Αντιρρήσεις και αιτήματα για την Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη και το Σχέδιο Διαχείρισης της Περιφέρειας Β. Αιγαίου - Επιστολή ΤΕΕ

Επιστολή διαμαρτυρίας ΤΕΕ  ΒΑΑιγαίου προς τις αρμόδιες αρχές για την υπό διαβούλευση Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη που αφορά τις περιοχές NATURA 2000 και το σχέδιο διαχείρισης της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου. Αφού αναγνωρίζει την αναγκαιότητα της περιβαλλοντικής προστασίας, επισημαίνει σοβαρές ανησυχίες σχετικά με τις προτεινόμενες ρυθμίσεις που επηρεάζουν αρνητικά την τοπική οικονομία και τις ανθρώπινες δραστηριότητες.

Κύρια Σημεία της επιστολής:
- **Δημιουργία Εθνικών Πάρκων:** Προτείνονται Εθνικά Πάρκα σε Λήμνο-Άγιο Ευστράτιο και Λέσβο, με αυστηρούς περιορισμούς στην ανέγερση κατοικιών, τις αγροτικές δραστηριότητες και τις τουριστικές υποδομές, γεγονός που θεωρείται αντιφατικό και επιζήμιο για την τοπική οικονομία.  
- **Περιορισμοί στη Γεωργία και Αλιεία:** Προτείνεται απαγόρευση επέκτασης γεωργικών καλλιεργειών και πενταετής απαγόρευση αλιείας σε συγκεκριμένες περιοχές χωρίς τεκμηρίωση των οικονομικών επιπτώσεων.  
- **Ανεπαρκής Τεκμηρίωση:** Διαπιστώνεται ότι οι προτάσεις βασίζονται σε αξιολογικές κρίσεις και υποθέσεις χωρίς οικονομοτεχνικά στοιχεία και ανάλυση των οικονομικών επιπτώσεων.  
- **Ασυμβατότητες Χρήσεων:** Η μελέτη επιτρέπει παράδοξα τη διενέργεια μεταλλευτικών ερευνών και ενεργειακών εγκαταστάσεων, ενώ περιορίζει την ανέγερση κατοικιών και την ανάπτυξη μη κύριων τουριστικών καταλυμάτων.  
- **Ζητήματα Περιφερειακών Ζωνών:** Έλλειψη επαρκών δεδομένων για τη σύνδεση ορισμένων περιφερειακών ζωνών με το δίκτυο NATURA 2000.

Αιτήματα
1. Επαναξιολόγηση και απόσυρση της πρότασης για Εθνικά Πάρκα.  
2. Εξαίρεση περιφερειακών ζωνών που δεν περιλαμβάνονται στο υπάρχον θεσμικό πλαίσιο.  
3. Διατήρηση του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου με τεκμηριωμένα μέτρα.  
4. Αναλυτική αντιστοίχιση επιτρεπόμενων χρήσεων γης.  
5. Αξιολόγηση των οικονομικών επιπτώσεων των προτεινόμενων μέτρων.  

Το ΤΕΕ ΒΑ Αιγαίου ζητά τη συμβολή των αρμόδιων φορέων για να διασφαλιστεί μια ισορροπημένη προσέγγιση που να συνδυάζει την προστασία του περιβάλλοντος με τη διατήρηση της τοπικής οικονομίας και την ποιότητα ζωής των κατοίκων.

Αναλυτικά:

Προς: 1. Περιφερειάρχη Βορείου Αιγαίου  κ. Κώστα Μουντζούρη

Βουλευτές Β. Αγιγαίου

«ΣΧΟΛΙΑ ΕΠΙ ΤΗΣ ΥΠΟ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΕΙΔΙΚΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ NATURA 2000 ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ»

Αξιότιμε κ. Περιφερειάρχη,

Το αντικείμενο της υπό διαβούλευση Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης για την Περιφέρεια του Βορείου Αιγαίου είναι ασφαλώς μια αναγκαιότητα στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής και Εθνικής Νομοθεσίας για την προστασία του περιβάλλοντος. «Με το νόμο 4685/2020 καθίσταται υποχρεωτική η κατά περίπτωση επιλογή μιας εκ των τεσσάρων δυνητικών επιλογών, ήτοι της ζώνης απόλυτης προστασίας της φύσης (ΖΑΠΦ), της ζώνης προστασίας της φύσης (ΖΠΦ), της ζώνης διατήρησης οικοτόπων και ειδών (ΖΔΟΕ) και της ζώνης βιώσιμης διαχείρισης φυσικών πόρων (ΖΒΔΦΠ) (Κεφ.4.2)». Καταρχήν σημειώνουμε ότι έχει γίνει μια πολύ καλή καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης σε κείμενο, πίνακες και ψηφιακά υπόβαθρα, χρήσιμη για οποιονδήποτε αναπτυξιακό σχεδιασμό.

Η κατατεθείσα μελέτη είναι πολυσέλιδη, με τεράστιο όγκο πληροφορίας και πληθώρα παρεμβάσεων οπότε εξ’ αντικειμένου εστιάσαμε σε ζητήματα που αξιολογήσαμε ως υψίστης σημασίας  λογω της αξίας της προστατευόμενης περιοχής, αλλά κυρίως λόγω των προβλημάτων που θα προκύψουν κατά την εφαρμογή του προτεινόμενου πλαισίου προστασίας.

Α. Εθνικα Πάρκα. Προτείνεται η δημιουργία Εθνικού Πάρκου Λήμνου-Αγίου Ευστρατίου και η δημιουργία Εθνικού Πάρκου Λέσβου και τίθενται σοβαρότατοι περιορισμοί και απαγορεύσεις  χρήσεων και δραστηριοτήτων με τρόπο μάλλον αντιφατικό, δίχως να λαμβάνονται υπόψη οι επιπτώσεις στην τοπική οικονομία.

Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι προτείνεται απόλυτη απαγόρευση ανέγερσης κατοικιών στο προτεινόμενα Εθνικά Πάρκα Λήμνου-Αγίου Ευστρατίου και Λέσβου με εξαίρεση κάποιες ζώνες ΖΔΟΕ  και ΖΒΔΦΠ.

Σε κάποιες ΖΔΟΕ επιτρέπεται η διατήρηση, συντήρηση και ανακατασκευή ή επέκταση ΜΟΝΟ των νόμιμα υφιστάμενων κατοικιών, δεν προβλέπεται ανέγερση νέων κατοικιών ενώ παραδόξως επιτρέπονται νέες εγκαταστάσεις εστίασης μέχρι 200 τ.μ. και νέα Τουριστικά καταλύματα μέχρι 150 κλίνες. Όμως με την απαγόρευση κατοικίας αποκλείονται τα μη κύρια τουριστικά καταλύματα που ανεγείρονται με όρους δόμησης κατοικίας (!), όπως είναι τα ενοικιαζόμενα δωμάτια-διαμερίσματα και οι τουριστικές επιπλωμένες κατοικίες.

Στις ζώνες ΖΒΔΦΠ - οι οποίες καλύπτουν ελάχιστη έκταση ως ποσοστό επι της συνολικής έκτασης του Εθνικού πάρκου - επιτρέπεται κατοικία με μέγιστη επιφάνεια 150 τμ και επιτρέπονται τουριστικά καταλύματα μέχρι 100-150 κλίνες. Επιτρέπονται δηλαδή τουριστικά καταλύματα της τάξης των 1000τμ περίπου (βάσει κλινών) αλλά περιορίζεται η κατοικία στα 150τμ.   Τα μη κύρια τουριστικά καταλύματα που δομούνται με όρους δόμησης κατοικίας, θα περιοριστούν στις 15 κλίνες περίπου καθώς δεν είναι εφικτή η δημιουργία 100-150 κλινών στα 150τμ.

Στις ίδιες περιοχές, επιτρέπονται, η ηλεκτροπαραγωγή από ηλιακή ενέργεια με φωτοβολταϊκούς σταθμούς (Φ/Β) μέχρι 150 kW εγκατεστημένης ισχύος και η χωροθέτηση ΑΠΕ υπό προϋποθέσεις ύστερα από διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης !

Η ανέγερση νέων κατοικιών απαγορεύεται και στο σύνολο σχεδόν της Β.Χίου ενώ επιτρέπεται η ηλεκτροπαραγωγή από ηλιακή ενέργεια με φωτοβολταϊκούς σταθμούς (Φ/Β) μέχρι 150 kW εγκατεστημένης ισχύος και σταθμοί μικρών ανεμογεννητριών (μΑ/Γ) εγκατεστημένης ισχύος μικρότερης ή ίσης των 60 kW, ανά γήπεδο, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η απαγόρευση ανέγερσης νεών κατοικιών εντός της ΖΔΟΕ-1 (Αγιάσματα) στη Β.Χίο ενώ  επιτρέπεται η διενέργεια μεταλλευτικών ερευνών!

Το προφανές συμπέρασμα είναι ότι η κατοικία κρίθηκε – κατόπιν εκτίμησης και όχι τεκμηρίωσης – ως η πιο επικίνδυνη χρήση σε σχέση με αυτές των Αιολικών Πάρκων, των Φωτοβολταϊκών και των Μεταλλευτικών Ερευνών στα Αγιάσματα της Β.Χίου για την μελλοντική εξόρυξη αντιμονίου!

Ανάλογη αντιμετώπιση έχει και ο πρωτογενής τομέας αφού επιτρέπονται γεωργικές, κτηνοτροφικές και λοιπές αγροτικές εκμεταλλεύσεις και δραστηριότητες στις νόμιμα υφιστάμενες εκτάσεις (!), χωρίς επέκταση των καλλιεργειών στους πολύ σημαντικούς φυσικούς οικοτόπους της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ. Από την πύλη Γεωχωρικων δεδομένων CORINE Landcover όπου έχουν καταγραφεί οι χρήσεις γης και οι διαχρονικές μεταβολές αυτών και από τα γραφήματα της παρούσας μελέτης διαπιστώνουμε ότι τεράστιες εκτάσεις εντός των προτεινόμενων Εθνικών Πάρκων έχουν ή δύναται να αποκτήσουν γεωργικό χαρακτήρα. Κι όμως προτείνεται απαγόρευση επέκτασης νέων γεωργικών καλλιεργειών χωρίς οικονομοτεχνικά στοιχεία και χωρίς αξιολόγηση των επιπτώσεων στην τοπική οικονομία.

Β. Περιφερειακές Ζώνες. Όσον αφορά τις περιφερειακές ζώνες που προστίθενται εκφράζουμε την ανησυχία μας για την έλλειψη επαρκών δεδομένων οικολογικής συνάφειας των περιοχών αυτών με τις υπό μελέτη περιοχές NATURA 2000. Παρατηρούμε δε ότι κάποιες από τις περιοχές που προστίθενται -όπως υγρότοποι- δεν περιλαμβάνονται στο ΦΕΚ 181/16-04-2019 Αριθμ. ΥΠΕΝ/Δ ΧΩΡΣ/28990/358 «Έγκριση αναθεώρησης του Περιφερειακού Χωροταξικού Πλαισίου της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου και Περιβαλλοντική Έγκριση αυτού».

Γ. Αντιστοίχιση Χρήσεων. Για τις υπο προστασία περιοχές υπάρχουν πίνακες αντιστοίχισης με το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο (δλδ χωρική αντιστοίχιση).  Έτσι στο προτεινόμενο Εθνικό Πάρκο της Λέσβου  μπορούμε να δούμε ποιο είναι το σημερινό καθεστώς προστασίας. Μεγαλύτερη αξία όμως έχει να κατανοήσουμε τις προτεινόμενες αλλαγές. Εν ολίγοις το κρίσιμο ερώτημα είναι τι θα αλλάξει στις εν λογω περιοχές σε σχέση με τα όσα ισχύουν σήμερα; Εκεί που σήμερα επιτρέπεται η ανέγερση κατοικίας και οι γεωργικές καλλιέργειες, τί θα ισχύει μετά την έγκριση των προτάσεων της μελέτης;

Δ. Τεκμηρίωση – Αυστηροποίηση μέτρων προστασίας και Επιπτώσεις των μέτρων προστασίας οικότοπων στην τοπική οικονομία – Αντισταθμιστικά μέτρα. Στα κεφάλαια 3 και 4 εκτιμώνται «συνοπτικά οι υφιστάμενες και προτεινόμενες μελλοντικές ανθρωπογενείς χρήσεις, έργα και δραστηριότητες που δύναται να επιφέρουν πιέσεις και απειλές στο προστατευτέο αντικείμενο».

Στα ανωτέρω κεφάλαια  οι δυνητικές πιέσεις και απειλές προκύπτουν ως αξιολογική κρίση. Απουσιάζει, δηλαδή, η τεκμηρίωση με οικονομοτεχνικά στοιχεία και αριθμητικά μεγέθη. Τα παραπάνω θα ήταν χρήσιμα εάν αφορούσαν μεταπτυχιακή διατριβή. Όμως, εν προκειμένω, μέσω αξιολογικών κρίσεων περί δυνητικών κινδύνων, προκύπτουν συμπεράσματα για  αυστηροποίηση του νομικού/θεσμικού πλαισίου διαχείρισης των οικοσυστημάτων των νησιών του Β. Αιγαίου, μέσω Προεδρικών Διαταγμάτων με προφανή συνέπεια τον περιορισμό της τοπικής οικονομικής δραστηριότητας. Οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες αντιμετωπίζονται ως δυνητική μελλοντική απειλή και επιβάλλεται περιορισμός τους, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη ότι η σχέση είναι αμφίδρομη.

Προτείνονται, όπως αναφέρθηκε νωρίτερα, απαγόρευση επέκτασης νέας γεωργικής γης εντός των προτεινόμενων Εθνικών Πάρκων και απαγόρευση αλιείας (για πέντε ετη) συγκεκριμένων αλιευμάτων στον Κόλπο της Γέρας και Καλλονής. Έχει γίνει καταγραφή των αλιευμάτων και των αλλαγών στον πληθυσμό των αλιευτικών ειδών τα τελευταία χρόνια,  για τα οποία σήμερα καλούμαστε να απαγορεύσουμε την αλίευση τους;

Η γεωργία και η αλιεία περιλαμβάνουν μια μεγάλη ποικιλία δραστηριοτήτων, καθεμία με διαφορετικό επίπεδο πολυπλοκότητας και κερδοφορίας. Όμως, δεν καταγράφεται (ούτε ως αξιολόγηση) το ύψος της απώλειας εισοδήματος που θα επιφέρουν οι ανωτέρω απαγορεύσεις, καθώς μέσα στα επόμενα χρόνια θεωρούμε δεδομένη την πτώση του μεγέθους της  εκμετάλλευσης και του αριθμού των εργαζομένων στους παραπάνω τομείς. Δεδομένη θεωρείται και η απαξίωση της  περιουσίας που συνδέεται άμεσα με την απαγορευμένη δραστηριότητα (π.χ. ιδιωτικές εκτάσεις κατάλληλες για γεωργική χρήση, αλιευτικά σκάφη, γεωργικά μηχανήματα, κλπ). Έχουμε αναλογιστεί πόσο θα στοιχίσει στον επαγγελματία αγρότη η προσαρμογή σε νέους τρόπους παραγωγής όπως βιολογικές/παραδοσιακές καλλιέργειες και αγροτουρισμό, αν τελικώς δεν εξαναγκαστεί να αλλάξει επάγγελμα;  Ποια είναι σήμερα η συμβολή της γεωργίας (που θέλουμε να περιορίσουμε) ως ποσοστό επι του ΑΕΠ των νήσων Λήμνου και Λέσβου και ποιες οι συνέπειες εξαιτίας των προτάσεων της μελέτης;

Περιορίζονται ή και απαγορεύονται η κατοικία, η γεωργία και η αλιεία λησμονώντας  ότι η Περιφέρεια Β. Αιγαίου βρίσκεται στην χαμηλότερη κατάταξη του περιφερειακού κατά κεφαλήν ΑΕΠ μεταξύ των περιφερειών της ΕΕ σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat και παρουσιάζει την μεγαλύτερη υπογεννητικότητα μεταξύ των περιφερειών της Ελλάδος (-12%) σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (περίοδος 2019-2023).

Είναι μάλλον οξύμωρο να εκτιμάται ο δυνητικός κίνδυνος άσκησης πίεσης στις πιθανότητες επιτυχημένης αναπαραγωγικής προσπάθειας του Sterna hirundo (θαλασσοπούλι) στο σύμπλεγμα Τομαρονησιων, Αγ. Γεωργιος, Γλαρονησι και λοιπή θαλάσσια περιοχή (Κεφ 3,σελ 117) εξαιτίας της ανεξέλεγκτης πεζοπορίας των επισκεπτών αλλά να απουσιάζει η διερεύνηση των οικονομικών επιπτώσεων σε επαγγελματίες γεωργούς και αλιείς και γενικότερα στην τοπική οικονομία,  συνεπεία των  προτεινόμενων μέτρων, απόρροια αξιολογικών κρίσεων περί δυνητικού κινδύνου. Όπως προαναφέρθηκε οι σχέσεις επικινδυνότητας είναι αμφίδρομες και οι ισορροπίες λεπτές.

Θεωρούμε αναγκαία την εκτίμηση κίνδυνου σε ότι αφορά στα προαναφερθέντα ώστε τελικώς να πέτυχουμε εκείνη τη λεπτή ισορροπία μεταξύ προστασίας περιβάλλοντος και διατήρησής της συνοχής της περιοχής και της ανάπτυξης της τοπικής οικονομίας. (Ο∆ΗΓΙΑ 2001/42/ΕΚ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 27ης Ιουνίου 2001, αρθρο 6).

Εν κατακλείδι:

ΖΗΤΟΥΜΕ την επαναξιολόγηση και απόσυρση της πρότασης για δημιουργία Εθνικών Πάρκων . Η πρόταση βασίζεται σε εκτιμήσεις/αξιολογικές κρίσεις – άρα υποθέσεις –  χωρίς να λαμβάνεται υπόψη ο ανθρώπινος παράγοντας και η τοπική οικονομία.

ΖΗΤΟΥΜΕ την εξαίρεση των περιφερειακών ζωνών από τη μελέτη οι οποίες δεν περιλαμβάνονται στο ΦΕΚ 181/16-04-2019 358 «Έγκριση αναθεώρησης του Περιφερειακού Χωροταξικού Πλαισίου της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου και Περιβαλλοντική Έγκριση αυτού».

ΖΗΤΟΥΜΕ να παραμείνει το ισχύον θεσμικό πλαίσιο με λήψη μέτρων εντός αυτού , τεκμηριωμένων ως προς την αναγκαιότητα τους και με εκτίμηση των οικονομικών επιπτώσεων τους στην τοπική οικονομία .

ΖΗΤΟΥΜΕ την αναλυτική αντιστοίχιση των επιτρεπόμενων χρήσεων γης μεταξύ ισχύοντος θεσμικού πλαισίου και του προτεινόμενου, ώστε να αποτυπωθεί  μέσα σε λίγες σελίδες ακόμα, με ξεκάθαρο τρόπο, το μέγεθος και η ποιότητα των προτεινόμενων παρεμβάσεων.

ΖΗΤΟΥΜΕ την πραγματική εκτίμηση των επιπτώσεων - με αριθμητικά μεγέθη και με οικονομικούς δείκτες - που θα επιφέρουν τα προτεινόμενα μέτρα στην τοπική οικονομία των νησιών της Περιφέρειας του Β. Αιγαίου και στο δημογραφικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε.

Με βάση τα παραπάνω ζητούμε την συμβολή σας, έτσι ώστε, η προστασία του περιβάλλοντος να μη γίνεται εις βάρος της οικονομικής δραστηριότητας, καθώς και της ποιότητας ζωής των κατοίκων των νησιών μας.

Για το Π.Τ. ΒΑ Αιγαίου του ΤΕΕ

Ο Πρόεδρος

Μανωλακέλλης Ευστράτιος