Τα Φαναράκια της Μυτιλήνης τη Μεγάλη Παρασκευή: η άλλη αλήθεια!
Κι ενώ τα social media έχουν γεμίσει με εικόνες και βίντεο από τα φαναράκια ... ας πούμε μερικές αλήθειες! Και ασφαλώς όποιος επιθυμεί μπορεί να τις αντικρούσει με επιχειρήματα και όχι με βρισιές όπως κάνουν συνήθως τα "τρολ"
Η Μεγάλη Παρασκευή στη Μυτιλήνη, μια ημέρα βαθιάς κατάνυξης και θρησκευτικής ευλάβειας, έχει τα τελευταία χρόνια συνδεθεί με την αναβίωση ενός «εθίμου» που δεν έχει τις ρίζες του στην παράδοση της Λέσβου: την απελευθέρωση φαναριών στον ουρανό κατά τη διάρκεια της περιφοράς των Επιταφίων. Ωστόσο, η εκδήλωση, που προβάλλεται ως γραφική και εντυπωσιακή, έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις, τόσο για την έλλειψη θρησκευτικής σύνδεσης όσο και για τους κινδύνους που εγκυμονεί για το περιβάλλον και την ασφάλεια.
Παρά την προβολή του ως παραδοσιακό, το έθιμο των φαναριών δεν αποτελεί ιστορικό στοιχείο της πολιτιστικής κληρονομιάς της Λέσβου. Πρόκειται για μια πρακτική που εισήχθη τα τελευταία χρόνια, εμπνευσμένη από ασιατικές παραδόσεις, και έχει υιοθετηθεί από όλο και περισσότερους δήμους στην Ελλάδα, όπου παρόμοιες εκδηλώσεις έχουν γίνει δημοφιλείς κατά τις γιορτές. Κάθε Δήμος έχει και μια γιορτή με φαναράκια... (Στην Ελλάδα μπορούμε να πούμε ότι μια περιοχή που έχει πραγματικό έθιμο τα φαναράκια την Μεγάλη Παρασκευή είναι μόνο το Λεωνιδίο). Στη Μυτιλήνη, η εκδήλωση προσελκύει πλήθος κόσμου, με τα φαναράκια να φωτίζουν τον ουρανό, δημιουργώντας εντυπωσιακές εικόνες που κυριαρχούν στα social media. Ωστόσο, η εμπορευματοποίηση και η προβολή της μέσω ζωντανών συνδέσεων, όπως η φετινή μετάδοση από την ΕΡΤ, έχουν απομακρύνει την εκδήλωση από το πνεύμα της Μεγάλης Παρασκευής.
Σήμερα, στην προκυμαία Μυτιλήνης, ο εκφωνητής έδινε οδηγίες στο πλήθος να ανάψει τα φαναράκια μόνο μετά το σύνθημά του, καθώς η ΕΡΤ θα πραγματοποιούσε ζωντανή σύνδεση. Η εστίαση του κόσμου ήταν στραμμένη στον ουρανό, αντί στους Επιταφίους που έφταναν στην Πλατεία Σαπφούς, αποδυναμώνοντας την κατανυκτική ατμόσφαιρα της ημέρας. Η εικόνα αυτή υπογραμμίζει την απόσταση ανάμεσα στη θρησκευτική σημασία της περιφοράς και την τουριστική διάσταση που έχει αποκτήσει η πρακτική.
Η χρήση φαναριών ενέχει σημαντικούς κινδύνους, ιδιαίτερα σε μια περιοχή όπως η Λέσβος, όπου οι ισχυροί άνεμοι είναι συχνοί. Η Πυροσβεστική Υπηρεσία συχνά απαγορεύει τέτοιες δραστηριότητες όταν υπάρχει υψηλός κίνδυνος πυρκαγιάς, όπως συνέβη το 2024. Φέτος, πολλά φαναράκια, αντί να κατευθυνθούν προς τη θάλασσα, παρασύρθηκαν από τον άνεμο προς την πόλη, αυξάνοντας τον κίνδυνο πυρκαγιάς σε κατοικημένες περιοχές. Επιπλέον, φλεγόμενα φαναράκια έπεφταν ανάμεσα στο πλήθος, προκαλώντας αναστάτωση και θέτοντας σε κίνδυνο την ασφάλεια των παρευρισκομένων.
Δείτε την σημερινή φωτογραφία από την προκυμαία της Μυτιλήνης :
Πέρα από τον κίνδυνο πυρκαγιάς, τα φαναράκια που καταλήγουν στη θάλασσα αποτελούν απειλή για το θαλάσσιο οικοσύστημα. Ο περιβαλλοντικός οργανισμός iSea έχει χαρακτηρίσει την πρακτική ως ιδιαίτερα επικίνδυνη για τους θαλάσσιους οργανισμούς. Σε ανάρτησή τους στη σελίδα τους στο Facebook, αναφέρουν:
«…Τα φαναράκια ταξιδεύουν στον αέρα, προσφέροντας ίσως για κάποιους μία όμορφη εικόνα στον γιορτινό ουρανό. Ωστόσο, όταν τελειώσουν την πτήση τους το πιθανότερο είναι να καταλήξουν στη θάλασσα. Τα φαναράκια αυτά, όσο αθώα και να μοιάζουν, εκτός από ρυζόχαρτο φέρουν και σύρμα που μπορεί να αποβεί ακόμα και μοιραίο για τους θαλάσσιους οργανισμούς. Πριν λοιπόν αφήσεις ένα φαναράκι στον αέρα σκέψου... ότι ανεβαίνει κατεβαίνει... (What goes up will come down!!!) αξίζει να βάλεις σε ρίσκο τη ζωή ενός θαλάσσιου οργανισμού για ένα νέο «έθιμο»….»
Τα υλικά των φαναριών, όπως το χαρτί, το μέταλλο και τα υπολείμματα καυσίμου, ρυπαίνουν το περιβάλλον και μπορούν να βλάψουν τη θαλάσσια ζωή, προκαλώντας απόφραξη στο πεπτικό σύστημα ζώων ή παγίδευση σε σύρματα. Παρόμοια προβλήματα έχουν αναφερθεί σε άλλες περιοχές όπου η πρακτική είναι διαδεδομένη, με περιβαλλοντικές οργανώσεις να καλούν για περιορισμό ή απαγόρευσή της.
Τα social media έχουν παίξει καθοριστικό ρόλο στην καθιέρωση των φαναριών, με χιλιάδες φωτογραφίες και βίντεο να κατακλύζουν πλατφόρμες όπως το Instagram και το TikTok. Οι εικόνες του φωτισμένου ουρανού είναι αναμφισβήτητα εντυπωσιακές, αλλά κρύβουν την άλλη πλευρά: την απομάκρυνση από την ουσία της Μεγάλης Παρασκευής, τους περιβαλλοντικούς κινδύνους και την έλλειψη ιστορικής σύνδεσης με τη Λέσβο. Η εμμονή με την αισθητική των φαναριών συχνά επισκιάζει τις σοβαρές επιπτώσεις που προκαλούν.
Τα φαναράκια της Μυτιλήνης τη Μεγάλη Παρασκευή μπορεί να αποτελούν μια εντυπωσιακή προσθήκη στο πασχαλινό πρόγραμμα, αλλά η προβολή τους ως «εθίμου» εγείρει ερωτήματα για την αυθεντικότητα και τη σκοπιμότητά τους. Η υιοθέτησή τους από όλο και περισσότερους δήμους, η εμπορευματοποίηση μέσω τηλεοπτικών μεταδόσεων και η αδιαφορία για τους κινδύνους πυρκαγιάς και περιβαλλοντικής ρύπανσης συνθέτουν μια εικόνα που απέχει από την κατανυκτική ατμόσφαιρα της ημέρας. 
Βίντεο από το Live της ΕΡΤ:
