Το ακαδημαϊκό συνδικαλιστικό κίνημα στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου

Η απορρύθμιση ως αιτία ανάδυσης ενός εν δυνάμει αυτόνομου ακαδημαϊκού συνδικαλιστικού κινήματος: Το παράδειγμα ενός περιφερειακού ελληνικού ΑΕΙ

 

 

 

 

Στις ανακοινώσεις που εξέδωσαν τα Διοικητικά Συμβούλια των Συλλόγων Διδασκόντων (Κ.Σ. και παράρτημα Μυτιλήνης) καθώς και η ΔΗΠΑΚ κατηγορούν, μεταξύ άλλων, τον Πρύτανη για «περιορισμό της έκφρασης δημοκρατικά εκλεγμένων οργάνων», για «περιορισμό της συνδικαλιστικής εκπροσώπησης στη σύγκλητο» καθώς και για «πρωτόγνωρη και ανεπίτρεπτη απόφαση για ένα δημόσιο ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα το οποίο οφείλει να διασφαλίζει την ελευθερία στο λόγο, τη διαφάνεια και την ίση μεταχείριση». 

 

Στο συγκεκριμένο ΑΕΙ, δεν είναι η πρώτη φορά που η συνδικαλιστική δράση στοχοποιείται και συνιστά πεδίο έντονων συζητήσεων, καταγγελιών και αντεγκλήσεων. Πρόσφατο παράδειγμα η στοχοποίηση της προέδρου του Κ.Σ. του Συλλόγου Διδασκόντων καθώς και των συνδικαλιστικών οργάνων των Φοιτητικών Συλλόγων του Ιδρύματος από τη συνδικαλιστική παράταξη «Πρωτοβουλία Αιγαίου» η οποία σε ανακοίνωση της αποκάλεσε τους παραπάνω «υποκινητές, ηθικούς και φυσικούς αυτουργούς ποινικά κολάσιμων αδικημάτων». Η στοχοποίηση αυτή ακολούθησε τη μεγάλη φοιτητική κινητοποίηση που είχε ως αποτέλεσμα την αναβολή των ηλεκτρονικών εκλογών για το Συμβούλιο Ιδρύματος, την οποία υποστήριξαν τα κόμματα της αριστεράς (ΣΥΡΙΖΑ και ΚΚΕ) καθώς και συνδικαλιστικά όργανα άλλων φορέων. Η παράταξη «Πρωτοβουλία Αιγαίου» λοιπόν υποστήριξε σε ανακοίνωση της πως το γεγονός ότι τέθηκε εκτός λειτουργίας ο server του ιδρύματος προκειμένου να αναβληθούν οι εκλογές συνιστά «ποινικό αδίκημα» [1] και κάλεσε την παρέμβαση του εισαγγελέα. Στην ίδια γραμμή με την «Πρωτοβουλία Αιγαίου» [2], η ΝΟΔΕ Λέσβου εξέδωσε ανακοίνωση που επίσης ζήτησε «από τους θεσμικά υπεύθυνους Υπουργό, Πρυτανικό Συμβούλιο, Εισαγγελέα να προστατέψουν τη Δημοκρατία και να επιβάλλουν τους νόμους της» [3], ο Πρόεδρος της ΠΟΣΔΕΠ στήριξε με ανακοίνωση του την «Πρωτοβουλία Αιγαίου»  και η Πρυτανική αρχή του ιδρύματος διά στόματος του Πρύτανη δήλωσε ότι «Πρόκειται για απαράδεκτη εικόνα και ακραία. Ήταν πάρα πολλά άτομα, αλλά είμαστε αποφασισμένοι να ξεκαθαρίσουμε την κατάσταση. Ήδη διατάχθηκε ΕΔΕ προκειμένου να μάθουμε ποιοι συμμετείχαν σε αυτή τη δολιοφθορά […] Τώρα θα αναζητηθούν ευθύνες και οι υπεύθυνοι θα τιμωρηθούν» [4]. 

 

Δεύτερο παράδειγμα αποτελεί  ανακοίνωση του ΔΣ του Συλλόγου Συμβασιούχων τον περασμένο Οκτώβριο που κάνει λόγο για συνδικαλιστικές διώξεις γεγονός που οδήγησε την ΚΟ του ΚΚΕ να καταθέσει ερώτηση σχετικά με τις προσλήψεις συμβασιούχων στο ίδρυμα. Τρίτο παράδειγμα, η ρητή αναφορά/κριτική σε εκλεκτορική διαδικασία μέλους ΔΕΠ (πρόεδρο του ΔΣ του Συλλόγου Διδασκόντων – Παράρτημα Μυτιλήνης, ο οποίος έχει δηλώσει έντονα την αντίθεση τους στους Ν. 4009/2011 και 4076/2012) τμήματος του ΠΑ ότι έχει δημοσιεύσει σε «μη-επιστημονικό» και κυρίως «αριστερό» εκδοτικό οίκο (σ.σ. πρόκειται για τον εκδοτικό οίκο ΚΨΜ!).

 

Δύο πράγματα μπορεί να αντιληφθεί κανείς από τα παραπάνω: Το πρώτο, και ενδεχομένως πιο προφανές, είναι ένα κλίμα έντασης ανάμεσα σε συνδικαλιστικούς εκπροσώπους του ΠΑ οι οποίοι ως επί το πλείστον προέρχονται από την αριστερά και στους συνδικαλιστικούς εκπροσώπους οι οποίοι ανήκουν στον πολιτικό χώρο της λεγόμενης «ΤΡΟΪΚΑΣ εσωτερικού». Το δεύτερο, και αυτό απαιτεί μία εθνογραφικού τύπου γνώση της «μικροκοινωνίας» του ΠΑ, είναι η ανάδυση ενός ριζοσπαστικού συνδικαλισμού, αυτόνομου τόσο από την κεντρική ομοσπονδία των πανεπιστημιακών (ΠΟΣΔΕΠ), από οποιαδήποτε προσαρμογή σε κομματικές σκοπιμότητες αλλά και από οποιοδήποτε προσχηματικό διάλογο με τη διοίκηση του Ιδρύματος.

 

Πώς συνέβη αυτό;       

 

Το 2010 και ενόψει των αλλαγών που προμηνύονταν από το Νόμο Διαμαντοπούλου για την Τριτοβάθμια εκπαίδευση, δημιουργήθηκε ένα «Συντονιστικό όργανο» όλων των συνδικαλιστικών φορέων του ΠΑ το οποίο αποτελούνταν από το Κ.Σ. του Συλλόγου Διδασκόντων, το Παράρτημα Μυτιλήνης, το Σύλλογο ΙΔΑΧ και μονίμων διοικητικών υπαλλήλων, το Σύλλογο ΕΕΔΙΠ, το Σύλλογο ΕΤΕΠ και το Σύλλογο Συμβασιούχων. Το Συντονιστικό αυτό όργανο έδρασε αυτόνομα από τη διοίκηση του Ιδρύματος, ενημερώνοντας τις τοπικές κοινωνίες στις οποίες βρίσκονται Τμήματα του ΠΑ για τις καταστροφικές αλλαγές που η μνημονιακή πολιτική και ο Νόμος Διαμαντοπούλου θα είχαν για το ΠΑ. Επιπλέον, λειτουργούσε ως πλαίσιο στήριξης των ξεχωριστών διεκδικήσεων όλων των Συλλόγων εργαζομένων του ΠΑ, ζητώντας συλλογικά τη διατήρηση των θέσεων των διδασκόντων 407/80, το διορισμό εκλεγμένων μελών ΔΕΠ, την επαναπρόσληψη συμβασιούχων διοικητικών υπαλλήλων που έχαναν και χάνουν ένας-ένας τις δουλειές τους, τη διασφάλιση των θέσεων των υπολοίπων εργαζομένων στο ΠΑ και μάλιστα αυτό γινόταν και με κείμενα που  «έθεταν τα κακώς κείμενα και πρακτικές» [5] της διοίκησης. Καθόλη τη διάρκεια αυτού του Συντονισμού οι φοιτητικοί Σύλλογοι διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο αφού και τον στήριξαν αλλά και αναδείκνυαν και αυτοί από την πλευρά τους τα τεράστια προβλήματα ιδιαίτερα στον τομέα της σίτισης, της στέγασης καταγγέλλοντας πολλές φορές την Πρυτανική αρχή.

 

Παράλληλα με όλα αυτά ο Σύλλογος Διδασκόντων δημιούργησε και διαχειρίζεται μία λίστα για ανταλλαγή μηνυμάτων των διδασκόντων, τη λίστα Aegean_Faculty χωρίς καμία λογοκρισία. Μέσω αυτής της λίστας ένας διδάσκων του ΠΑ μπορεί να επικοινωνεί με όλους τους υπόλοιπους χωρίς να χρειάζεται να πάρει την άδεια από το helpdesk της υπηρεσίας πληροφορικής. Η λίστα αυτή, από το 2011 που λειτουργεί, αποτελεί ένα χώρο ελεύθερης διακίνησης ιδεών, απόψεων και έντονων διαφωνιών. Επιπλέον αποτελεί ένα χώρο ενημέρωσης σχετικά με τις εξελίξεις στα εργασιακά των διδασκόντων αλλά και των υπολοίπων εργαζομένων στο ΠΑ αλλά και άλλων ιδρυμάτων της Τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, δημιουργώντας έτσι μία κοινότητα ανάμεσα στους αντικειμενικά – εξαιτίας της πολυνησιωτικής φύσης του ιδρύματος – απομακρυσμένους συναδέλφους. 

 

Καθόλη τη διάρκεια αυτής της περιόδου τα πανεπιστήμια όλης της χώρας περνάνε μια κατάσταση αναταραχής. Η προσπάθεια απορρύθμισης μέσω των μνημονιακών πολιτικών βρίσκει την ακαδημαϊκή κοινότητα αντίθετη, η οποία προβαίνει σε διάφορες μορφές αγώνα όπως εκδηλώσεις, ανακοινώσεις, απεργίες, καταλήψεις κ.ο.κ. Το ΠΑ δεν αποτελεί εξαίρεση. Από τις αρχές του ακαδημαϊκού έτους 2011 – 2012 υπάρχουν έντονες αντιδράσεις οι οποίες από την πλευρά των φοιτητών μεταφράζονται σε καταλήψεις. Η πρυτανική αρχή από τη μία συναντά τους καταληψίες από την άλλη προβαίνει σε σειρά ανακοινώσεων κατά των καταλήψεων με αποκορύφωμα το lock-out του ιδρύματος τον Οκτώβριο του 2011. Το ίδιο συμβαίνει και τις κινητοποιήσεις των διδασκόντων με πρόσφατο παράδειγμα την απεργία διαρκείας η οποία αποφασίστηκε από το μία μεγάλη σε συμμετοχή ΓΣ του Συλλόγου Διδασκόντων και η οποία ήταν η μοναδική απεργία διαρκείας που αποφασίστηκε σε πανεπιστημιακό ίδρυμα το προηγούμενο φθινόπωρο και αφού στη συνέλευση αυτή είχε παρευρεθεί εκπρόσωπος της πρυτανικής αρχής προσπαθώντας να κατευνάσει την αγωνιστική διάθεση των συμμετεχόντων.  Επιπλέον η «Πρυτανική Αρχή ταξίδευε στα νησιά του Πανεπιστημίου Αιγαίου, διοργανώνοντας συναντήσεις στις οποίες καλούσε τα μέλη ΔΕΠ να σταματήσουν άμεσα τις κινητοποιήσεις» [6]. 

 

Το κεφάλαιο «εκλογές Συμβουλίου Ιδρύματος» για το ΠΑ είναι μέχρι ενός σημείου παρόμοιο με αυτό στα υπόλοιπα ΑΕΙ της χώρας. Ματαίωση των εκλογών κατά το ακαδημαϊκό έτος 2011 – 2012, τις οποίες καταδικάζουν όλοι οι Σύλλογοι που συμμετέχουν στο Συντονιστικό και έντονες αντιδράσεις για τη νέα προκήρυξη εκλογών μέσω ηλεκτρονικής ψηφοφορίας κατά τη διάρκεια της φετινής ακαδημαϊκής χρονιάς. Σε καμία στιγμή δεν υπήρξε ταλάντευση για το εάν θα πρέπει να τεθούν υποψηφιότητες για το ΣΙ, μπαίνοντας έτσι σε μία διαχειριστική λογική. Η λίστα Aegean_Faculty «παίρνει φωτιά» από ερωτήματα και έντονες αμφισβητήσεις για την εγκυρότητα της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας αλλά και τους χειρισμούς της πρυτανικής αρχής που ήταν και ταυτόχρονα εφορευτική επιτροπή, υπεύθυνη για τη διεξαγωγή των «εκλογών – παρωδία» όπως αποκαλέστηκαν αυτές οι εκλογές από πολλά μέλη της ελληνικής ακαδημαϊκής κοινότητας. Το αποτέλεσμα είναι η συμμετοχή στις εκλογές των εσωτερικών μελών για το Συμβούλιο Ιδρύματος να φτάσει μόλις το 52% και η αποχή το 48%. Μάλιστα αυτή η έτσι κι αλλιώς χαμηλή συμμετοχή επετεύχθη μετά από παράταση ωρών – παράτυπη κατά την άποψη πολλών διδασκόντων - που αποφασίστηκε από την εφορευτική επιτροπή/πρυτανική αρχή.  Η συμμετοχή αυτή και στην ουσία η απονομιμοποίηση των εκλογών αυτών ήταν η χαμηλότερη όλων των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων της χώρας (σημειωτέον, ότι το γεγονός «θάφτηκε» από όλα τα καθεστωτικά ΜΜΕ). 

 

Άλλος σταθμός στη συγκρουσιακή αυτή δράση στο ΠΑ είναι η μεγάλη κινητοποίηση του Συλλόγου των διοικητικών υπαλλήλων την οποία υποστήριξαν όλοι ανεξαιρέτως οι Σύλλογοι εργαζομένων αλλά και φοιτητών του ΠΑ και η πρόσφατα δημοσιοποιημένη προσφυγή 19 μελών ΔΕΠ τα οποία προσέφυγαν στο ΣτΕ, ζητώντας την ακύρωση των εκλογών για το ΣΙ.

 

Σύμφωνα με τον Τσακίρη [7] οι συμμετοχικοί θεσμοί διοίκησης ανάμεσα σε εργαζομένους και διοικήσεις μπορούσαν στο παρελθόν, σ’ ένα σοσιαλδημοκρατικό πλαίσιο, να εγγυηθούν ένα «κοινωνικό σύμφωνο». Ωστόσο με το πέρασμα των ευρωπαϊκών κοινωνιών στο νέο-φιλελεύθερο δόγμα, και συγκεκριμένα μετά την επικύρωση της Συνθήκης του Μάαστριχτ, υπάρχει μία έντονη προσπάθεια, από την πλευρά των κυρίαρχων, προσαρμογής των συνδικαλιστικών φορέων στο ιδεολογικό δόγμα του φιλελευθερισμού. Στην ελληνική ανώτατη εκπαίδευση, η προσπάθεια αυτή επικυρώνεται με τους Νόμους 4009/2011 και 4076/2012.  Κι ενώ η μέχρι τώρα διοικητική διάρθρωση των ελληνικών ΑΕΙ, προσομοιάζει σε ένα συμμετοχικό σχήμα σαν αυτό που περιγράφει ο Τσακίρης, αφού σ’ αυτό και συγκεκριμένα στη Σύγκλητο συμμετείχαν εκπρόσωποι από όλες τις κατηγορίες εργαζομένων καθώς και φοιτητές, το νέο σχήμα διοίκησης, περιορίζει δραματικά τη συνδικαλιστική συμμετοχή στο ΣΙ  ή την αφήνει στη βούληση του εκάστοτε πρύτανη όσον αφορά στη Σύγκλητο (εξού και το «δεν κρίνεται σκόπιμο» του Πρύτανη του ΠΑ), προκειμένου να είναι πιο εύκολη η συναίνεση του συνδικαλιστικού κινήματος στα κελεύσματα του νεοφιλελευθερισμού.

 

Ωστόσο στο ΠΑ παρατηρείται κάθε άλλο παρά συναίνεση γεγονός που δεν επιτρέπει την ενσωμάτωση του συνδικαλιστικού συνόλου (διδασκόντων, διοικητικών και λοιπών υπαλλήλων, φοιτητών) του ΠΑ, βάζοντας έτσι τα θεμέλια για την ανάδυση ενός αυτόνομου ακαδημαϊκού συνδικαλιστικού κινήματος, το οποίο δεν ασχολείται μόνο με τα στενά κλαδικά του συμφέροντα αλλά με τα αιτήματα του κάθε Συλλόγου εργαζομένων του ιδρύματος αλλά και των φοιτητών συνολικά καθώς επίσης και με ευρύτερα κοινωνικοπολιτικά αιτήματα όπως για παράδειγμα η στήριξη διαφόρων πρωτοβουλιών σχετικά με την προστασία προσφύγων και μεταναστών, αγωνιστικών ακαδημαϊκών πρωτοβουλιών εκτός Ελλάδας, η παρέμβαση στον τύπο για ζητήματα δημοκρατίας κ.οκ.. Ένα τέτοιο συνδικαλιστικό μόρφωμα, όπως μας υπενθυμίζει ο Τσακίρης, δεν μπορεί να θεωρηθεί μία απλή ομάδα πίεσης αφού εκφράζει την πλειοψηφία των μελών της κοινωνίας την οποία εκπροσωπεί αλλά και γιατί θέτει ζητήματα ευρύτερης κοινωνικής εκμετάλλευσης και άρα θα πρέπει να μελετηθεί με όρους κινήματος. 

 

Η δημιουργία του Συντονιστικού οργάνου των συνδικαλιστικών φορέων του ΠΑ, η οποία είναι οργανικά αυτόνομη τόσο από τη διοίκηση αλλά και από οποιονδήποτε πολιτικό χώρο, δημιούργησε ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο διαμορφώνονται οι προϋποθέσεις σύγκρουσης και ρήξης. Η δυνατότητα ελεύθερης διακίνησης ιδεών, κριτικών, αμφισβητήσεων σε καθημερινή βάση μέσα από την Aegean_Faculty, όχι μόνο για τα πανεπιστημιακά πράγματα αλλά και για την ευρύτερη κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα, δημιούργησε ένα αγωνιστικό πλαίσιο που μεταφράστηκε σε διάφορες διεκδικήσεις με αποκορύφωμα την απεργία διαρκείας του περασμένου φθινοπώρου με κύριο αίτημα την διατήρηση των θέσεων των διδασκόντων ΠΔ 407/80 η οποία έληξε μετά την ανακοίνωση του Υπουργείου Παιδείας με την οποία διαβεβαίωσε ότι η πλειοψηφία των θέσεων αυτών (όχι μόνο στο ΠΑ) θα διατηρηθούν.  

 

Ίσως θεωρηθεί υπερβολή να μιλάει κανείς με όρους κινήματος αναφερόμενος στους συνδικαλιστικούς φορείς ενός μόνο ΑΕΙ, ωστόσο παρεμφερή παραδείγματα με κάποια έστω κοινά χαρακτηριστικά είδαμε να εμφανίζονται και σε άλλα ανώτατα και ανώτερα ιδρύματα της χώρας.  Ο κοινός παρονομαστής φαίνεται να είναι αφενός μεν αυτό που ο Sidney Tarrow [8] περιγράφει ως κινητοποίηση ατόμων με κοινές ταυτότητες (η ταυτότητα του εργαζομένου στο πανεπιστήμιο ανεξάρτητα από την ειδικότητα), αφετέρου δε η επιλογή μιας ‘συγκρουσιακής πολιτικής’ ως «πολιτικής που διεξάγεται εκτός των επίσημων θεσμών του πολιτικούς συστήματος (π.χ. για το παράδειγμα του ΠΑ, πολιτικά κόμματα, ΠΟΣΔΕΠ, διοίκηση, ΣΙ) και αποτελεί εγγενή συνιστώσα του πολιτικού φαινομένου μέσω της οποίας ανακύπτουν και μετεξελίσσονται πολιτικοί και κοινωνικοί θεσμοί» (Σεφεριάδης 2006:9) [9].  Σύμφωνα με αυτή τη σχολή σκέψης (συγκρουσιακής πολιτικής), η κινηματική υπόσταση μίας τέτοιας ομάδας επικυρώνεται απ’ τη διάρκεια, το πολυποίκιλο ρεπερτόριο δράσης και την αφοσίωση. Για τα δύο τελευταία δε χωράει αμφιβολία ότι υπάρχουν. Μένει να αποδειχτεί το πρώτο. 

 

Η Αιμιλία Βουλβούλη είναι Επίκουρη Καθηγήτρια στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Φατίχ της Κωνσταντινούπολης και πρώην Πρόεδρος του Συλλόγου Συμβασιούχων του Πανεπιστημίου Αιγαίου

*Αναδημοσίευση από το www.rednotebook.gr

 

 

______________

 

Σημειώσεις

 

[1]  http://protoboulia-aigaiou.blogspot.com/2012_11_01_archive.html

[2] http://www.lesvosnews.net/articles/news-categories/politiki/i-node-lesvoy-kataggellei-toys-proodeytikoys-gnostoys-agnostoys

[3] http://www.zougla.gr/greece/article/sinexizete-o-anavrasmos-sto-panepistimio-egeou

[4]  http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22768&subid=2&pubid=63732873

[5] http://www.edromos.gr/index.php?option=com_k2&view=item&id=10521:%CF%84%CE%BF-%CF%80%CE%B1%CE%BD%CE%B5%CF%80%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%AE%CE%BC%CE%B9%CE%BF-%CE%B1%CE%B9%CE%B3%CE%B1%CE%AF%CE%BF%CF%85-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%84o-%CF%87%CF%89%CF%81%CE%B9%CF%8C-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%AF%CE%BE&Itemid=48

[6] http://www.edromos.gr/index.php?option=com_k2&view=item&id=10521:%CF%84%CE%BF-%CF%80%CE%B1%CE%BD%CE%B5%CF%80%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%AE%CE%BC%CE%B9%CE%BF-%CE%B1%CE%B9%CE%B3%CE%B1%CE%AF%CE%BF%CF%85-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%84o-%CF%87%CF%89%CF%81%CE%B9%CF%8C-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%AF%CE%BE&Itemid=48

[7]  Τσακίρης, Θ. 2006 Ο συνδικαλισµός των εργαζοµένων στις  τράπεζες  στην Ελλάδα (1974-1993). Διδακτορική διατριβή, Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

[8]  Tarrow, S 1998 Power in Movement: Social Movements and Contentious Politics. Cambridge: University Press.

[9]  Σεφεριάδης, Σ. 2006 Συγκρουσιακή πολιτική, συλλογική δράση, κοινωνικά κινήματα: Μια αποτύπωση. Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης 27:7-42.