Τι είναι, λοιπόν ο Βασικός Μεταβολισμός;

Γράφει η Ευστρατία Κουνιαρέλλη  *

Βασικός μεταβολισμός (ΒΜ) είναι το ελάχιστο ποσό ενέργειας που απαιτείται για τη διατήρηση των βασικών λειτουργιών του οργανισμού στη ζωή. Είναι δηλαδή η ενέργεια που καταναλώνει ο οργανισμός, για :

• τη λειτουργία της αναπνοής
• το μεταβολισμό των κυττάρων
• την κυκλοφορία του αίματος
• τη δραστηριότητα του γαστρεντερικού σωλήνα
• των ενδοκρινών αδένων, καθώς και
• τη θερμοκρασία του σώματος.

Ποσοτικά ο βασικός μεταβολισμός του ατόμου υπολογίζεται όταν το άτομο είναι ξαπλωμένο ή κάθετε αναπαυτικά, ήρεμο, ελαφρά ντυμένο σε άνετα θερμικό περιβάλλον (20 -25 ^oC) και τουλάχιστον 4 ώρες από το τελευταίο γεύμα.

Αντίθετα με τις υπόλοιπες εργαστηριακές μετρήσεις (αρτηριακή πίεση, χοληστερόλη κ.α.) δεν υφίσταται υψηλός ή χαμηλός, κακός ή καλός βασικός μεταβολισμός. Είναι μοναδικός για κάθε εξεταζόμενο. Δύο εξεταζόμενοι με παρόμοια στοιχεία, με ίδιο τρόπο διατροφής και άσκησης μπορεί να έχουν αποτελέσματα με μεγάλες διαφορές.

Οι παράγοντες που επηρεάζουν το βασικό μεταβολισμό είναι αρκετοί. Κάποιοι από αυτούς είναι:

• Η ηλικία: Ο ΒΜ είναι υψηλότερος κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης ιδιαίτερα κατά το πρώτο και δεύτερο έτος της ηλικίας. Αργότερα μειώνεται και αυξάνεται πάλι κατά τη διάρκεια της εφηβείας. Μετά την ενηλικίωση ο ΒΜ μειώνεται κατά περίπου 2% κάθε 10 έτη.
• Το φύλο: Οι γυναίκες γενικά έχουν ΒΜ  5-10% χαμηλότερο από τους άντρες του ιδίου ύψους και βάρους και αυτό οφείλεται στην αυξημένη περιεκτικότητα σε λίπος στο σώμα της γυναίκας.
• Η σύνθεση του σώματος: Ο ΒΜ καθορίζεται σχεδόν αποκλειστικά από το μυϊκό ιστό. Έτσι, άτομα με αυξημένη μυϊκή μάζα όπως οι αθλητές εμφανίζουν αυξημένο ΒΜ.
• Οι ενδοκρινείς αδένες: Οι ορμόνες που εκκρίνονται από τους ενδοκρινείς αδένες και ιδιαίτερα αυτές του θυρεοειδούς αποτελούν τους πρωταρχικούς ρυθμιστές του μεταβολισμού.
• Η διατροφική κατάσταση: Καταστάσεις υποσιτισμού ή νηστείας και η παράλειψη ενδιάμεσων μικρών γευμάτων συνοδεύονται από μείωση του ΒΜ. Η ελάττωση αυτή θεωρείται ως προσαρμοστική προσπάθεια του οργανισμού να προφυλαχτεί από υπερβολική απώλεια ενέργειας.
• Το κλίμα: Έχουν αναφερθεί διαφορές στον ΒΜ ατόμων που ζουν στα πολικά ή στα τροπικά κλίματα, πιθανόν λόγω διαφορετικής έκκρισης θυροξίνης για την αντιμετώπιση της θερμοκρασίας. Πρέπει να σημειωθεί όμως ότι οι μικρές διαφοροποιήσεις στην εξωτερική θερμοκρασία δεν επηρεάζουν τον ΒΜ.
• Πυρετός: Λοιμώξεις ή πυρετός αυξάνουν το ΒΜ κατά 12 - 13% για κάθε βαθμό ^οC.
• Κύηση: Κατά τη διάρκεια της κύησης οι γυναίκες εμφανίζουν αυξημένο ΒΜ που οφείλεται στη αύξηση της μυϊκής μάζας της μήτρας του πλακούντα και του εμβρύου καθώς και στην επιβάρυνση της καρδιακής και αναπνευστικής λειτουργίας. Η ολική αύξηση του ΒΜ κατά την κύηση υπολογίζεται σε 28%. Κατά τον θηλασμό παρατηρείται επίσης αύξηση του ΒΜ λόγω της παραγωγής γάλατος. 

Μπορούμε να αλλάξουμε το βασικό μας μεταβολισμό; 

Πολύ συχνά ως διαιτολόγοι, ερχόμαστε αντιμέτωποι με την επιθυμία των πελατών-ασθενών μας να τους αλλάξουμε τον μεταβολισμό. Πρέπει να σημειωθεί όμως πως ο βασικός μεταβολισμός δεν είναι κάτι που μπορεί να αλλάξει από τη μία στιγμή στην άλλη. Σε αντίθεση με αυτό που πολλοί μπορεί να πιστεύουν δεν υπάρχουν δίαιτες αδυνατίσματος που να αλλάζουν το μεταβολισμό, έτσι ώστε να μην παίρνουμε εύκολα βάρος μετά το τέλος τους. Αντιθέτως, τις περισσότερες φορές κατά τη διάρκεια μιας δίαιτας ο βασικός μεταβολισμός μειώνεται. Είναι μια φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού κατά την διάρκεια απώλειας βάρους για να μειώνει την ενέργεια που τον συντηρεί, γιατί εκλαμβάνει την έλλειψη τροφής ως απειλή. Αυτός είναι και ένας από τους βασικούς λόγους για τον οποίο δεν πρέπει να ακολουθούμε μια αυστηρά υποθερμιδική δίαιτα.

 Ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορούμε να αυξήσουμε το μεταβολισμό μας είναι η σωματική άσκηση, ταυτόχρονα με ισορροπημένη διατροφή (συχνά γεύματα και κάλυψη των καθημερινών αναγκών σε θρεπτικά συστατικά π.χ πρωτεΐνες, βιταμίνες, ιχνοστοιχεία ) έτσι ώστε να αυξηθεί η μυϊκή μάζα. Οι μύες απαιτούν περισσότερες θερμίδες για να συντηρηθούν και άρα αύξηση του όγκου τους συνεπάγεται αύξηση του βασικού μεταβολισμού. 

* Η Ευστρατία Κουνιαρέλλη είναι Διατροφολόγος - Διαιτολόγος και έχει εξειδίκευση στις Διατροφικές Διαταραχές. Εργάζεται στο δικό της Γραφείο στην οδό Κουντουριώτου 17 & Αλκαίου 1, Μυτιλήνη. Τηλέφωνα επικοινωνίας: 22510 28512 και 6936447893

Η Ευστρατία Κουνιαρέλλη αρθρογραφεί κάθε δεύτερη Τετάρτη στο Lesvosnews.net