Λέσβος, ένα νησί που συνεχώς το ανακαλύπτεις

Ελένη Τζαννάτου

Σαν «πλατανόφυλλο κατά μεσής του πελάγους» έβλεπε ο Οδυσσέας Ελύτης τη Λέσβο, δεν είχε βρει άλλο μέρος στον κόσμο που «ο Ήλιος και η Σελήνη να βασιλεύουν τόσο αρμονικα». 

Ήταν το νησί καταγωγής του σπουδαίου Νομπελίστα λογοτέχνη, ο πατέρας του, Παναγιώτης Αλεπουδέλης, προερχόταν από την Παναγιούδα Λέσβου. Άλλωστε, φτάνοντας στο αεροδρόμιο της Μυτιλήνης, ο Ελύτης είναι ο πρώτος που «καλωσορίζει» τον επισκέπτη, με τον αερολιμένα να φέρει το όνομά του. 

Κι έπειτα, προχωρώντας στην πρωτεύουσα του νησιού -Λέσβος είναι το νησί, Μυτιλήνη η πόλη και πρωτεύουσα, για να ξεκαθαρίζουμε από τώρα μια από τις πλέον συνηθισμένες παρανοήσεις για το νησί του Βορειοανατολικού Αιγαίου– στον κεντρικό δρόμο, ανάμεσα σε άλλα αρχοντικά, δεσπόζει κι αυτό της οικογένειας Αλεπουδέλη. Δεν φαίνεται τόσο, περισσότερο προσπαθείς να το φανταστείς, πίσω από την πυκνή βλάστηση που το περικλείει. 

Όσο για το «πλατανόφυλλο», ο Ελύτης δεν αναφερόταν μόνο στο σχήμα της Λέσβου. Διασχίζοντας το νησί από τη μία άκρη στην άλλη μπορεί να παραξενευτείτε, μιας και κατά το ήμισυ, η Λέσβος είναι πράσινη ενώ η άλλη μισή θυμίζει σεληνιακό τοπίο, ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες, σαν μια νοητή γραμμή να τη χωρίζει στα δύο. Το πετρώδες κομμάτι της είναι αποτέλεσμα της ηφαιστειακής δραστηριότητας στην περιοχή πριν 18 εκατομμύρια χρόνια από τα ηφαίστεια της Άγρας, της Ανεμότιας, της Βατούσας, του Λεπέτυμνου και του Μεσότοπου, που έδωσαν αυτή την όψη στην κεντρική και δυτική Λέσβο. 

Τα χίλια πρόσωπα της λέσβιας γης

Απολιθωμένος κορμός στο Σίγρι Μητιλήνης. Φωτ.: Μπελτές Αλέξανδρος/ΑΠΕ

Αν δεν γνωρίζετε τη Λέσβο και βρεθείτε για πρώτη φορά σε αυτή, θα εντυπωσιαστείτε με τον γεωλογικό πλούτο του νησιού, μπορεί μέσα σε λίγη ώρα να επισκεφθείτε άπειρους «διαφορετικούς» τόπους που συνυπάρχουν μερικά χιλιόμετρα μακριά ο ένας από τον άλλο. Πρόκειται άλλωστε για το τρίτο μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας μετά την Κρήτη και την Εύβοια, οπότε χρειάζεται να της αφιερώσετε χρόνο, ενώ δεν είναι τυχαίο που έχει ενταχθεί στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO.

Μια καλή αρχή για το οδοιπορικό σας είναι η Καλλονή, το δεύτερο μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο του νησιού που βρίσκεται 40 χλμ. βορειοδυτικά της Μυτιλήνης. Η περιοχή είναι γνωστή για τις σαρδέλες της, που αποτελούν και γνωστό μεζέ της τοπικής κουζίνας, αλλά και τους υγρότοπους που έχουν σχηματιστεί εκεί, άλλοι φυσικοί, άλλοι τεχνητοί, όπως οι αλυκές της περιοχής, που αποτελούν και το «σπίτι» για πολλά είδη πουλιών. 

Ανάμεσα σε αυτά και φλαμίνγκο. Όταν βρεθήκαμε στις αλυκές του Κόλπου Καλλονής, τα γνωστά ροζ πουλιά -αλλά και πολυάριθμα ακόμα είδη που φιλοξενεί ο υγρότοπος- έκαναν τη δική τους χορογραφημένη βόλτα στα νερά, που είχαμε την ευκαιρία να δούμε καλύτερα με κυάλια μέσα από το κιόσκι παρατήρησης. Το σημείο αποτελεί πόλο έλξης παγκόσμιου ενδιαφέροντος, μιας κι εκεί κατέφθαναν συνεχώς επισκέπτες από διάφορα μέρη, όπως ένας Βρετανός που επισκέπτεται το νησί από το 1968, παρατηρητής πουλιών που αγαπά να τα κοιτά και να τα ζωγραφίζει.

Τη δική του ξεχωριστή θέση στη Λέσβο κατέχει φυσικά το Απολιθωμένο Δάσος, που μπορείτε να επισκεφθείτε και να μάθετε περισσότερα για αυτό και στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, αν πάρετε τον δρόμο προς τα δυτικά και το Σίγρι. Η ιστορία 20 εκατομμυρίων χρόνων θα περάσει μπροστά από τα μάτια σας, μιας και πρόκειται για ένα από τα δύο μεγαλύτερα απολιθωμένα δάση στον κόσμο, με το άλλο να βρίσκεται στην Αριζόνα. Τα απολιθώματα σχετίζονται με την έντονη ηφαιστειακή δράση που είχε κάποτε η περιοχή, όπως προαναφέραμε, ενώ, εκεί θα βρείτε και απολιθωμένους κορμούς δέντρων που βρίσκονται ακόμη ριζωμένοι στη γη. 

Η παραλία στη Σκάλα Ερεσού. Φωτ.: Shutterstock

Ένα τόσο μεγάλο νησί δεν θα μπορούσε να μην έχει και αντίστοιχες παραλίες. Μερικές από αυτές μάλιστα, μοιάζουν απροσδόκητα μεγάλες. Όπως η παραλία στα Βατερά, που έχει μήκος οκτώ χιλιόμετρα και είναι η μεγαλύτερη του νησιού. Μια παραλία ελεύθερη σε όλο το μήκος της -δεν θα βρείτε άλλωστε το κακώς εννοούμενο τουριστικό στοιχείο πουθενά στη Λέσβο- ιδανική για οικογένειες. Μετά το μπάνιο, κάποιο από τα ήσυχα ταβερνάκια της περιοχής, θα σας περιμένει με εκλεκτά πιάτα.

Η πιο δημοφιλής παραλία του νησιού, βέβαια, είναι αυτή της Σκάλας Ερεσού. Έχει μήκος τέσσερα χιλιόμετρα και αποτελεί τον πιο εναλλακτικό προορισμό της Λέσβου -το μαρτυρά κι εκείνη η πινακίδα που ορίζει το σημείο για να κάνετε οτοστόπ αν δεν έχετε άλλο τρόπο να διασχίσετε τη μεγάλη ευθεία που οδηγεί στη θάλασσα. Η Ερεσός ήταν και ο τόπος καταγωγής της σπουδαίας ποιήτριας της αρχαιότητας Σαπφούς.

Αγιάσος, ένας προορισμός από μόνη της

Γραφικό σοκάκι στην ορεινή Αγιάσο. Φωτ.: Shutterstock

Τα δύο μεγαλύτερα βουνά της Λέσβου, ο Λεπέτυμνος στο βόρειο κομμάτι του νησιού, και ο Όλυμπος στα νότια, έχουν μόλις ένα μέτρο διαφορά: το ένα όρος έχει υψόμετρο 968 μέτρα και το άλλο 967, κάτι που γεννά συχνά έριδες στους ντόπιους που ο καθένας υποστηρίζει… πως το δικό του βουνό είναι μεγαλύτερο. 

Πάντως, στο μέσο του Ολύμπου, σε υψόμετρο 460 μέτρων, βρίσκεται ο πιο ιδιαίτερος και γραφικός προορισμός του νησιού, το χωριό της Αγιάσου. Το όνομα του ορεινού οικισμού πάει πίσω στον χρόνο και το 803 μ.Χ., όταν ο Αγάθωνας επέστρεψε στην περιοχή από τα Ιεροσόλυμα, μαζί με κειμήλια όπως μια εικόνα της Παναγίας, που βρίσκεται και σήμερα στον ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου -μάλιστα, τον Δεκαπενταύγουστο γίνεται μεγάλο πανηγύρι στο χωριό, με πολλούς πιστούς να ανεβαίνουν ως εκεί με τα πόδια. Για να δουν την εικόνα της Παναγίας της «Αγίας Σιών» πήγαιναν βέβαια από παλιά οι πιστοί, και η παρήχηση της φράσης «Αγία Σιών» με τον χρόνο οδήγησε στο όνομα Αγιάσος.

Ο κύριος… Καζίνο και το σαντούρι του, στο Αναγνωστήριο της Αγιάσου. 

Μια επίσκεψη στην Αγιάσο είναι συγχρόνως ένα ταξίδι στον χρόνο. Οι ντόπιοι μαζεύονται στα κεντρικά καφενεία για να πιουν χωρίς βιασύνη τον καφέ τους και να συζητήσουν, αλλά δύσκολα θα καταλάβετε τι λένε μεταξύ τους μιας και μιλούν τοπική διάλεκτο. Αν ο καιρός είναι τσουχτερός, ζητήστε να σας σερβίρουν καϊνάρι, ένα μυρωδάτο μείγμα κόκκινου χρώματος από βότανα και μπαχαρικά, που όπως μαρτυρά και το όνομά του, έχει τις ρίζες του στα βάθη της Μικράς Ασίας.  

Ανάμεσα στα πολύχρωμα σπίτια, όλα χωρίς αυλή, βρίσκεται και το Αναγνωστήριο της Αγιάσου, ένα πολιτιστικό στολίδι της περιοχής που λειτουργεί με πολλή αγάπη και φροντίδα από τους ανθρώπους του. Σε αυτό πέρα από μια διόλου ευκαταφρόνητη βιβλιοθήκη υπάρχει και μία αίθουσα γεμάτη με σαντούρια, μιας και το έγχορδο όργανο έχει μεγάλη παράδοση στην περιοχή. Είχαμε την ευκαιρία να το ακούσουμε από έναν έμπειρο ντόπιο μουσικό, που όπως μας είπε, όσοι τον ξέρουν, τον φωνάζουν «Καζίνο». 

Η Λέσβος περνάει πάντα από το στομάχι

Η παραδοσιακή βασιλόπιτα της Αγιάσου τρώγεται όλο τον χρόνο, θέλει συνολική προετοιμασία γύρω στις πέντε ώρες και δεν θυμίζει σε τίποτα τις βασιλόπιτες που έχουμε συνηθίσει. 

Για να μείνουμε λίγο ακόμη στην Αγιάσο, κάτι που δεν πρέπει να παραλείψετε πριν την αποχαιρετήσετε είναι να δοκιμάσετε τη βασιλόπιτά της. Όχι, δεν χρειάζεται να είναι Πρωτοχρονιά, μιας και εκεί τη φτιάχνουν όλο τον χρόνο με τον δικό τους, μοναδικό τρόπο. Η βασιλόπιτα της Αγιάσου αποτελείται από 36 στρώσεις φύλλων, ανάμεσα στις οποίες μπαίνουν μπαχαρικά και λεπτοτριμμένη γλυκιά και αλμυρή μυζήθρα. Έπειτα η πίτα σιγοψήνεται για τρεις ώρες και αποκτά έτσι μια πολύ ιδιαίτερη υφή, ξεροψημένη αλλά και ελαφρώς ζουμερή συγχρόνως. 

Όπου κι αν βρεθείτε βέβαια στο νησί της Λέσβου θα φάτε καλά. Τα ψάρια και τα θαλασσινά είναι πάντα φρέσκα, αλλά και το κρέας πεντανόστιμο. Άλλωστε, η κτηνοτροφία είναι ένα από τα βασικά κομμάτια της οικονομίας του νησιού, κάτι που σημαίνει ότι εδώ θα φάτε και καλά τυριά. Δοκιμάστε μαζί με το ουζάκι σας ντόπιο λαδοτύρι, φέτα αλλά και γραβιέρα, ενώ, για ορεκτικό επιλέξτε άφοβα γκιουζλεμέδες. Πρόκειται ουσιαστικά για τηγανητά τυροπιτάκια, διπλωμένα σαν φάκελος, με γέμιση μυζήθρας και έντονο άρωμα δυόσμου.  

Ένα επίσης από τα πιο μοναδικά τοπικά πιάτα της Λέσβου είναι τα σουγάνια. Πρόκειται για γεμιστά κρεμμύδια με κιμά και ρύζι, θυμίζουν γιουβαρλάκια που έχουν «αγκαλιάσει» οι στρώσεις του ψημένου κρεμμυδιού.

Τα 18 καζάνια του εργοστασίου του Ούζου Πλωμαρίου βάζουν καθημερινά μπρος για να φτιάξουν το ούζο της ετικέτας που εξάγεται σε ολόκληρο τον κόσμο.

Οι Λέσβιοι ξέρουν βέβαια και από γλυκά. Φτιάχνουν τον μπακλαβά με αμύγδαλο, κάνουν μέλι από κάστανο, αλλά και μαρμελάδα από σύκο. Αξίζει οπωσδήποτε να κάνετε μία στάση στον Αγροτουριστικό Συνεταιρισμό Γυναικών στον Μεσότοπο για να δοκιμάσετε ολόφρεσκα αμυγδαλωτά και να αγοράσετε τοπικά προϊόντα και φυσικά σαπούνια και καλλυντικά. 

Βέβαια, δεν θα μπορούσαμε να φύγουμε από τη Λέσβο χωρίς να πιούμε ούζο, το απόλυτο σήμα κατατεθέν του νησιού. Για να μάθουμε περισσότερα για αυτό επισκεφθήκαμε φυσικά το Πλωμάρι αλλά και το εργοστάσιο του Ούζου Πλωμαρίου, εκεί που μάθαμε την ιστορία του Ισίδωρου Αρβανίτη, που η ετικέτα του ούζου του βρίσκεται σε ράφια σε ολόκληρο τον κόσμο. Και κάναμε και μία βόλτα στον παραθαλάσσιο οικισμό του Πλωμαρίου, ό,τι πρέπει για καλοκαιρινές βόλτες στον ήλιο.

Και το ταξίδι συνεχίζεται

Στη Λέσβο τα μαύρα πρόβατα βρίσκονται παντού. Φωτ.: Shutterstock

Η Λέσβος είναι όλα τα παραπάνω αλλά και τόσα άλλα. Είναι τα μαύρα πρόβατα που θα δείτε σε μικρά κοπάδια σχεδόν σε κάθε διαδρομή πάνω στο νησί. Τα σοκάκια στα Λαδάδικα της Μυτιλήνης που σφύζουν από ζωή. Το ολοφώτιστο κάστρο που δεσπόζει στις βραδινές βόλτες στον Μόλυβο. Το Μοναστήρι του Ταξιάρχη με την ιδιαίτερη ιστορία του. Το Μουσείο Teriade αφιερωμένο στο έργο του Στρατή Ελευθεριάδη. Το εργαστήρι κεραμικής στον Μανταμάδο, εκεί που ο κύριος Στέλιος Σταμάτης συνεχίζει την παράδοση που έμαθε από τους προπαππούδες του. 

Όλα σας περιμένουν για να τα ανακαλύψετε. Κι αν ακούσετε να τους φωνάζουν όλους με θηλυκό άρθρο, μην παραξενευτείτε. Στη Λέσβο το συνηθίζουν.

Η «Κ» βρέθηκε στη Λέσβο κατόπιν πρόσκλησης της περιφέρειας Βορείου Αιγαίου.