Νέος νόμος για την προστασία των μικρών νησιωτικών υγροτόπων.- Σημαντικό βήμα, αλλά είναι αρκετό;
Γράφει η Καρολίνα Κρίστ *
Αυτήν την εβδομάδα το WWF Ελλάς θα παρουσιάσει στη Λέσβο (Τρίτη 9/4 στις 19:00 στο Τμ Γεωγραφίας του Παν Αιγαίου στη Μυτιλήνη, Τετάρτη 9/4 19:30 στο συνεδριακό κέντρο Μολύβου) το πρόγραμμα του «Υγρότοποι της Λέσβου: κατάσταση, σημασία, αξία και απειλές» και εισηγείται ένα νέο πρόγραμμα που αφορά στην «Προστασία των Νησιωτικών Υγρότοπων της Ελλάδας» βασισμένο στο νέο νόμο για την προστασία των μικρών νησιωτικών υγροτόπων (ΦΕΚ Α.Α.Π. 229 - 19.06.2012). Ο νέος αυτός νόμος είναι ένα σημαντικό βήμα για την προστασία των ευαίσθητων αυτών οικοσυστηματων καθώς είναι η πρώτη φορά που στην ελληνική νομοθεσία προσδιορίζονται ποιες ενέργειες επιτρέπονται και ποιες απαγορεύονται σε υγροτόπους των νησιών μας. Παρόλαυτα ο νόμος αυτός καταδεικνύει την αδυναμία της ελληνικής Πολιτείας να προστατεύσει όλους τους υγροτόπους στις περιοχές Νατούρα.
Συγκεκριμένα βάσει του ΠΔ απαγορεύονται:
α) οι εργασίες δόμησης και ειδικότερα η ανέγερσηοποιασδήποτε μόνιμης ή προσωρινής κατασκευής πουδεν σχετίζεται άμεσα με την προστασία και διατήρησήτους, την επιστημονική παρακολούθηση της κατάστασης διατήρησής τους και την περιβαλλοντική ενημέρωση των επισκεπτών β) η διάνοιξη οδικού δικτύου γ) οι εκχερσώσεις της φυσικής βλάστησης, επιτρέπονται κατ’ εξαίρεση οι παρεμβάσεις που αποσκοπούνστην αποκατάσταση ή/και στη διαχείριση των υγρότοπων, στο πλαίσιο εφαρμογής εγκεκριμένων διαχειριστικών σχεδίων δ) οι αποξηράνσεις και τα αποστραγγιστικά έργα ε) Οι επιχωματώσεις στ) η απόρριψη στερεών και υγρών αποβλήτων ζ) Η εισαγωγή ξενικών ειδών πανίδας και χλωρίδας η) οι εξορύξεις αδρανών και άλλων υλικών θ) η επέκταση των καλλιεργειών ι) η βόσκηση, εκτός αν από ειδική μελέτη, προκύπτειότι σχετίζεται με τη διατήρηση και οικολογική διαχείριση του υγροτόπου ια) Η αλιεία και οι ιχθυοκαλλιέργειες ιβ) οι αμμοληψίες εκτός αν από ειδική μελέτη, προκύπτει ότι σχετίζονται με τη διαχείριση του υγροτόπουιγ) η συλλογή αμφιβίων ιδ)οι παρεμβάσεις που προκαλούν αλλαγή του υδρολογικού καθεστώτος, συμπεριλαμβανομένων των γεωτρήσεων και της άντλησης υδάτων, εκτός αν αποσκοπούν στη διατήρηση του υγροτόπου ιε) oι παρεμβάσεις που αλλοιώνουν το τοπίο.
Μέχρι τώρα τίποτε από τα παραπάνω δεν απαγορεύονταν στους υγροτόπους Νατούρα και όπως η εμπειρία μας στη Λέσβο έχει δείξει όλα τα παραπάνω γίνονταν με την ανοχή των τοπικών αρχών. Σε πολλές περιπτώσεις οι αρχές είχαν δώσει άδειες για τέτοιες δραστηριότητες. Η υπόθεση της άδειας οικοδομής για την κατασκευή ενοικιαζόμενων δωματίων μέσα στον υγρότοπο της Σκάλας Καλλονής, στον πυρήνα της περιοχής Νατούρα, πρέπει να είναι η πιο χαρακτηριστική υπόθεση της αδυναμίας τη ελληνικής νομοθεσίας να προστατεύσει τις περιοχές Νατούρα, μα δεν είναι η μοναδική. Πάνω από 70 περιπτώσεις παραβάσεων σε περιοχές Νατούρα στη Λέσβο έχουν καταγγελθεί στο τμήμα Περιβάλλοντος της Περιφέρειας, χωρίς να έχουν αποκατασταθεί.
Παρόλο που ελπίζουμε ότι με τον νέο ΠΔ δεν θα δίνονται άδειες για μπαζώματα ή οικοδόμηση σε μικρούς νησιωτικούς υγροτόπους, το ΠΔ δεν κάνει τίποτα για υγροτόπους που έχουν καταπατηθεί στην ηπειρωτική Ελλάδα και βέβαια για όλους τους μεγάλους και σημαντικούς νησιωτικούς υγροτόπους (πάνω από 80 στρέμματα). Παρόλο που το ΠΔ περιγράφει τις υπηρεσίες του κράτους που είναι υπεύθυνες για την εφαρμογή του, δεν θεσμοθετεί κάποια ειδική υπηρεσία που τοπικά θα είναι υπεύθυνη για τη παρακολούθηση της λειτουργίας των υγροτόπων σε καθημερινή βάση. Χωρίς φορέα διαχείρισης αμφιβάλουμε εάν το νέο ΠΔ θα βρει πρακτική εφαρμογή.
Στην παρούσα φάση στη Λέσβο, το τμ Περιβάλλοντος της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου είναι υπεύθυνο για την παρακολούθηση και έλεγχο της περιβαλλοντικής ποιότητας στις περιοχές Νατούρα. Το ζήτημα είναι ότι η Πολεοδομία και το Τμ Περιβάλλοντος της Περιφέρειας δεν ελέγχουν καταπατήσεις και πολεοδομικές παραβάσεις σε υγροτόπους παρά μόνο μετά από γραπτές καταγγελίες. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η παρακολούθηση των υγροτόπων επαφίεται στον «πατριωτισμό» των περιβαλλοντικών οργανώσεων και των ευαισθητοποιημένων πολιτών
Όταν η υπηρεσία διαπιστώσει μια παράβαση, δεν επιβάλει άμεσα πρόστιμα, αλλά τα προτείνει στον ανώτερη αρχή (περιφερειάρχης τώρα, νομάρχης παλαιότερα). Έτσι ο αιρετός εκπρόσωπος είναι ευάλωτος σε δικαιολογίες του στυλ «γιατι το κάνετε αυτό σε μένα», «το κάνω για τα παιδιά μου» κλπ. Ακόμα και εάν επιβληθεί ένα πρόστιμο και ο παραβάτης υποχρεωθεί να αποκαταστήσει το περιβάλλον, δεν υπάρχει κανένας έλεγχος για το εάν αυτό τηρήθηκε. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις πρέπει και πάλι να παίξουν αυτό το ρόλο.
Τι μπορεί να γίνει;
1) Πρέπει να υπάρξει νομοθετική προστασία για όλους της υγροτόπους Νατουρα— μικρούς και μεγάλους, στα νησια και παντού.
2) Πρέπει να υπάρχει Φορέας Διαχείρισης σε κάθε νησί ή περιοχή και να κάνουν περιοδικό έλεγχο.
3) Οι πολίτες πρέπει να καταλάβουν ότι το περιβάλλον είναι η ζωή μας, πρέπει να ενδιαφερθούμε για τις περιοχές Νατουρα, πρέπει να υπάρχουν χρήσεις γης στο τοπίο.
Μόνο ετσι θα ζήσουν τα παιδιά μας σε ένα όμορφο και υγιές περιβάλλον.
* Η Καρολινα Κριστ ήταν υποψήφια με τους Οικολόγους Πράσινους στις πρόσφατες εκλογές του 2012, και βασικός συντάκτης της καταγγελίας προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την έλλειψη προστασίας των περιοχών Νατούρα στη Λέσβο με τη συμμετοχή των συλλόγων «Φίλοι της Πράσινης Λέσβου», Ναυτίλος εν δράσει, WWF-Ελλάς, και Ελληνική ΟρνοθολογικήΕταιρεία.
H Καρολίνα Κριστ γεννήθηκε στην Καλιφόρνια και ήρθε στη Λέσβο για να ζήσει πριν 20 χρόνια γιατί όπως λέει «αγαπά την ελληνική γη και τους ανθρώπους της». Έκανε το διδακτορικό της στο Πανεπιστήμιο του Yale, δίδαξε θρησκειολογία και γυναικείες σπουδές στο πανεπιστήμιο του Columbia καθώς και σε άλλα πανεπιστήμια σε Ευρώπη και Αμερικής. Έχει γράψει 7 βιβλία και είναι παθιασμένη παρατηρήτρια πουλιών και φύσης.
