Σχολική άρνηση ή σχολική φοβία; - Γράφει η Ειρήνη Χατζηαναγνώστου

Γράφει η Ειρήνη Χατζηαναγνώστου *

Σε λίγες μέρες ανοίγουν τα σχολεία. Αυτό δεν είναι, όμως, εύκολο για όλα τα παιδιά και τις οικογένειες τους. Κάποια παιδιά αντιτίθενται έντονα στην προσπάθεια των γονιών τους να τα πάνε στο σχολείο. Βγάζουν θυμό και επιθετικότητα, ή μια παθητικότητα που μοιάζει με «χάσιμο» και ονειροπόληση. Αυτές οι συμπεριφορές συνήθως υποχωρούν μετά από ένα σύντομο διάστημα προσαρμογής του παιδιού στο καινούριο και άγνωστο περιβάλλον του σχολείου.

Ωστόσο, κάποιες φορές αυτή η σχολική άρνηση παραμένει για καιρό και τελικά μπορεί να εξελιχθεί σε σχολική φοβία. Ο όρος  «σχολική φοβία» αναφέρεται σε μια αγχώδη διαταραχή που χαρακτηρίζεται από έντονο φόβο που παρουσιάζει το παιδί για την παρακολούθηση του σχολείου. Η πρώτη εμφάνιση του φόβου αυτού εμφανίζεται στον παιδικό σταθμό, το νηπιαγωγείο και κορυφώνεται στη Β’ τάξη του Δημοτικού. Σε αυτό το σημείο θέλω να τονίσω ότι δεν θα πρέπει να συγχέεται η σχολική φοβία με τις πρώτες αρνητικές αντιδράσεις του παιδιού όταν πρωτοπηγαίνει στο σχολείο.  Είναι πολύ φυσιολογικό τις πρώτες μέρες που πηγαίνει το παιδί σε ένα άγνωστο περιβάλλον να βιώνει άγχος και ανασφάλεια και να τα εκφράζει με αρνητικές συμπεριφορές. Επίσης, δεν θα πρέπει να συγχέεται η σχολική φοβία με άλλους πραγματικούς φόβους που μπορεί να έχει το παιδί, όπως φόβος για τη δασκάλα του, για κάποιο συμμαθητή ή για τα διαγωνίσματα.

Για να γίνει πιο σαφής ο διαχωρισμός, παρακάτω θα παραθέσω κάποιες χαρακτηριστικές συμπεριφορές και γνωρίσματα του παιδιού με σχολική φοβία:

• Το παιδί θα πρέπει να παρουσιάζει σωματικά συμπτώματα όπως στομαχόπονοι, πονοκέφαλοι, ζαλάδες, ή/και νυχτερινούς εφιάλτες, ενούρηση, εγκόπριση κ.ά.  και να έχει απουσιάσει πέντε ή περισσότερες μέρες από το σχολείο εξαιτίας αυτών των συμπτωμάτων. Αυτά εμφανίζονται κατά κύριο λόγο το πρωί.
• Την ώρα που πρέπει να πάει σχολείο παρουσιάζει αντικοινωνική συμπεριφορά,  όπως εκρήξεις θυμού, επιθετικότητα, υπερκινητικότητα ή άρνηση να φάει το πρωινό του.
• Τα συμπτώματα επιδεινώνονται τη στιγμή της αναχώρησης για το σχολείο ή κατά την άφιξη του παιδιού εκεί. Απ’ την άλλη τα Σαββατοκύριακα και τις γιορτές ελάχιστα συμπτώματα υπάρχουν.
• Το παιδί αναζητά τους γονείς του κατά την παραμονή του στο σχολείο και θέλει να γυρίσει σπίτι.
• Τα συμπτώματα έχουν αρχίσει στο νηπιαγωγείο ή στην Ά τάξη του Δημοτικού.
• Τα συμπτώματα αρχίζουν τον Σεπτέμβριο ή τον Οκτώβριο.
• Το παιδί σε όλες τις υπόλοιπες δραστηριότητες του φαίνεται υγιές και ενεργητικό.

Τι να κάνετε;

Αρχικά, σίγουρα να μην αγχώνεστε και να μην πανικοβάλλεστε.  Αυτό που βιώνει το παιδί, τελικά μπορεί να είναι κάτι που εσείς του το έχετε μεταφέρει. Για παράδειγμα, η δική σας αντιπάθεια για το σχολείο, το άγχος σας και οι απαιτήσεις σας για το αν θα τα καταφέρει και ο φόβος σας ότι δεν θα τα καταφέρει. Έτσι, λοιπόν, παρατηρήσετε τον εαυτό σας και το πώς αισθάνεστε και αν κάτι σας είναι σαφές ότι το έχετε περάσει στο παιδί, προσπαθήστε να ανατρέψετε το κλίμα όσο πιο σύντομα μπορείτε. Ακόμα και προληπτικά προσπαθήστε να πλαισιώσετε θετικά την έννοια του σχολείου στο παιδί σας.

Αν, ωστόσο, τελικά υπάρχει το πρόβλημα της σχολικής φοβίας δεν θα πρέπει να μένει το παιδί καθόλου στο σπίτι. Ταυτόχρονα με την ενίσχυση του φόβου του, θα υπάρξουν και μαθησιακά κενά που θα εντείνουν τις συναισθηματικές του δυσκολίες.

Η σχολική φοβία αντιμετωπίζεται με την ψυχοθεραπεία. Σε συνεργασία του ειδικού με την οικογένεια, καθώς και της οικογένειας με το δάσκαλο οι δυσκολίες μπορούν ν’ ανατραπούν. 

* Η Ειρήνη Χατζηαναγνώστου είναι Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπεύτρια παιδιών- εφήβων- ενηλίκων, και εξειδικευμένη στη Νόσο Alzheimer. Εργάζεται στο δικό της Κέντρο Συμβουλευτικής και Ψυχοθεραπείας «Ψυχή & Λόγος» στην οδό Καβέτσου 13, Μυτιλήνη. Τηλέφωνο επικοινωνίας: 2251104284. Περισσότερες πληροφορίες στο eirinichatzianagnostou.blogspot.gr

Η Ειρήνη Χατζηαναγνώστου αρθρογραφεί κάθε Παρασκευή στο Lesvosnews.net