Η Πράσινη Συμφωνία αλλάζει (και) τη Γεωργία (2) - Η στρατηγική για την βιοποικιλότητα

Σε ένα προηγούμενο άρθρο* είχα αναφέρει  ότι η Πράσινη Συμφωνία φιλοδοξεί να είναι το νέο παραγωγικό μοντέλο της ΕΕ που έχει στόχο να καταστήσει κλιματικά ουδέτερη την Ευρώπη  το 2050. Για το σκοπό αυτό η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την  «Στρατηγική για τη βιοποικιλότητα», με στόχο να επαναφέρει τη φύση στη ζωή μας, και τη στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» για ένα δίκαιο, υγιές και φιλικό προς το περιβάλλον σύστημα τροφίμων. Οι δύο αυτές στρατηγικές, που είναι αλληλοενισχυόμενες, θα περίμενε κανείς εύλογα να ενσωματώνονταν  στη  νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ). Αυτό όμως, όπως φαίνεται με τις αποφάσεις που πάρθηκαν τόσο στο συμβούλιο Υπουργών, όσο και στο Ευρωκοινοβούλιο δεν πρόκειται να γίνει.  Βέβαια μένει η τελική απόφαση που θα παρθεί την ερχόμενη Άνοιξη, στον Τρίλογο όπως ονομάζονται η διαπραγμάτευση μεταξύ του Συμβουλίου Υπουργών, της Κομισιόν και του Ευρωκοινοβουλίου, των τριών δηλαδή θεσμικών Οργάνων της ΕΕ που έχουν το δικαίωμα να νομοθετούν και να συναποφασίζουν. Όλοι όμως έχουν πλέον  αντιληφθεί ότι, τόσο οι περιβαλλοντικοί, όσο και οι υγειονομικοί στόχοι που βάζουν οι δύο παραπάνω στρατηγικές, δεν θα εφαρμοστούν ούτε στο εύρος, ούτε στην ένταση με την οποία σχεδιάστηκαν. Μετά από τα παραπάνω γεννάται το ερώτημα. Έχει καμιά σημασία να αναφερθούμε στην Στρατηγική για την Βιοποικιλότητα; Κατά την άποψή μου έχει για δύο λόγους. Ο Πρώτος έχει να κάνει με την κλιματική κρίση που είναι πλέον γεγονός και πρέπει να αντιμετωπισθεί άμεσα. Όσα μέτρα καθυστερήσουμε να πάρουμε σήμερα, θα αναγκαστούμε να τα πάρουμε αύριο, σε μεγαλύτερο βαθμό, με μεγαλύτερο κόστος και πιο επιτακτικά. Ο Δεύτερος λόγος είναι, ότι, αν και οι παραπάνω στρατηγικές δεν εντάχθηκαν στην ΚΑΠ, εν τούτοις, πολλά από τα προτεινόμενα μέτρα θα ενταχθούν στο στρατηγικό Σχέδιο της χώρας μας για την ΚΑΠ και γι αυτό καλά θα κάνουμε να είμαστε προετοιμασμένοι.  Θεωρώ λοιπόν ότι για αυτούς τους λόγους οι Λέσβιοι αγρότες πρέπει να γνωρίζουν τουλάχιστον τον πολιτικό σχεδιασμό και το περιβάλλον μέσα στο οποίο οικοδομείται η νέα αγροτική πολιτική, για να μπορέσουν να συμμετάσχουν στην διαβούλευση που πρέπει να κάνουν τόσο η Περιφέρειά μας όσο και το Υπουργείο, αλλά κυρίως για να ξέρουν προς τα που πάνε τα «πράγματα», τι θα ξημερώσει αύριο στον αγροτικό μας τομέα ώστε  να κάνουν και τον δικό τους επαγγελματικό σχεδιασμό.   Έτσι μετά από το άρθρο μου για την στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο»*, σήμερα, θα αναφερθώ, περιληπτικά πάντα, στην «Στρατηγική για την Βιοποικιλότητα».

Η Βιοποικιλότητα και η αναγκαιότητα διατήρησής της.  

Βιοποικιλότητα ονομάζεται η ποικιλία των οικοσυστημάτων, των ειδών και των γονιδίων που υπάρχουν στον κόσμο ή σε έναν συγκεκριμένο οικότοπο. Έχει ζωτική σημασία για την ευημερία του ανθρώπου διότι παρέχει υπηρεσίες οι οποίες στηρίζουν τις οικονομίες και τις κοινωνίες μας. Η προστασία της έχει ιδιαίτερη σημασία για τους αγρότες επειδή το περιβάλλον είναι ο κύριος χώρος δραστηριοποίησής τους.  Αν αυτό  είναι σε καλή κατάσταση, ενισχύει την παραγωγή, προστατεύει την υγεία των αγροτών και εγγυάται την διαγενεακή συνέχεια της γεωργίας και της αλιείας. Η βιοποικιλότητα είναι επίσης ιδιαίτερα σημαντική για τις υπηρεσίες που μας παρέχει η φύση, όπως η επικονίαση, η ρύθμιση του κλίματος, η αντιπλημμυρική προστασία, η γονιμότητα του εδάφους και η παραγωγή τροφίμων, καυσίμων, φαρμάκων, ενώ συμβάλει στην ψυχική και σωματική ευεξία. Επί πλέον η πρόσφατη πανδημία COVID-19 συνέβαλε στο να συνειδητοποιήσει η ανθρωπότητα τους κινδύνους εμφάνισης και εξάπλωσης λοιμωδών νόσων από την καταστροφή της βιοποικιλότητας καθιστώντας επείγουσα την αποκατάστασή της. Οι αγρότες είναι τα πρώτα θύματα της κλιματικής κρίσης διότι οι καλλιέργειές τους και εν γένει οι δραστηριότητές τους είναι εκτεθειμένες στις απότομες αλλαγές της φύσης. Οι μεγάλες ξηρασίες, οι πλημμύρες, οι πυρκαγιές, οι ανεμοστρόβιλοι, η έλλειψη επικονιαστών, η διάβρωση του εδάφους, κ.α., που είναι αποτελέσματα της κλιματικής κρίσης, πρώτα και κύρια επηρεάζουν τους αγρότες. Άρα δεν είναι προς το συμφέρον των αγροτών να μην ληφθούν μέτρα για την αντιμετώπισή της κλιματικής κρίσης.  Και είναι προς το συμφέρον των αγροτών να συνειδητοποιήσουν τον κομβικό ρόλο που οι ίδιοι παίζουν στην προστασία και αποκατάσταση της βιοποικιλότητας. Είναι οι θεματοφύλακες της φύσης. Έχουν κεντρικό ρόλο που πρέπει να διεκδικήσουν και αυτός ο ρόλος πρέπει να αναγνωριστεί και να επιβραβευθεί.

Το ζήτημα είναι αν τα προτεινόμενα μέτρα και κυρίως το ύψος και ο τρόπος  χρηματοδότησης της νέας ΚΑΠ μπορούν να εγγυηθούν το αγροτικό εισόδημα,  την επισιτική επάρκεια της Ένωσης σε τρόφιμα, την ανταγωνιστικότητα και την ανθεκτικότητα του αγροτικού μας τομέα και κυρίως τη δίκαιη μετάβαση στο νέο παραγωγικό μοντέλο. Κατά την άποψή μου, έτσι όπως προτείνονται οι στρατηγικές όχι μόνο δεν μπορούν να υλοποιήσουν τους φιλόδοξους στόχους που τέθηκαν, αλλά θα επιτείνουν τις ανισότητες ανάμεσα στους μικρούς και μεγάλους παραγωγούς, ανάμεσα στις χώρες που ήδη έχουν την γνώση και την τεχνολογία, ανάμεσα στο Βορά και στο Νότο. Οι πλούσιες χώρες του Βορρά με την βαριά βιομηχανία και τις μεγάλες εντατικές καλλιέργειες που έχουν συμβάλει περισσότερο στην επιβάρυνση του περιβάλλοντος αντί να κληθούν να πληρώσουν περισσότερα, θα είναι ξανά οι πλέον ωφελημένες! Άρα ο στόχος για μια δίκαιη και ολική μετάβαση δεν πρόκειται να επιτευχθεί.

Αυτή όμως είναι μια άλλου είδους κουβέντα που ξεφεύγει από το σημερινό μας άρθρο και από την πρόθεσή μου να παρουσιάσω περιληπτικά πάντα, τα κυριότερα σημεία «Της Στρατηγικής για την Βιοποικιλότητα» γι αυτό ας δούμε παρακάτω τους στόχους για την προστασία της βιοποικιλότητας που έχει θέση η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Οι Στόχοι της Στρατηγικής για την Βιοποικιλότητα μέχρι το έτος 2030 είναι:

  1. Η Νόμιμη προστασία τουλάχιστον του 30 % της χερσαίας έκτασης της ΕΕ και του 30 % της θαλάσσιας περιοχής της ΕΕ.

2.Η αυστηρή προστασία τουλάχιστον του ενός τρίτου των προστατευόμενων περιοχών της ΕΕ, και όλων των δασών της ΕΕ.

3. Η αποτελεσματική διαχείριση όλων των προστατευόμενων περιοχών, με τον καθορισμό σαφών στόχων και μέτρων διατήρησης και την κατάλληλη παρακολούθησή τους.

4. Η αντιστροφή της μείωσης των επικονιαστών

5.Ο κίνδυνος και η χρήση χημικών φυτοφαρμάκων μειώνονται κατά 50 % και η χρήση πιο επικίνδυνων φυτοφαρμάκων μειώνεται κατά 50 %.

6. Τουλάχιστον το 10 % των γεωργικών εκτάσεων να διαθέτουν χαρακτηριστικά τοπίου υψηλής ποικιλομορφίας.

7.Τουλάχιστον το 25 % των γεωργικών εκτάσεων να τελούν υπό διαχείριση βιολογικής γεωργίας.

8.Τρία δισεκατομμύρια νέα δέντρα φυτεύονται στην ΕΕ, με πλήρη σεβασμό των οικολογικών αρχών.

9. Να έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος όσον αφορά την αποκατάσταση των μολυσμένων εδαφών.

10. Την αποκατάσταση τουλάχιστον 25 000 χλμ. ποταμών ελεύθερης ροής.

11. Να υπάρχει μείωση κατά 50 % του αριθμού των ειδών που απειλούνται από χωροκατακτητικά ξένα είδη.

12.      Οι απώλειες θρεπτικών ουσιών από λιπάσματα μειώνονται κατά 50 %, με αποτέλεσμα τη μείωση της χρήσης λιπασμάτων κατά τουλάχιστον 20 %.

13.      Οι πόλεις με πληθυσμό τουλάχιστον 20 000 κατοίκων διαθέτουν ένα φιλόδοξο σχέδιο οικολογικού προσανατολισμού των πόλεων.

14.      Δεν χρησιμοποιούνται χημικά φυτοφάρμακα σε ευαίσθητες περιοχές, όπως οι αστικοί χώροι πρασίνου της ΕΕ.

15.      Οι αρνητικές επιπτώσεις σε ευαίσθητα είδη και οικοτόπους, συμπεριλαμβανομένου του θαλάσσιου βυθού μέσω των δραστηριοτήτων αλιείας και εξόρυξης, μειώνονται σημαντικά για την επίτευξη καλής περιβαλλοντικής κατάστασης.

16.      Τα παρεμπίπτοντα αλιεύματα των ειδών εξαλείφονται ή μειώνονται σε επίπεδο που επιτρέπει την ανάκτηση και διατήρηση των ειδών.

Για την επίτευξη καθενός από τους παραπάνω στόχους  θα εκδοθούν  Ενωσιακοί ή Εθνικοί νόμοι και κανόνες, που θα απαγορεύουν βλαπτικές ενέργειες στο περιβάλλον, θα καθορίζουν το πλαίσιο, καθώς και τους τρόπους διαχείρισης και διακυβέρνησης των οικοσυστημάτων τόσο της ξηράς όσο και της θάλασσας.

Βεβαίως για την επίτευξη των στόχων αυτών υπάρχουν και χρηματοδοτικά εργαλεία ύψους εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ από τα ταμεία της ΕΕ. Για την εκταμίευση όμως πόρων από τα ταμεία της ΕΕ πρέπει να είμαστε σε θέση να σχεδιάσουμε και να υλοποιήσουμε αντίστοιχα προγράμματα που θα υλοποιούν κάποιους από τους παραπάνω στόχους. Σε τι κατάσταση βρίσκεται η βιοποικιλότητα, το περιβάλλον και οι φυσικοί πόροι του νησιού μας και  ποιες είναι οι δράσεις και ο σχεδιασμός που πρέπει να γίνουν για να προστατευθούν;

Στην περιοχή της  Ν.Α μεσογείου  έχουμε τον μεγαλύτερο μέσο όρο αύξησης της θερμοκρασίας, τα νησιά μας θα δοκιμαστούν ιδιαίτερα από την κλιματική κρίση, και αυτός είναι ένας πολύ σοβαρός λόγος για τον οποίο πρέπει να διαφυλάξουμε τόσο την βιοποικιλότητα που μετριάζει την κλιματική κρίση, όσο και τους φυσικούς πόρους, που εξασφαλίζουν την βιώσιμη γεωργία και την ανάπτυξη καθώς και την ασφαλή διαβίωση των τοπικών κοινωνιών. Επομένως ο σχεδιασμός, η λήψη μέτρων και δράσεων για την προστασία της βιοποικιλότητας στη Λέσβο, θα πρέπει να είναι ο στόχος  όλων μας. Της Περιφέρειας, των αγροτών, των επιχειρηματιών,  των Φορέων, αλλά και της κοινωνία των πολιτών.