Οι επικονιαστές της Χίου: βιοποικιλότητα και απειλές
Τα τελευταία χρόνια το Εργαστήριο Βιογεωγραφίας & Οικολογίας (http://bioecolab-aegean.blogspot.gr) εκτελεί σειρά συστηματικών μετρήσεων και πειραματισμών στη νότια Χίο, που αφορούν στην εκτίμηση της ποικιλότητας των επικονιαστών της, όπως και στην συνεκτικότητα των μεταπυρικών οικοσυστημάτων της. Η συστηματικότητα των μετρήσεων, δηλ. η επανάληψή τους σε διαδοχικές χρονιές, ήταν μονόδρομη επιλογή μας, όταν μετά από μια σειρά δειγματοληψιών που έγινε την άνοιξη του 2012 σε ολόκληρη τη Χίο, ένα μεγάλο μέρος της νότιας Χίου κάηκε. Η ιδιαιτερότητα των οικοσυστημάτων, η εγγύτητα στην Μυτιλήνη, όπου και η έδρα μας, και το γεγονός ότι η Χίος αποτελεί επίσης έδρα του Πανεπιστημίου Αιγαίου, μας οδήγησαν να συνεχίσουμε την παραπάνω εργασία και κατά τα επόμενα μεταπυρικά χρόνια, και αυτό έγινε κατά το 2013 και 2014. Στοχεύουμε να συνεχίσουμε τις δειγματοληψίες μας τουλάχιστον για 10 χρόνια, ή τουλάχιστον ως ότου αποκατασταθεί η ισορροπία του συστήματος.
Τι ακριβώς κάνουμε; Στο νότιο τμήμα της Χίου έχουμε επιλέξει ένα αριθμό περιοχών τόσο καμένων όσο και άκαφτων, στις οποίες μελετούμε τα είδη και την αφθονία των επικονιαστών και τις σχέσεις τους με τα φυτά. Μας ενδιαφέρουν οι αλλαγές που σημειώνονται από χρονιά σε χρονιά μέσα στις καμένες σε σχέση με τις άκαφτες περιοχές.
Ποιος ο λόγος περίφραξης; Επειδή παρά τις απαγορεύσεις η βόσκηση καλά κρατεί στις καμένες περιοχές, αποφασίσαμε να εκτιμήσουμε τον παράγοντα «βόσκηση» σε κάθε περιοχή έρευνάς μας. Έτσι, περιφράξαμε 3x3 μέτρα ώστε να αποκλείσουμε τη βόσκηση, δημιουργώντας τις περί ών ο λόγος περιφράξεις. Κατά τη διάρκεια των δειγματοληψιών μας μετράμε συγκριτικά την παραγωγή βιομάζας μέσα και έξω από την περίφραξη και εξ αυτού εκτιμούμε την βοσκητική πίεση σε κάθε περιοχή δειγματοληψίας.
Για ποιόν λόγο συνέχιση δειγματοληψιών για 10 χρόνια; Η γνώση για την μεταπυρική διαδοχή σε αυτή την χρονική κλίμακα είναι ανύπαρκτη διεθνώς. Ελπίζουμε ότι η γνώση που θα αποκτήσουμε θα αποτελέσει εργαλείο για καλύτερη διαχείριση των μεσογειακών συστημάτων μετά από φωτιά.
Ποια τα οφέλη της τοπικής κοινωνίας; Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους οι Χιώτες θα πρέπει να είναι ικανοποιημένοι για ό,τι υλοποιούμε εκεί. Πρώτον, θα αποκτηθεί γνώση για το ποιοι είναι οι επικονιαστές (κυρίως οι άγριες μέλισσες) της Χίου – ενός πόρου που σε παγκόσμια κλίμακα συρρικνώνεται· η γνώση αυτή, μαζί με τα υπόλοιπα στοιχεία που αφορούν στο φυσικό περιβάλλον της Χίου, θα αποτελούν διαχρονικό πόλο έλξης των παντοίων οικοτουριστών του νησιού. Δεύτερον, θα αποκτηθεί γνώση για την πορεία μεταπυρικής αποκατάστασης των συστημάτων της νότιας Χίου, πράγμα που μπορεί να βοηθήσει στη λήψη αποφάσεων και εφαρμογή διαχειριστικών μέτρων για την συχνότατα καιόμενη Χίο.
Χρησιμοποιείστε τη γνώση μας: O κ. Νάκας, ο οποίος εργάζεται στη νότια Χίο τα τελευταία δύο χρόνια, έχει μιλήσει ιδιωτικά και δημόσια σε πληθώρα περίοικων ανθρώπων, ενώ έχει κάνει και ειδική παρουσίαση στο Δημοτικό Σχολείο Καλλιμασιάς σχετικά με την σημασία των επικονιαστών και ιδιαίτερα των άγριων μελισσών. Με πολλή χαρά θα αποκριθούμε σε μελλοντική πρόσκλησή σας για περαιτέρω ενημέρωση τόσο γενικότερη, για τους επικονιαστές, όσο και ειδικότερη, για τους επικονιαστές του Αιγαίου, ενός πλούτου για τον οποίο γνωρίζουμε τόσο λίγα και με επισφάλεια διαχειριζόμαστε.
Με αφορμή πρόσφατη ανάρτηση blogger στο διαδίκτυο, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον συντάκτη του κειμένου και σχόλια αναρτήσαντα, για τρεις λόγους: πρώτον διότι ενδιαφέρεται για την υπέροχη Ελληνική Φύση και ό,τι ενδεχομένως την πληγώνει, δεύτερον διότι ενδιαφέρθηκε για το έργο μας, και τρίτον, και σπουδαιότατο, διότι μου δίνεται η ευκαιρία να αναπτύξω, σε ώτα ευήκοα, τι ακριβώς υλοποιούμε εδώ και τρία χρόνια στην νότια Χίο. Υπάρχει και τέταρτος λόγος, για τον οποίον ευχαριστώ ιδιαίτερα όσους εμπλέκονται στην έκδοση του ανά χείρας δελτίου, εναρκτήρια στον blogger, και κατά δεύτερο στην Κοσμητεία της Σχολής Επιστημών Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αιγαίου στη Χίο.
Θεοδώρα Πετανίδου
Εργαστήριο Βιογεωγραφίας & Οικολογίας
Τμήμα Γεωγραφίας
Πανεπιστημίου Αιγαίου
