Χίος: Μεσαιωνικός Παράδεισος

ΧΙΟΣ

Μεσαιωνικός παράδεισος

Στη Χίο ο επισκέπτης μπορεί να μεταφερθεί σε εποχές περασμένες, καθώς στο νησί σώζεται ένα από τα καλύτερα διατηρημένα Μεσαιωνικά αμυντικά δίκτυα της Μεσογείου, με κάστρα, πύργους, βίγλες και οχυρωμένους οικισμούς που μαρτυρούν την ανάγκη για άμυνα ενάντια σε πειρατές, επιδρομείς και κατακτητές. Οχυρωμένοι μεσαιωνικοί οικισμοί βρίσκονται στα Μαστιχοχώρια (Πυργί, Μεστά, Ολύμποι, Καλαμωτή, Αρμόλια, Βέσσα). Κάστρα με εύκολη πρόσβαση που μπορείτε να επισκεφθείτε είναι το κάστρο της πόλης της Χίου, το κάστρο Βολισσού, όπως και κάστρα με περιήγηση σε εξοχικά μονοπάτια όπως το κάστρο Απολίχνων (Αρμόλια), το κάστρο Γριάς (Καρδάμυλα), το κάστρο Ωριάς (Καμπιά), ο πύργος Δοτίων (Πυργί), ο πύργος «Τα Μάρκου» (Πισπιλούντα). Επισκέψιμες βίγλες αποτελούν η βίγλα Παχή (Σιδηρούντα), η βίγλα Μεστών και η βίγλα Τραχηλίου (Λιθί).

Ο Κάμπος

Μοναδικός στον ελληνικό χώρο και μια από τις πιο όμορφες περιοχές της Χίου, ο Κάμπος είναι ένα ιστορικό και πολιτιστικό σύνολο όπου συνδυάζεται αρμονικά το εξαίρετο φυσικό τοπίο με τα ιδιαίτερα τοπικά αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά. Έχει κηρυχθεί «ιστορικός τόπος και παραδοσιακός οικισμός».

Η περιοχή γνώρισε μεγάλη ακμή κατά το 17ο και 18ο αιώνα. Τον χώρο επέλεξαν τόσο οι Γενοβέζοι για να κτίσουν τις επαύλεις τους το 14ο αιώνα, όσο και οι ντόπιοι αριστοκράτες στα μετέπειτα χρόνια. Όμως, η σφαγή της Χίου το 1822 και ο φονικός σεισμός του 1881 κατέστρεψαν πολλά αξιόλογα κτίσματα. Από τα παλαιότερα διατηρούνται κάποια σε κακή κατάσταση (Ράλληδων, Πετροκόκκινων, Σκυλίτσηδων, Χρυσολωράδων). Περισσότερο καλοδιατηρημένα αρχοντικά που ξαναχτίστηκαν μετά το σεισμό, συνδυάζοντας την τοπική αρχιτεκτονική με αρκετά νεοκλασικά στοιχεία, είναι το «Αργέντικο» το οποίο έχει μετατραπεί σε ένα πολυτελές ξενοδοχείο, οι οικίες Καλβοκορέση, Μαυροκορδάτου, Ζυγομαλά, Καλουτά και Καζανόβα. 

Οι ψηλοί τοίχοι από θυμιανούσικη πέτρα προστατεύουν την κάθε ιδιοκτησία από τους αγέρηδες και το κρύο. Όταν ανοίξει η αυλόπορτα αποκαλύπτεται η πλακόστρωτη ή βοτσαλωτή αυλή, ένας άνετος υπαίθριος χώρος καθημερινής ζωής και εργασίας με μεγάλα σκιερά δένδρα, όπως κουκουναριές, καρυδιές, φλαμουριές, λουλούδια, πηγάδι, στέρνα, πεζούλια και στη συνέχεια το ίδιο το περιβόλι.

Περίτεχνες στέρνες, κοσμημένες με μαρμάρινα ανάγλυφα και κρουνούς, κατέχουν περίοπτη θέση στο χώρο της αυλής. Σκιεροί δρόμοι, κήποι λουλουδιών κι αναρριχώμενα γιασεμιά δημιουργούν ένα μοναδικό περιβάλλον.

Τα γενοβέζικα στοιχεία συνδυάζονται με τη ντόπια αρχιτεκτονική παράδοση, δημιουργώντας μια ιδιαίτερη αρχιτεκτονική φυσιογνωμία. Σπίτια με δύο έως τρία πατώματα υψώνονται επιβλητικά πάνω από τις κορφές των δέντρων, εξασφαλίζοντας πανοραμική θέα αλλά και έλεγχο του κτήματος.

Σήμερα, ο Κάμπος διατηρεί τα βασικά χαρακτηριστικά του και τη ζωντάνια του. Περιπλανηθείτε στα ήσυχα στενά δρομάκια του, δείτε τα μεγαλόπρεπα αρχοντικά, ακούστε τους ήχους του νερού που ποτίζει τα περιβόλια και αναπνεύστε, την άνοιξη κυρίως, τα μεθυστικά αρώματα των ανθισμένων εσπεριδοειδών. Θα διαπιστώσετε ότι ο Κάμπος, με το πέρασμα τόσων αιώνων, παραμένει ένα καταφύγιο ησυχίας και γαλήνης.

«Ο Χίος Ανήρ»

Πολλές περιοχές ερίζουν για την καταγωγή του σπουδαίου φιλόσοφου. Η άποψη όμως ότι ο Όμηρος καταγόταν από τη Χίο ήταν τόσο διαδεδομένη τον 6ο αιώνα π.Χ. ώστε όταν ο λυρικός Σιμωνίδης μιλούσε για τον μεγάλο ποιητή, χρησιμοποιούσε την προσφώνηση «ο Χίος Ανήρ» χωρίς να αναφέρει καν το όνομά του.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στην περιοχή Πασά Βρύση ή Δασκαλόπετρα, εικάζεται ότι βρίσκεται η Πέτρα του Ομήρου, στην οποία δίδασκε ο μεγάλος διδάσκαλος.

Εκκλησίες-Μοναστήρια

Τον 11ο αιώνα χτίστηκε στο κέντρο του νησιού η Νέα Μονή, η οποία αφιερώθηκε στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Σε μια έκταση 17.000 τ.μ., βρίσκεται ο κύριος ναός, δύο μικρότερες εκκλησίες, η τράπεζα όπου δειπνούσαν οι μοναχοί, τα καταλύματα (κελιά) των μοναχών και υπόγειες δεξαμενές που δημιουργήθηκαν για την αποθήκευση νερού. Όλα τα τμήματα του μοναστηριού περιβάλλονται από ψηλά πέτρινα τείχη ενώ τα ψηφιδωτά του χρονολογούνται από τον 11ο αιώνα. Το μοναστήρι ανήκει στα μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

Ο ναός της Παναγίας Κρήνας, στους Βαβύλους, κατασκευάστηκε στα τέλη του 12ου αιώνα. Εντός του ναού διασώζεται τοιχογραφικός διάκοσμος πέντε διαφορετικών εποχών.

Στο Πυργί θα συναντήσετε τον Ναό των Αγίων Αποστόλων, ο οποίος ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο των «νησιώτικων» οκταγωνικών ναών. Είναι ένα άριστα διατηρούμενο βυζαντινό μνημείο που φέρει εξωτερικά πλούσιο κεραμικό διάκοσμο και εσωτερικά τοιχογραφίες του Αντωνίου Δομεστίχου Κυνηγού του Κρητός, του έτους 1665. 

Στο μεσαιωνικό χωριό των Μεστών θα βρείτε την εκκλησία του Παλιού Ταξιάρχη που οικοδομήθηκε το 1412. Κατά τη διάρκεια της σφαγής της Χίου, το 1822, οι Τούρκοι λεηλάτησαν την εκκλησία και προκάλεσαν μεγάλες καταστροφές, οι οποίες επιδιορθώθηκαν το 1833. Το εντυπωσιακό ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού είναι διακοσμημένο με παραστάσεις από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη. Κατασκευάστηκε το 1833 και αποτελεί περίφημο δείγμα της Χιώτικης ξυλογλυπτικής που ήκμασε τον 17ο - 19ο αιώνα στο Αιγαίο και τη Μικρά Ασία.

Η Μονή Μουνδών αποτελεί το δεύτερο σημαντικότερο μοναστήρι του νησιού, μετά τη Νέα Μονή. Οικοδομήθηκε κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής περιόδου και έζησε την ακμή του στα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας. Βρίσκεται κοντά στο χωριό Διευχά, στην Αμανή και είναι αφιερωμένο στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Αποτελείται από μικρά παρεκκλήσια και κελιά. Στο καθολικό του ναού θα έχετε την ευκαιρία να θαυμάσετε εντυπωσιακές τοιχογραφίες από τον 15ο, 16ο και 17ο αιώνα

Στο χωριό Καλαμωτή βρίσκεται η Παναγία Αγρελωπούσαινα, μια μονόκλιτη βασιλική εκκλησία με τρούλο και τετράγωνο νάρθηκα. Εκεί θα έχετε την ευκαιρία να θαυμάσετε εντυπωσιακές τοιχογραφίες του 14ου αιώνα και πανέμορφα γλυπτά στον εξωτερικό χώρο του ναού.

Το μοναστήρι του Άγιου Μηνά είναι γνωστό παγκοσμίως για την τραγική σφαγή του 1822. Οστά των θυμάτων φυλάσσονται ακόμα στο οστεοφυλάκιο της Μονής. Το μοναστήρι βρίσκεται στην κορυφή ενός λόφου κοντά στο χωριό Νεοχώρι και ενώ αρχικά φιλοξενούσε μοναχούς, το 1932 μετατράπηκε σε γυναικείο μοναστήρι.

Επίσης αξιόλογο είναι το μοναστήρι του Αγ. Κωνσταντίνου, κοντά στην παραλία του Καρφά, γυναικείο μοναστήρι όπου οι μοναχές του ασχολούνται με την αγιογραφία και την υφαντική.

φωτογραφία: Χίος, Μαστιχοχώρια: Πυργί /  Τμήμα Τουρισμού Περιφερειακής Ενότητας  Χίου