Ταξίδι στη Σάμο

«Όποιος μεθύσει με σαμιώτικο κρασί, ξεχνάει ποιό είναι το Εγώ και ποιό το Εσύ...» Έτσι το έγραψε ένας παλιός ρεμπέτης του μεσοπολέμου, έτσι είναι, για όσους την έχουν ζήσει από κοντά, η Σάμος.

Η Σάμος είναι το νησί όπου βασιλεύουν ο θρύλος και η ομορφιά. Το νησί του πατέρα των μαθηματικών Πυθαγόρα, του αστρονόμου Αρίσταρχου, του φιλόσοφου Επίκουρου. Είναι το σπίτι της Ήρας και ο τόπος που φιλοξένησε τον Ηρόδοτο και τον Αίσωπο. Σημαντικό εμπορικό κέντρο στο Αιγαίο, κατά την αρχαιότητα και μεγάλη ναυτική δύναμη ήρθε σε επαφή με σπουδαίους πολιτισμούς της Μεσογείου.

Δεν είναι τυχαίο που ο μεγάλος ιστορικός Ηρόδοτος την αξιολογούσε πρώτη ανάμεσα στις ελληνικές και τις βαρβαρικές πόλεις. Κέντρο του Ιωνικού πολιτισμού, γνώρισε μέρες απερίγραπτου μεγαλείου. Και το μεγαλείο αυτό δεν την εγκατέλειψε ποτέ. Ακόμη και σήμερα, η γειτνίασή της με τις μικρασιατικές ακτές την καθιστά συνδετικό κρίκο μεταξύ δύο πολιτισμών που οι ιδιαιτερότητές τους δεν αποτελούν εμπόδιο για τη συνύπαρξη, συνεργασία και φιλία των λαών.

Μυθική γενέτειρα της Ήρας, η Σάμος φιλοξενεί στον παραθαλάσσιο οικισμό του Ηραίου, τον μεγαλύτερο ναό της Ελλάδας, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, αφιερωμένο αποκλειστικά στη θεά προστάτιδα του γάμου και των γυναικών. Από τις 155 γιγάντιες κολώνες του, σήμερα μένει όρθια μόνο μία, ενδεικτική του μεγέθους αυτού του τόπου θρησκευτικής λατρείας που φέρει ερείπια από τουλάχιστον τρεις προγενέστερους ναούς.

Η Σάμος είναι ένας τόπος με οργιαστική βλάστηση. Όλα γύρω σου στο παρθένο φυσικό τοπίο είναι φτιαγμένα από χρώματα και φως. Και κάθε βήμα είναι μια αποκάλυψη. Είτε βρεθείς στους επιβλητικούς ορεινούς της όγκους, όπως ο Κέρκης και η Άμπελος - με τις αλπικές θερμοκρασίες του χειμώνα και τις ασταμάτητες βροχές - είτε στις σπηλιές, τα φαράγγια και τις ρεματιές, το περιβάλλον της Σάμου θυμίζει ελληνική ενδοχώρα σε μικρογραφία.

Περπατήστε τον Κέρκη, από τα Βοτσαλάκια του Μαραθόκαμπου μέχρι την κορφή του, τη Βίγλα, στα 1400 μέτρα υψόμετρο. Πάνω από 1400 είδη σπάνιων φυτών, πολλά από τα οποία ενδημικά και δεκάδες είδη αρπακτικών πτηνών, θα πλαισιώσουν τα βήματά σας.

Περιπλανηθείτε στους οικισμούς, μέσα από παλιά λιθόστρωτα, για να δείτε από κοντά τον Πύργο του Σαρακίνη, ένα μεγαλόπρεπο οικοδόμημα του 16ου αιώνα, αληθινό φρούριο της εποχής. Επισκεφθείτε τα μοναστήρια της Ζωοδόχου Πηγής της Αηλιώτισσας, της Αγίας Ζώνης με τη σπουδαία βιβλιοθήκη και του Τιμίου Σταυρού με τον εντυπωσιακό θρόνο. Ανεβείτε στην Παναγιά τη Σαραντασκαλιώτισσα, χτισμένη στην είσοδο της σπηλιάς του Πυθαγόρα. Όταν ο τύραννος Πολυκράτης αποφάσισε να τον εξοντώσει, ο μεγάλος φιλόσοφος βρήκε εκεί καταφύγιο.

Το γεωανάγλυφο της Σάμου αποτελεί πρόκληση για εκείνους που έχουν επιλέξει το ποδήλατο βουνού για τις περιηγήσεις τους. Κάθε καλοκαίρι, βλέπεις όλο και περισσότερους ποδηλάτες, πλήρως εξοπλισμένους για τις μικρές τους περιπέτειες. Οι ντόπιοι ποδηλάτες δίνουν ραντεβού στο πρωτότυπο αρχιτεκτονικά εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη, πάνω από το Ποτάμι τη βοτσαλωτή παραλία (του Ποταμού) και βολτάρουν προς το Καρλόβασι, τον Κωνσταντίνο και το Κοκκάρι. Οι παρατηρητές της άγριας ορνιθοπανίδας στήνουν τα καρτέρια τους κοντά στον βιότοπο της Αλυκής ή της λίμνης Γλυφάδας για να φωτογραφήσουν τους ερωδιούς, τους αργυροπελεκάνους και τα ροζ φλαμίνγκο που ξαποσταίνουν εκεί, προτού συνεχίσουν το μεταναστευτικό ταξίδι τους. Όταν τα φλαμίνγκο σηκώνονται στον ουρανό το σούρουπο, τα χρώματά τους μπλέκουν με το κόκκινο του ηλιοβασιλέματος σε μια οπτική πανδαισία που χαράζεται στις ταξιδιωτικές αναμνήσεις του επισκέπτη για πάντα.

Και όταν η ζέστη σκεπάζει σαν κουβέρτα το νησί, εκείνοι που γνωρίζουν ξεκινάνε από νωρίς για τους καταρράκτες του Καρλοβασίου. Ο μεγαλύτερος από τους δύο έχει πέντε μέτρα ύψος και για να τον δει κανείς πρέπει να ανέβει τα 60 ξύλινα σκαλοπάτια μέχρι το ξέφωτο με την πανοραμική θέα.

Στο Πυθαγόρειο, χτισμένο πάνω στα ερείπια της αρχαίας πόλης της Σάμου, βρίσκεται αυτό που πολλοί αποκαλούν το όγδοο θαύμα της αρχαιότητας. Και οι μηχανολόγοι συμφωνούν. Το 550 π.Χ. ο αρχιτέκτονας Ευπαλίνος ανέλαβε να κατασκευάσει μία σήραγγα μήκους 1036 μέτρων κατ’ εντολή του τυράννου Πολυκράτη, για να ενώσει τις δύο πλευρές του βουνού και να φέρει νερό προς την, τότε, πρωτεύουσα της Σάμου. Το πρωτότυπο αυτό υδραγωγείο έπρεπε να είναι αθέατο από τους εχθρούς για να μην μπορούν να το καταστρέψουν, καταδικάζοντας τους Σάμιους σε λειψυδρία. Ο Ευπαλίνος ήταν τόσο σπουδαίος μηχανικός που, με μαθηματικούς υπολογισμούς και μόνο, ξεκίνησε το σκάψιμο αυτού του αμφίστομου ορύγματος και από τις δύο πλευρές του βουνού ταυτόχρονα! Μια δεκαετία αργότερα, τα δύο συνεργεία συναντήθηκαν στο μέσον του πέτρινου όγκου χωρίς καμία απόκλιση! Μάλιστα, για να δώσει κίνητρα στους σκλάβους - εργάτες του, ο Ευπαλίνος είχε αναλάβει μια υπόσχεση που τήρησε: μόλις το έργο ολοκληρώθηκε, τους χάρισε την ελευθερία τους. Το έργο μιας αυθεντικής, μηχανολογικής μεγαλοφυΐας...

Η αδρή φυσιογνωμία της Σάμου δεν εξαντλείται όμως στα σπουδαία μνημεία και τις ιστορικές διηγήσεις. Ούτε στα βουνά και τις πεζοπορικές διαδρομές. Η Σάμος πάνω από όλα είναι ένα σύγχρονο νησί. Ένα νησί με πεντακάθαρες, οργανωμένες παραλίες, όπως η Τσαμαδού και τα Λεμονάκια, τα Βοτσαλάκια του Μαραθόκαμπου, η Χρυσή Άμμος (που δικαιώνει με το παραπάνω το όνομά της) και η Ψιλή Άμμος όπου τα πρωινά οι Σαμιώτες λένε ότι μπορείς να ακούσεις τα κοκόρια της Τουρκίας.

Αν μάλιστα είστε αθλητικοί τύποι, στην παραλία Λιβαδάκι αλλά και στο Ποτοκάκι του Πυθαγόρειου διοργανώνονται κάθε χρόνο τουρνουά beach volley. Για ηρεμία και ανεμπόδιστη επαφή με τη φύση η Μικρή Τσάμπου, η Κέρβελη και τα Σεϊτάνια είναι οι πρώτες επιλογές.

Η Σάμος είναι ένας τόπος με πολλά πρόσωπα. Είναι κοσμική, αν μείνεις στο Βαθύ, το Κοκκάρι ή το Πυθαγόρειο. Είναι μοναχική, αν προτιμήσεις τον Μαραθόκαμπο, την Κέρβελη, ή τη Μυκάλη. Είναι ξενύχτισσα και της αρέσει το ξεφάντωμα, αλλά και γαλήνια, ιδανική για ηρεμία, περισυλλογή και ξεκούραση.

Και για την τέρψη του ουρανίσκου σου, η καλύτερη ευκαιρία να δοκιμάσεις όλες τις εκδοχές του σαμιώτικου Μοσχάτου είναι η γιορτή του κρασιού που διοργανώνεται το πρώτο δεκαήμερο του Αυγούστου στο Βαθύ. Εδώ, αγοράζεις μόνο το ποτήρι και το γεμίζεις όσες φορές θέλεις - ή όσες αντέχεις.

Το σαμιώτικο κρασί έχει τη δική του ιστορία. Το Βατικανό διατηρούσε κάποτε δικό του οινοποιείο στο νησί και σήμερα, έχει παραχωρηθεί από την Καθολική Εκκλησία το προνόμιο παρασκευής εκκλησιαστικού οίνου για τη Θεία Ευχαριστία. Το Μοσχάτο Σάμου κατέχει ξεχωριστή θέση στη γαλλική οινική αγορά, μία από τις πιο απαιτητικές στον κόσμο και έχει βραβευθεί και διακριθεί διεθνώς και το πλούσιο, φρουτώδες άρωμά του κερδίζει συνεχώς, όλο και περισσότερους οπαδούς.

Εδώ, απιστίες στο Μοσχάτο θα κάνεις μόνο με το τοπικό ούζο ή τη σούμα, που φτιάχνεται από το ίδιο σταφύλι με το φημισμένο κρασί. Κανείς όμως δεν φεύγει από τη Σάμο χωρίς να πάρει μαζί του ένα μπουκάλι παρθένο ελαιόλαδο και ένα βάζο θυμαρίσιο μέλι.

Αυτή είναι η Σάμος. Κάθε στροφή του δρόμου και μια αποκάλυψη. Εύφορη, φιλόξενη γη, που ξέρει να ακολουθεί τους ρυθμούς της φύσης, αλλά και να καλύπτει τις επιθυμίες των ανθρώπων για γνήσια ψυχαγωγία. Ειδικά τον Αύγουστο, με το μουσικό φεστιβάλ «Μανόλης Καλομοίρης» ή το φεστιβάλ «Ηραία – Πυθαγόρεια» με πολλές παραστάσεις στο αρχαίο θέατρο του Πυθαγορείου, από την άνοιξη μέχρι και το φθινόπωρο. Το ροκ φεστιβάλ που διοργανώνεται συνήθως στο Ηραίο για ένα Σαββατοκύριακο του καλοκαιριού. Και βέβαια, το πανηγύρι της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στο Πυθαγόρειο, τον Αύγουστο, όπου κάτοικοι και επισκέπτες απολαμβάνουν στο λιμάνι το φαντασμαγορικό θέαμα των πυροτεχνημάτων.

---

αρχική φωτογραφία:  Σάμος - παραλία Ποτάμι  /  credits Σταύρος Ράλλης