Συγκλονίζουν οι ομαδικοί τάφοι των Συκεών

Γράφει ο Παναγιώτης Μιχ. Κουτσκουδής

Τους τελευταίους μήνες, κατά την πραγματοποίηση εργασιών ανάπλασης του χώρου του πάρκου - μνημείου Εθνικής Αντίστασης στις Συκιές Θεσσαλονίκης, εντοπίστηκαν 5 ομαδικοί τάφοι και 33 σκελετοί εκτελεσμένων της περιόδου 1946-1955. Το γεγονός προκάλεσε πανελλήνια συγκίνηση, αλλά και αποτροπιασμό για τις μεθόδους του μισαλλόδοξου μετεμφυλιακού κράτους.

Οι εκτελέσεις έγιναν κυρίως το 1946-1949 με το Γ΄ ψήφισμα και τους αναγκαστικούς νόμους, με τους οποίους εκτελούνταν ακόμα και ανήλικοι! Είναι δεδομένο ότι στην ευρύτερη περιοχή του Επταπυργίου (Γεντί Κουλέ) είναι θαμμένοι τουλάχιστον 400 κομμουνιστές και άλλοι αγωνιστές που εκτελέστηκαν από τον Ιούλιο του 1946 έως το 1955 που έγινε η τελευταία εκτέλεση στη χώρα μας. Αυτοί οι νεκροί δεν παραδόθηκαν ποτέ στις οικογένειες τους, όπως γινόταν την ίδια περίοδο με τις σορούς των εκτελεσμένων ποινικών καταδίκων.

Το Επταπύργιο, γνωστό και με την οθωμανική ονομασία Γεντί Κουλέ (Yedi Kule: Επτά Πύργοι), αποτέλεσε έναν διαχρονικό τόπο εγκλεισμού, μια φυλακή υψίστης ασφαλείας, κάτι σαν Ακροναυπλία του βορρά, όπου μαρτύρησαν πολλοί κομμουνιστές και άλλοι αγωνιστές. Λειτούργησε ως σωφρονιστικό ίδρυμα πολιτικών και ποινικών κρατουμένων, ανδρών και γυναικών. Στο Επταπύργιο φυλακίστηκαν χιλιάδες πολιτικοί κρατούμενοι, λαϊκοί αγωνιστές, μέλη και στελέχη του ΚΚΕ, κατά τις περιόδους της βασιλομεταξικής δικτατορίας (1936-’40), της γερμανικής κατοχής (1941-’44), του Εμφυλίου και μετέπειτα μέχρι την περίοδο της Χούντας των συνταγματαρχών (1967-1974). Οι πρώτες εκτελέσεις αγωνιστών στον περίγυρο των φυλακών έγιναν με την είσοδο των Γερμανών στην πόλη της Θεσσαλονίκης, στις 9 Απρίλη του 1941, και κορυφώθηκαν την περίοδο 1946-1954, οπότε εκατοντάδες πολιτικοί κρατούμενοι καταδικάστηκαν σε θάνατο με συνοπτικές διαδικασίες από το Έκτακτο Στρατοδικείο Θεσσαλονίκης και εκτελέστηκαν.

Ο Σπύρος Κουζινόπουλος, δημοσιογράφος και συγγραφέας, του οποίου το νέο βιβλίο κυκλοφορεί ήδη με τίτλο «Γεντί Κουλέ, η Βαστίλη της Θεσσαλονίκης», μας δίνει τις παρακάτω συγκλονιστικές πληροφορίες: «Περίπου 400 άτομα εκτελέστηκαν. Δεν μπορεί κανείς να πει αν αυτός είναι ο πραγματικός αριθμός. Πιθανά είναι περισσότεροι. Από τα αρχεία της φυλακής που τα έψαξα το 1986, διαπίστωσα στη συνέχεια ότι υπήρχαν και ελλείψεις. Βρήκα άτομα που εκτελέστηκαν και δεν περιλαμβάνονταν σε εκείνο τον κατάλογο (…).

Τα πτώματα των εκτελεσθέντων θάβονταν σε πρόχειρους λάκκους που είχαν ανοιχτεί λίγες ώρες πριν, από εργάτες της περιοχής ή από ποινικούς φυλακισμένους. Οι νεκροί πλέον κομμουνιστές πολιτικοί κρατούμενοι ρίχνονταν στους λάκκους αυτούς χωρίς φέρετρο ή κάποια υποτυπώδη κάσα, απλά και μόνο με ό,τι ρούχα φορούσε ο καθένας, δίχως ξύλινο σταυρό ή κάποιο άλλο διακριτικό σημάδι. Πολλές φορές τα πτώματα των εκτελεσμένων ξεγυμνώνονταν από ρούχα και παπούτσια, όταν αυτά ήταν σε καλή κατάσταση και πωλούνταν στους κρατούμενους του Επταπυργίου (γι' αυτό οι περισσότεροι βρέθηκαν γυμνοί και ξυπόλητοι).

Με την κυβέρνηση Πλαστήρα οι μανάδες ξεθάρρεψαν και έχτισαν, μέσα σε χρόνο ρεκόρ, όλους τους τάφους. Αυτήν τη φορά ο τυχόν επισκέπτης βρισκότανε μπροστά σ’ ένα πραγματικό νεκροταφείο. Μόλις όμως έπεσε ο Πλαστήρας, ο διοικητής του Γ΄ Σώματος Στρατού (το γουρούνι) έστειλε την μπουλντόζα που κατέστρεψε διαπαντός το σεπτό νεκροταφείο των τουφεκισμένων κομμουνιστών. Και σαν να μην έφτανε αυτό, διέταξε (το ίδιο γουρούνι) να σπείρουν πάνω στους τάφους κριθάρι !!! (…)

Όλη αυτή η περιοχή πρέπει να είναι γεμάτη από οστά. Τότε ήταν ακατοίκητη. Στη συνέχεια, στη δεκαετία του '60 άρχισαν να χτίζονται οικοδομές και οι εργολάβοι σκάβοντας στα θεμέλια έβρισκαν κόκαλα και κρανία, τα οποία αντί να τα παραδώσουν στην αστυνομία και στην αρχαιολογική υπηρεσία, τα έθαβαν ακόμα πιο βαθιά, ή τα πετούσαν για να μην έχουν καθυστέρηση στην ανέγερση της οικοδομής».

Οι εργασίες εκσκαφής της πλατείας Εθνικής Αντίστασης θα συνεχιστούν, ενώ οι πρώτοι σοροί έχουν αποσταλεί στην Αθήνα ώστε να μελετηθούν σε ειδικά εργαστήρια. Θα μπορούσαν ακόμα και να ταυτοποιηθούν με την εξέταση DNA των συγγενών τους, καθώς μέσα από τη συλλογική προσπάθεια που βρίσκεται σε εξέλιξη τα τελευταία χρόνια από το ΚΚΕ έχει καταγραφεί ο μαρτυρικός κατάλογος των εκτελεσμένων.

Ο Γιώργος Γαλέτσας στον πρώτο τόμο του βιβλίου του «Λέσβιοι στην Εθνική Αντίσταση – Πορεία προς το θάνατο» (Εκδόσεις «Αιολίδα» 2016) καταγράφει ότι την περίοδο της ναζιστικής κατοχής της χώρας μας στο στρατόπεδο Παύλου Μελά και στις φυλακές του Γεντί Κουλέ πέθαναν από κακουχίες δέκα (10) Λέσβιοι δεσμώτες. Από κει παραλήφθηκαν και εκτελέστηκαν σε διάφορες περιοχές της Θεσσαλονίκης άλλοι είκοσι τέσσερις (24) Λέσβιοι αγωνιστές, ανάμεσα στους οποίους τα αδέρφια Νίκος και Ανδρέας Κατσικάτσος του Χαράλαμπου (στις 11/5/1944), καθώς και η μάνα τους Αμερισούδα (στις 4/8/1944) από τον Πολιχνίτο.

Σύμφωνα με τον κατάλογο πολιτικών καταδίκων εκτελεσμένων στο Επταπύργιο κατά την περίοδο 1946-1954, που περιλαμβάνεται στην έκδοση «Άσβεστος φάρος στο Γεντί και φως που καίει», με σύντομο ιστορικό για το Γεντί Κουλέ και καταγραφή των 375 ονομάτων εκτελεσμένων (εξαιρουμένων των ποινικών θανατοποινιτών) που προέκυψαν από μια πρώτη έρευνα που έκανε το ΚΚΕ, εκεί εκτελέστηκε στις 22/1/1947 ο Ιερόθεος Σπυρίδων του Αριστοτέλη από την Άντισσα Λέσβου. Στον τόμο 7στ, σελ. 208, της σειράς ΕΠΕΣΑΝ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ (έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ) αναφέρεται ως «ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ή ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ του Τιμόθεου. Από το χωριό Άντισσα Λέσβου. Ιερομόναχος. Αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης. Καταδικάστηκε σε θάνατο από το Έκτακτο Στρατοδικείο Θεσσαλονίκης και εκτελέστηκε στις 22 Γενάρη 1947.» Η εκτέλεση του ιερομόναχου Σπυρίδωνος είχε προκαλέσει σοκ στην ελληνική κοινωνία. Με την ελπίδα απονομής χάριτος η εκτέλεση είχε ανασταλεί επί δίωρο.

Εκεί εκτελέστηκαν και οι 47 αγωνιστές της «Στενής Αυτοάμυνας» (Ο.Π.Λ.Α.), μεταξύ των οποίων και ο Αγιαπαρασκευώτης λαϊκός αγωνιστής Ακίνδυνος Αλβανός στις 17 του Οκτώβρη του 1947, στη δράση του οποίου θα αναφερθούμε στο επόμενο σημείωμα.

Πηγές:

• Γιώργος Γαλέτσας «Λέσβιοι στην Εθνική Αντίσταση – Πορεία προς το θάνατο», τόμος 1ος (Εκδόσεις «Αιολίδα» 2016)
• 902.gr, 5/3/2025 (ΣΥΚΙΕΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. 11 σκελετοί εκτελεσμένων βρέθηκαν στη διάρκεια ανασκαφών) και 18/3/2025
• Ριζοσπάστης, 20/3/2025 (ΟΔΗΓΗΘΗΚΑΝ ΣΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΠΑΛΕΥΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ. Δέος και συγκίνηση από την επίσκεψη στους ομαδικούς τάφους στις Συκιές, μαζί με τους συγγενείς εκτελεσμένων.)
• ΝΗΣΙΔΕΣ, Εφημερίδα των Συντακτών, 23/3/2025 (Προδημοσίευση για το νέο βιβλίο του Σπύρου Κουζινόπουλου, «Γεντί Κουλέ, η Βαστίλη της Θεσσαλονίκης», που θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις ΙΑΝΟΣ).
• https://www.ianos.gr/fotografiko-parartima-genti-koule-i-bastili-tis-he… (Φωτογραφικό Παράρτημα «Γεντί Κουλέ. Η Βαστίλη της Θεσσαλονίκης» του Σπύρου Κουζινόπουλου, εκδόσεις IANOS).