα. Όταν για παράδειγμα τρομάξουμε από κάτι, η αμυγδαλή στέλνει επείγοντα μηνύματα, ελευθερώνονται ορμόνες που ετοιμάζουν το σώμα για φυγή ή μάχη, ενεργοποιούνται το καρδιαγγειακό σύστημα, οι μυς και ο γαστρεντερικός σωλήνας.

Ο ιππόκαμπος είναι ένα άλλο όργανο του μεταιχμιακού συστήματος που μας  βοηθά να θυμόμαστε γεγονότα.  Ο ιππόκαμπος ανακαλεί πληροφορίες και η αμυγδαλή καθορίζει κατά πόσον αυτή η πληροφορία έχει οποιαδήποτε συναισθηματική αξία.  Έτσι, όταν βλέπουμε τον προϊστάμενό μας και αναγνωρίζουμε το πρόσωπό του, υπεύθυνος είναι ο ιππόκαμπος. Η αμυγδαλή προσθέτει το στοιχείο ότι τον προϊστάμενο τον αντιπαθούμε. Όσο πιο έντονη η διέγερση της αμυγδαλής τόσο εντονότερη και η εντύπωση. Αν μας συντάραξε η απαίσια συμπεριφορά του προϊσταμένου θα γίνει μια ανεξίτηλη ανάμνηση και θα νιώθουμε αποστροφή και γι’ αυτούς που του μοιάζουν. Η αμυγδαλή συγκρίνει αυτό που συμβαίνει τώρα μ’ αυτό που συνέβη στο παρελθόν. Αν είναι παρόμοιο, χωρίς να υπάρξει πλήρης επιβεβαίωση δίνει εντολή να αντιδράσουμε με τρόπους που μας είχαν εντυπωθεί πολύ καιρό πριν. 

Ενώ η αμυγδαλή τροφοδοτεί την παρορμητική συμπεριφορά, ο νεοφλοιός και συγκεκριμένα η περιοχή πίσω από το μέτωπο ελέγχει το συναίσθημα και βοηθά να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά και λογικά μια κατάσταση. Είναι σαν να έχουμε δύο είδη νοημοσύνης: τη συναισθηματική και τη λογική. Το σύγχρονο πρότυπο μας προτρέπει να εναρμονίσουμε νου και καρδιά, να βρούμε μια έξυπνη ισορροπία ανάμεσα στα δύο και όχι να ισχύει αυτό που είπε ο H. Walpole: « Η ζωή είναι κωμωδία γι’ αυτούς που σκέφτονται και τραγωδία γι’ αυτούς που αισθάνονται».

Απόσπασμα από το βιβλίο μου «Έρωτας, Χημεία & Σεξ»-Εκδόσεις Ιανός

* Η Χαρά Ζήκα είναι Χημικός, Δρ. Φαρμακευτικής, συγγραφέας του βιβλίου «Έρωτας, Χημεία & Σεξ»-Εκδόσεις Ιανός και δημοσιογράφος. Ζει τη Μυτιλήνη και αρθρογραφεί κάθε Τετάρτη στο Lesvosenws.net στη στήλη "Η αλχημεία του έρωτα