Στο βυθό του Αιγαίου

«Και ξαφνικά, ο φακός αποκάλυψε έναν “υποθαλάσσιο ουρανό”. Εκατοντάδες μικρά κίτρινα κοράλλια βρίσκονταν στην οροφή του σπηλαίου και έμοιαζαν με αστέρια που στριμώχνονται στον ουρανό όταν δεν έχει σύννεφα».

 

Ήταν η πρώτη φορά που τα αντίκρυζε άνθρωπος και σίγουρα... η έκπληξη ήταν αμοιβαία μόλις έπεσε επάνω τους η φωτεινή δέσμη του φακού!». O Βασίλης Γεροβασιλείου, είκοσι μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, βαθιά μέσα σε ένα υποθαλάσσιο σπήλαιο της Λέσβου, κρατά στο ένα του χέρι τα εξειδικευμένα όργανα μετρήσεων και στο άλλο ένα νήμα που έχει στερεώσει στην είσοδο του «λαβυρίνθου». Το νήμα δεν δείχνει μόνο την έξοδο, αλλά και την απόσταση που έχουν διανύσει στο εσωτερικό του οι επιστήμονες. Ήταν 35 μέτρα.

Ο Βασίλης είναι ωκεανογράφος, απόφοιτος του Τμήματος Επιστημών της Θάλασσας του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Άρχισε να εξερευνά το πλήθος των οργανισμών που κρύβουν τα υποθαλάσσια σπήλαια στο πλαίσιο της μεταπτυχιακής του διατριβής. Τώρα, που συνεχίζει την έρευνα για να ολοκληρώσει τη διδακτορική του διατριβή στο Τμήμα Βιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης έχει διευρύνει την εξερεύνηση στα υποθαλάσσια σπήλαια του Βορείου Αιγαίου, με πρώτους σταθμούς τη Λέσβο και τον Άγιο Ευστράτιο.

«Αμέτρητα σπήλαια» «Ελάχιστα πράγματα είναι γνωστά για τη ζωή που υπάρχει στα υποθαλάσσια σπήλαια της χώρας μας» εξηγεί στα «ΝΕΑ» ο Βασίλης Γεροβασιλείου. «Υπάρχουν αμέτρητα σπήλαια, άλλα ημιβυθισμένα σε βάθος π.χ. πέντε μέτρων και άλλα βυθισμένα σε μεγαλύτερο, π.χ. 30 μέτρα ή βαθύτερα, όπου ζουν αμέτρητοι διαφορετικοί οργανισμοί που έχουν μελετηθεί ελάχιστα έως καθόλου». Αυτές οι τοποθεσίες έχουν μείνει μακριά από την ανθρώπινη παρουσία εδώ και χιλιάδες χρόνια. Κανένας δεν ξέρει ακριβώς τι μπορεί να ζει εκεί κάτω.

Μαζί με την υποψήφια διδάκτορα του Τμήματος Επιστημών της Θάλασσας του Πανεπιστημίου Αιγαίου κ. Μαρία Σίνη και τη φοιτήτρια στο ίδιο Τμήμα, κ. Έλενα Ακριτοπούλου, άρχισαν να πραγματοποιούν αυτόνομες καταδύσεις για να αφουγκραστούν τον σφυγμό των υποθαλάσσιων σπηλαίων. Μέχρι τώρα, πραγματοποίησαν περισσότερες από 30 καταδύσεις και καθεμιά ήταν διαφορετική εμπειρία. Ένα πλήθος από οργανισμούς, άλλοι με λαμπερά χρώματα, άλλοι με περίτεχνα μορφολογικά χαρακτηριστικά, ζουν αμέριμνοι στους υπόγειους λαβυρίνθους, εκεί όπου η ένταση του φωτός είναι μειωμένη ή επικρατούν συνθήκες απόλυτου σκότους και η θερμοκρασία του νερού είναι από έναν έως δύο βαθμούς χαμηλότερη σε σχέση με τη θάλασσα έξω από την είσοδο του σπηλαίου.

Τα χρώματα και οι ήχοι του βυθού αλλάζουν αμέσως μόλις οι επιστήμονες περάσουν το κατώφλι του υποθαλάσσιου σπηλαίου. Αφού στερεώσουν το βαθμονομημένο νήμα στην είσοδο, ρίχνουν μια τελευταία ματιά στις φωτογραφικές τους μηχανές, τους φακούς και τα όργανα μέτρησης της θερμοκρασίας, της αλατότητας και της θολερότητας. Η πρώτη εικόνα που αντικρύζουν είναι ένα πολύχρωμο ψηφιδωτό που απλώνεται παντού, στα τοιχώματα και την οροφή του σπηλαίου. Ένα ψηφιδωτό που σχηματίζουν αμέτρητοι οργανισμοί, ανάμεσα στους οποίους δεσπόζουν τα ασβεστολιθικά ροδοφύκη που δημιουργούν λεπτά στρώματα σε διάφορες αποχρώσεις του κόκκινου. Υπάρχουν ακόμη πολύχρωμα σφουγγάρια με διάφορα σχήματα και στις σχισμές των τοιχωμάτων βρίσκονται μικρά κίτρινα κοράλλια και ψευτοκόραλλα, δηλαδή βρυόζωα.

Καθώς η εξερεύνηση συνεχίζεται, το φως του ήλιου λιγοστεύει και το σπήλαιο γίνεται όλο και λιγότερο φωτεινό. «Το μωσαϊκό του πλούσιου βιόκοσμου των σπηλαίων μεταβάλλεται άλλοτε σταδιακά και άλλοτε απότομα. Είναι σαν να περνάμε σε ένα σκοτεινό δωμάτιο, οι τοίχοι του οποίου είναι καλυμμένοι από ασβεστολιθικούς σωλήνες που κατασκευάζουν οι πολύχαιτοι δακτυλιοσκώληκες ως κατοικία. Εδώ υπάρχουν λιγότερα χρώματα, καθώς τα φύκη απουσιάζουν, αφού δεν υπάρχει φως για να φωτοσυνθέσουν, ενώ οι σπόγγοι αποχρωματίζονται επειδή οι μικροσκοπικοί οργανισμοί που συμβιώνουν μαζί τους και τους δίνουν το χρώμα δεν μπορούν να φωτοσυνθέσουν στο σκοτάδι κι εξαφανίζονται», ολοκληρώνει την άκρως ενδιαφέρουσα ξενάγηση ο ωκεανολόγος εξερευνητής. Ένας υποθαλάσσιος ουρανός ξεδιπλώνεται βαθιά μέσα στο σπήλαιο. Τα μικροσκοπικά κίτρινα κοράλλια είναι τα «αστέρια του βυθού».

ΚΙΤΡΙΝΑ «ΑΣΤΕΡΙΑ»Τα κίτρινα κοράλλια στην οροφή του σπηλαίου μοιάζουν με έναστρο ουρανό

Θαλάσσιος πλούτος

ΤΑ ΥΠΟΘΑΛΑΣΣΙΑ σπήλαια είναι ένας από τους λιγότερο μελετημένους τύπους οικοσυστημάτων στον κόσμο εξαιτίας των δυσκολιών που κρύβει η έρευνά τους. «Ορισμένα ενδιαιτήματα, όπως τα υποθαλάσσια σπήλαια, έχουν πολύ λίγο μελετηθεί και χρήζουν εμπεριστατωμένης έρευνας αν θέλουμε να έχουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα για τη βιοποικιλότητα που κρύβουν», λέει στα «ΝΕΑ» η κ. Ελένη Βουλτσιάδου που είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια Βιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και επιβλέπει τη διατριβή του Β. Γεροβασιλείου μαζί με τον καθηγητή κ. Χαρίτωνα Χιντήρογλου του ΑΠΘ και τον αναπληρωτή καθηγητή κ. Δρόσο Κουτσούμπα από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου.

Παρά τον μεγάλο αριθμό σπηλαίων των ελληνικών θαλασσών, ελάχιστα είναι γνωστά για τους οργανισμούς που φιλοξενούν. «Μέσα από την έρευνα αυτή προσπαθούμε για πρώτη φορά να αναδείξουμε άγνωστες μέχρι σήμερα πτυχές του ελληνικού θαλάσσιου πλούτου, με ιδιαίτερο οικολογικό- βιολογικό αλλά και οικονομικό ενδιαφέρον, και αφετέρου στοχεύουμε στην αποτελεσματικότερη προστασία και διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος».

πηγη: kykladesnews