Αδήλωτο Ελαιόλαδο: Βαριά Πρόστιμα και Ψηφιακός Έλεγχος από το 2026 με τον ελαιοκομικό «Τειρεσία»

Το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης βάζει τέλος στην εποχή του αδήλωτου ελαιολάδου, που συχνά διακινείται σε τενεκέδες ή άλλες συσκευασίες χωρίς έλεγχο. Από την 1η Οκτωβρίου 2026, σύμφωνα με το νέο θεσμικό πλαίσιο (ΦΕΚ Β’ 1749), εισάγονται βαριά πρόστιμα και ψηφιακή παρακολούθηση του ελαιοκομικού τομέα. Στόχος είναι η πλήρης ιχνηλασιμότητα της παραγωγής, από το χωράφι μέχρι το ελαιοτριβείο, ώστε να περιοριστεί η παράνομη διακίνηση ελαιολάδου.

Τα νέα μέτρα: Πρόστιμα και «Τειρεσίας»

1. Πρόστιμο 60 ευρώ ανά 100 κιλά αδήλωτου ελαιόκαρπου:
   Όποιος παραγωγός δηλώσει λιγότερο ή περισσότερο ελαιόκαρπο από την πραγματική ποσότητα που μαζεύει, θα πληρώνει 60 ευρώ για κάθε 100 κιλά απόκλισης, χωρίς ανώτατο όριο.
   Παράδειγμα: Αν κάποιος κρύψει 8.500 κιλά ελαιόκαρπου, το πρόστιμο είναι 8.500 ÷ 100 × 60 = 5.100 ευρώ.
2. Ελαιοκομικός «Τειρεσίας»:
   Οι παραβάτες θα καταγράφονται σε μια βάση δεδομένων, τον λεγόμενο «Τειρεσία» του ελαιολάδου. Αυτό σημαίνει ότι οι Διευθύνσεις Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής (ΔΑΟΚ) θα τους παρακολουθούν εφ’ όρου ζωής, με αυστηρούς ελέγχους κάθε χρόνο.
3. Προσαύξηση 50% για υποτροπή:
   Αν ένας παραγωγός εντοπιστεί ξανά να παρανομεί, τα πρόστιμα θα αυξάνονται κατά 50%. Για παράδειγμα, το ίδιο παράπτωμα των 8.500 κιλών θα κοστίζει 7.650 ευρώ (5.100 × 1,5) στη δεύτερη παράβαση.

Πώς λειτουργεί στην πράξη; Ένα παράδειγμα

Ας δούμε ένα σενάριο με έναν επαγγελματία ελαιοπαραγωγό:

• Παραγωγή: Μαζεύει 32.000 κιλά ελαιόκαρπου, που με μέση απόδοση 17,5% δίνουν περίπου 5.600 κιλά ελαιόλαδο (5,6 τόνους).
• Απάτη: Δηλώνει μόνο 23.500 κιλά στο Gov.gr, κρατώντας 8.500 κιλά αδήλωτα. Αυτά τα 8.500 κιλά παράγουν περίπου 1.500 κιλά ελαιόλαδο (1,5 τόνο).
• Διακίνηση: Από το αδήλωτο λάδι, κρατά 100-150 κιλά για προσωπική χρήση και πουλά τα υπόλοιπα 1.300-1.400 κιλά, π.χ. σε τενεκέδες 17 κιλών, σε φίλους, γνωστούς ή άλλους πελάτες. Με τιμή 4-5 ευρώ/κιλό, το κέρδος του είναι 5.200-7.000 ευρώ αφορολόγητα.
• Κίνδυνος: Αν οι ελεγκτικές αρχές τον εντοπίσουν, το πρόστιμο για τα 8.500 κιλά είναι 5.100 ευρώ, δηλαδή σχεδόν όσο το κέρδος του. Αν υποτροπιάσει, το πρόστιμο ανεβαίνει στα 7.650 ευρώ.

Γιατί τα πρόστιμα είναι αποτρεπτικά;

Τα 60 ευρώ ανά 100 κιλά είναι ένα υψηλό ποσό, ειδικά για μεγάλες ποσότητες. Στο παραπάνω παράδειγμα, τα 1.300 κιλά ελαιόλαδου αντιστοιχούν σε περίπου 85 τενεκέδες των 17 κιλών, ποσότητα που συχνά διακινούν «επαγγελματίες» της γκρίζας ζώνης. Το πρόστιμο εξανεμίζει το κέρδος, ενώ ο «Τειρεσίας» και η προσαύξηση 50% καθιστούν το ρίσκο τεράστιο. Επιπλέον, οι ελεγκτές μπορούν εύκολα να ρωτήσουν: «Πού βρήκες αυτό το λάδι;», κάτι που δυσκολεύει την παράνομη διακίνηση.

Πώς θα γίνονται οι έλεγχοι;

Το υπουργείο δημιουργεί ένα ψηφιακό σύστημα για να παρακολουθεί κάθε στάδιο της παραγωγής:

• Δηλώσεις στο Gov.gr: Οι παραγωγοί δηλώνουν τον αριθμό των ελαιόδεντρων, την ποσότητα του ελαιόκαρπου και το λάδι που παράγουν.
• Ψηφιακό Δελτίο Αποστολής: Καταγράφεται η μεταφορά του καρπού στο ελαιοτριβείο.
• Δήλωση Ελαιοποίησης: Το ελαιοτριβείο δηλώνει το λάδι που παρήχθη.

Οι ΔΑΟΚ υποχρεούνται να ελέγχουν τουλάχιστον το 5% των δηλώσεων κάθε χρόνο, με βάση την «ανάλυση κινδύνου». Τι σημαίνει αυτό; Αν, για παράδειγμα, οι παραγωγοί σε μια περιοχή δηλώνουν 15% περισσότερο καρπό ή 20-25% περισσότερο λάδι από πέρσι, αλλά ένας παραγωγός εμφανίζει πολύ χαμηλότερη παραγωγή, τα στοιχεία του δεν «βγαίνουν». Αυτό τον καθιστά ύποπτο για έλεγχο.

Προκλήσεις και επόμενα βήματα

Για να πετύχει το σχέδιο, τα ελαιοτριβεία πρέπει να συμμορφωθούν πλήρως, δηλώνοντας ακριβώς τις ποσότητες που ελαιοποιούν. Αυτό ίσως απαιτήσει νέο ΦΕΚ με επιπλέον κανονισμούς για τα ελαιοτριβεία. Επιπλέον, η επιτυχία του συστήματος εξαρτάται από την αποτελεσματικότητα των ΔΑΟΚ και την αξιοπιστία της ψηφιακής πλατφόρμας.

Το νέο πλαίσιο στοχεύει να:

• Προστατεύσει τους νόμιμους παραγωγούς, που πλήττονται από την αθέμιτη διακίνηση αδήλωτου λαδιού.
• Αυξήσει τη διαφάνεια στον κλάδο, με πλήρη ιχνηλασιμότητα.
• Περιορίσει τη φοροδιαφυγή, αφού το αδήλωτο λάδι πωλείται χωρίς ΦΠΑ ή άλλους φόρους.

Οι παραγωγοί που δρουν νόμιμα δεν έχουν να φοβηθούν τίποτα. Όσοι, όμως, επιλέγουν την «γκρίζα ζώνη», θα αντιμετωπίσουν σοβαρούς κινδύνους: υψηλά πρόστιμα, μόνιμη παρακολούθηση και πιθανή απώλεια κερδών. Με το νέο σύστημα, η εποχή του αδήλωτου ελαιολάδου φαίνεται να φτάνει στο τέλος της.

με πληροφορίες από https://elaiaskarpos.gr// Γιάννης Ρούπας