Το ζώο μέσα μας
του Οδυσσέα Ιωάννου / protagon.gr
Έχουν χαλάσει πολλές φορές τα μάτια μας. Έχουμε καταναλώσει οπτικό υλικό -φωτογραφίες και βίντεο- κραυγαλέες αποδείξεις πως ο άνθρωπος και ο πολιτισμός είναι δύο κατ΄ ανάγκη συγκάτοικοι στην Ιστορία. Και πως οι πολιτισμένες κοινωνίες που έχουν δήθεν αφήσει την φρίκη πίσω τους, δεν είναι τίποτα άλλο από συμβάσεις που τηρούνται στην κόψη του ξυραφιού. Τις φωτογραφίες από την Ουκρανία τις έχουμε ξαναδεί στην Βοσνία, στις αρχές της δεκαετίας του 90. Αυτές τις στατικές εικόνες, τα αποτυπώματα της θηριωδίας και του μίσους, έχουμε κληθεί κι άλλες φορές να τα επεξεργαστούμε. Ζηλεύω όσους τις διαχειρίζονται με το κρύο αίμα εκείνων που όλα τα χωράνε και τα εξηγούν μέσω μιας ακλόνητης πολιτικοϊδεολογικής τοποθέτησης, μέτρο των πάντων. Η καταραμένη γεωγραφική θέση, τα συμφέροντα, τα πετρέλαια, ο ιμπεριαλισμός, ο επιβαλλόμενος σοσιαλισμός, οι βρωμιές της Ιστορίας τους που πρέπει κάποτε να τις καθαρίσουν. Όλες οι εξηγήσεις έτοιμες και η πραγματικότητα να πρέπει να χωρέσει μέσα στις φόρμες. Και όποιος σηκώνει τα χέρια ψηλά, δηλώνοντας ανεπάρκεια να εξηγήσει, εισπράττει ένα χαμογελάκι συγκατάβασης από τους επαρκείς και τον χαρακτηρισμό του ανθρώπου με ρηχή πολιτική σκέψη και ελλειπή γνώση του παγκόσμιου χάρτη συμφερόντων.
Κάποιες φορές όταν πάω να εξηγήσω, νιώθω σαν να δίνω έναν χαρταετό σε παιδί χωρίς χέρια. Και συνειδητοποιώ πως δεν ψάχνω την αλήθεια αλλά την επιβεβαίωση των ήδη διαμορφωμένων μου απόψεων. Αλλά περισσεύουν πολλά. Είναι πολλά εκείνα που δεν χωράνε στα σχήματά μου. Σαν το ανέκδοτο με το δεξί πόδι στο χαντάκι, κλωτσάω μέλη και τα κρύβω όταν δεν με βλέπουν.
Βέβαια, δεν είμαι και ορθάνοιχτος. Δεν νομίζω πως είμαι σε θέση να επιδείξω την παραμικρή διαλλακτικότητα και να ακούσω τα επιχειρήματα κανενός πρωτόζωου ναζιστή για τις πολιτικές του θέσεις και την ιδεολογία του -ποτέ δεν θα είμαι. Είμαι όμως όλος αυτιά εδώ και χρόνια για να ακούσω μια πειστική εξήγηση από τους πολλούς αγαπημένους μου φίλους -υποστηρικτές της Σοβιετίας- για το πώς ένας ολόκληρος λαός διακοσίων πενήντα εκατομμυρίων, που είχε, όπως υποστηρίζουν, λύσει τις ανάγκες του, μορφώθηκε, διάβαζε, άκουγε κλασσική μουσική, ήταν περήφανος για την κοινωνική και οικονομική του οργάνωση και είχε αναπτύξει περισσότερο από όλους το ανοσοποιητικό του απέναντι στις Σειρήνες και τον κυνισμό της Δύσης, παραδόθηκε αμαχητί μέσα σε πέντε χρόνια σε δέκα μεγαλομαφιόζους και στον Πούτιν. Πού πήγαν τα αντισώματα; Ήταν τελικά τόσο ικανός δαίμονας ο Γκορμπατσώφ για να σμπαραλιάσει ένα τόσο βαθιά ριζωμένο και κοινά αποδεχτό οικοδόμημα;
Οι φωτογραφίες με το λιντσάρισμα του τοπικού γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος από τους φασίστες σχεδόν με στοιχειώσαν. Λες και δεν έχω ξαναδεί ανάλογες. Όμως ήταν από εκείνες που με κάνουν να προσεύχομαι να κρατηθώ πιστός στην θέση μου πως τους φασίστες δεν θέλω να τους εκδικηθώ, θέλω να τους νικήσω. Μακάρι να μην χρειαστεί να δοκιμαστώ ποτέ σε αυτό. Μακάρι επίσης να βρω κι εγώ ένα σχήμα, ένα μαγικό υπόδειγμα που να εξηγεί αυτόματα ό,τι συμβαίνει σε λαούς και ανθρώπους. Να είμαι σίγουρος για το σωστό και το δίκιο. Ή τουλάχιστον -για να μη γινόμαστε και τόσο ρομαντικοί- να είμαι σίγουρος ποιο σύστημα, ποια οργάνωση, ποια κοινωνική σύμβαση μπορεί να μαλακώσει, να ναρκώσει για περισσότερο καιρό το ζώο που οι περισσότεροι κρύβουμε μέσα μας.
