Οι Αρχαιολογικοί Διάλογοι ταξιδεύουν στη Μυτιλήνη
Οι Αρχαιολογικοί Διάλογοι ξεκίνησαν τη διαδρομή τους στην Αθήνα, στις αρχές της φετινής χρονιάς, από τις 9 έως τις 11 του Γενάρη. Το πρόγραμμα περιλάμβανε παράλληλες συζητήσεις, ανακοινώσεις, προβολές και εργαστήρια, που διεξάγονταν, από νωρίς το πρωί μέχρι αργά το απόγευμα. Συζητήθηκαν θέματα όπως η μνήμη και η κοινωνική ταυτότητα, η χρήση/ένταξη της αρχαιότητας στις αφηγήσεις της ελληνικής Ακροδεξιάς αλλά και Αριστεράς, η χρήση των νέων τεχνολογιών στην αρχαιολογική έρευνα, η έννοια των «κοινών» και πώς αυτή επηρεάζει τις κυρίαρχες αντιλήψεις περί ανάδειξης μνημείων και αρχαιολογικών χώρων, η συμβολή των κοινωνικών δικτύων στη διαχείριση της αρχαιολογικής πληροφορίας. Παράλληλα, πραγματοποιήθηκαν εργαστήρια και καλλιτεχνικά δρώμενα που διερεύνησαν τη σχέση του παρελθόντος, και ειδικότερα του υλικού πολιτισμού, με τη σύγχρονη εικαστική κουλτούρα και αισθητική.
Περισσότερο μια δυναμική συλλογικότητα παρά ένα συμβατικό αρχαιολογικό συνέδριο, οι Διάλογοι πέτυχαν κάτι που μέχρι πρότινος φαινόταν αδιανόητο -- τουλάχιστον για τα ελληνικά δεδομένα: έθεσαν τα θεμέλια για τη δημιουργία ενός φόρουμ, ενός τόπου συνάντησης ανοικτού σε εργαζόμενους/ες και άνεργους/ες αρχαιολόγους («ανεξάρτητα από επιμέρους εξειδικεύσεις και χρονολογικούς, εργασιακούς, θεωρητικούς ή άλλους προσδιορισμούς»), καθώς και άλλους επιστήμονες (ανθρωπολόγους, ιστορικούς, ιστορικούς της τέχνης, μουσειολόγους, αρχιτέκτονες), καλλιτέχνες, όπως επίσης και όποιον/α επιθυμούσε να συμμετάσχει στη συζήτηση για το ρόλο της μελέτης του παρελθόντος στη σύγχρονη κοινωνία.
Όπως πολύ εύστοχα επισημαίνει ο Δημήτρης Πλάντζος, επίκουρος καθηγητής κλασικής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και μέλος της οργανωτικής επιτροπής των Διαλόγων 2015, η εμπειρία αυτή λειτούργησε σχεδόν απελευθερωτικά για όλους τους συμμετέχοντες: «Δεν ερχόμαστε να μιλήσουμε γι' αυτά που ξέρουμε ή να επιδείξουμε ήδη κατασταλαγμένες απόψεις, αλλά να θίξουμε αυτά που μας προβληματίζουν, μας διαφεύγουν ή ακόμη και μας φοβίζουν»).
Μετά την ιδιαίτερα επιτυχημένους Διαλόγους της Αθήνας, η επόμενη συνάντηση θα πραγματοποιηθεί στη Μυτιλήνη του χρόνου, στις 14-17 Απριλίου 2016. Η γεωγραφική θέση και η ιδιαίτερη πολιτισμική ταυτότητα της Λέσβου αποτέλεσαν τη βασική έμπνευση για τη διαμόρφωση του νέου κεντρικού θεματικού άξονα της συνάντησης που φέρει το γενικό τίτλο «Όρια και τα Σύνορα». Σε νησιωτικά περιβάλλοντα όπως η Λέσβος, η θάλασσα χωρίζει και συνδέει τόπους, πρόσωπα, αντικείμενα και ιστορίες, από τους παλαιολιθικούς νομάδες έως και τον αιολικό αποικισμό, από τους πρόσφυγες της Μικρασίας μέχρι τους σύγχρονους μετανάστες. Στη συζήτηση περί διακρίσεων και οριοθετήσεων εντάσσονται επίσης τα όρια ανάμεσα σε διαφορετικά επιστημονικά πεδία, στην επιστημονική κοινότητα και την κοινωνία, στο πραγματικό, το φαντασιακό ή/και το εικονικό.
Στο πλαίσιο των αρχών της κριτικής, του αναστοχασμού, της ανοιχτής και αντι-ιεραρχικής συζήτησης, και λαμβάνοντας υπόψη τις ιδέες που διατυπώθηκαν στο πρώτο φόρουμ, η Συντονιστική Επιτροπή των Αρχαιολογικών Διαλόγων και η Οργανωτική Επιτροπή της Μυτιλήνης, καλούν τους ενδιαφερόμενους/ες να καταθέσουν προτάσεις για θεματικά εργαστήρια, εισηγήσεις, δρώμενα και άλλες δραστηριότητες, πάνω σε θέματα όπως: α) ιστορία και φιλοσοφία της αρχαιολογίας (κοινωνική ιστορία της αρχαιολογικής έρευνας, επιστημολογικό υπόβαθρο, διεπιστημονικές προοπτικές) β) αρχαιολογία και κοινό (μουσεία και εκθέσεις, εκπαίδευση, διαδίκτυο, δημόσια αρχαιολογία και αρχαιολογικές εθνογραφίες), γ) πολιτική οικονομία της σύγχρονης αρχαιολογίας (εργασιακές σχέσεις, θεσμικά και χρηματοδοτικά πλαίσια ανάπτυξης του αρχαιολογικού έργου, δείκτες αξιολόγησης ερευνητικού έργου, τουρισμός και «ανάπτυξη»).
Τέλος, στους Διαλόγους της Μυτιλήνης εγκαινιάζεται μία νέα θεματική ενότητα με τίτλο «Ζητήματα ερμηνείας του υλικού πολιτισμού», στο πλαίσιο της οποίας θα γίνει μια απόπειρα κριτικής προσέγγισης της αρχαιολογικής πράξης αυτής καεαυτής. Θα επανεξετάσουμε την έννοια του «δεδομένου» στην έρευνα πεδίου, με άλλα λόγια τις κυρίαρχες και παγιωμένες μεθόδους συλλογής, κατηγοριοποίησης, καταγραφής και ανάγνωσης του αρχαιολογικού υλικού (όπως η στρωματογραφία, η τυπολογία ή/και το συγκείμενo-context). Επιπλέον, θα επιχειρήσουμε μια κριτική αποτίμηση της συμβολής παλαιών αλλά και νέων εννοιολογήσεων/θεωρητικών προσεγγίσεων σε βασικά αρχαιολογικά ερωτήματα όπως η σχέση ατόμου και κοινωνίας, η έννοια της «υλικότητας», ο «χώρος» και ο «χρόνος» στην αρχαιολογική έρευνα. Οι προτάσεις, με μια περίληψη 300 λέξεων, πρέπει να σταλούν, μέχρι τις 15 Απριλίου 2015, στην ηλεκτρονική διεύθυνση ar.dialogoi.2016@gmail.com.
Οι Αρχαιολογικοί Διάλογοι της Μυτιλήνης αποτελούν αναμφισβήτητα ένα μεγάλο στοίχημα, καθώς ένα συλλογικό εγχείρημα κριτικής προσέγγισης της αρχαιολογικής έρευνας στην Ελλάδα μεταφέρεται στην περιφέρεια. Ελπίζουμε ότι το κέφι, η δημιουργικότητα, η αισιοδοξία, ο ενθουσιασμός και η ζωντάνια που προσφέραμε και εισπράξαμε όλες και όλοι, στη διάρκεια της πρώτης συνάντησης, θα συνοδέψουν τους Διαλόγους στο ανοιξιάτικο ταξίδι τους προς τα σύνορα.
εφημερίδα ΑΥΓΗ / Δέσποινα Καταπότη διδάσκει θεωρία πολιτισμού και ψηφιακού πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου και είναι μέλος της οργανωτικής επιτροπής των Αρχαιολογικών Διαλόγων
