Τότε που αγοράζαμε Miraz 2000 και καταστρέφαμε τον Κόλπο Καλλονής. Σήμερα;

Τριάντα χρόνια μετά την εγκατάσταση και λειτουργία των Γαλλικών ιχθυοτροφείων (KSF) στον κόλπο Καλλονής, με την ΚΥΑ 31772/04/01/2011 επιχειρείται το ίδιο καταστροφικό έγκλημα, με την προβλεπόμενη παραχώρηση οικοπέδων σε ιδιώτες, για εγκαταστάσεις οστρακοκαλλιεργειών.

Τότε, τοπική αυτοδιοίκηση και ψαράδες δώσαμε ένα ανυποχώρητο και πεισματικό αγώνα, κόντρα σε στενοκέφαλες πολιτικές αντιλήψεις και οργανωμένα συμφέροντα.

Αγώνας: με συνεχείς δυναμικές κινητοποιήσεις, καταλήψεις (Υπ. Αιγαίου και Νομαρχίας) και συγκρούσεις και παράλληλα με δικαστικούς αγώνες, κατορθώσαμε να απαλλάξουμε τον κόλπο Καλλονής από την γάγγραινα των γαλλικών ιχθυοτροφείων (KSF).

Δεν ήταν εύκολο, γιατί η εγκατάσταση της KSF στον κόλπο της Καλλονής είχε σχέση με τα αντισταθμιστικά οφέλη, για τη μεγάλη αγορά των MIRAZ 2000 (αγορά του αιώνα).

Δήμαρχοι, κοινοτάρχες και ψαράδες είχαμε συρθεί για αρκετά χρόνια στα δικαστήρια.

Να σημειωθεί ότι ο δικαστικός αγώνας είχε σαν αποτέλεσμα την καταδίκη του Γάλλου διευθυντή και υπεύθυνου της KSF (ο οποίος εν τω μεταξύ είχε εγκαταλείψει την Ελλάδα) σε συνολική κάθειρξη 17 ετών.

Και τότε μιλάγανε για ανάπτυξη (άραγε για ποιον;). Λέγανε και υποστηρίζανε όλοι αυτοί, KSF και εμπλεκόμενοι υπερασπιστές, με την συμπαράσταση μεγάλης μερίδας από τα ΜΜΕ, ότι σέβονται το περιβάλλον, τους ελληνικούς νόμους και τις τοπικές κοινωνίες και ότι η λειτουργία των ιχθυοτροφείων τους δεν θα μολύνει, δεν θα ρυπαίνει το θαλάσσιο περιβάλλον του κόλπου, γιατί στηρίζεται σε επιστημονικές βάσεις και στην εφαρμογή της μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Όλα αυτά αποδείχθηκαν φούμαρα, φύκια και μεταξωτές κορδέλες για τους ιθαγενείς.

Επιπτώσεις

Στη πράξη αποδείχθηκε ακριβώς το αντίθετο. Φοβερή ρύπανση των νερών του κόλπου, τα άλλοτε καθαρά γαλανά νερά του έγιναν θολά και πράσινα, ευτροφισμός σε όλη την έκταση του, πολλοί παραθεριστές απέφευγαν να κάνουν τα μπάνια τους στις παραλίες της Νυφίδας, της Σκάλας Πολιχνίτου και Καλλονής και άλλου, εμφανίστηκαν δερματικές παθήσεις σε γυναίκες και παιδιά.

Ασθένειες μεταδόθηκαν από τους ιχθυοκλοβούς και τον ιχθυογενετικό σταθμό και στον πληθυσμό των φυσικών ψαριών του Κόλπου.

Το ιχθυοπαθολογικό ινστιτούτο διαπίστωσε μετά από αποστολή δηγμάτων από τα ψόφια ψάρια που γέμισαν οι παραλίες, την ασθένεια παστερέλλα. Ο πληθυσμός των φυσικών ψαριών του κόλπου μειώθηκε και ορισμένα είδη εξαφανίστηκαν.

Μας κατηγορούσαν τότε, ότι ήμασταν αδαείς, ότι εμποδίζουμε την «ανάπτυξη», ότι δεν σεβόμαστε τα δικαιώματα των εργαζομένων που δούλευαν στην KSF… και πολλά άλλα.

Το μέτωπο ψαράδων και αυτοδιοικητικών με την ολόπλευρη συμπαράσταση των κατοίκων και τη μαχητική συμπαράσταση του βουλευτή του ΚΚΕ, Στρατή Κόρακα, δεν πίστεψε στα παραμύθια τους. Έβλεπε τα αποτελέσματα της ανάπτυξης τους στην πράξη, που είχαν σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στη ζωή των κατοίκων των παραθαλάσσιων περιοχών και στους παραθεριστές και τους τουρίστες αλλά κυρίως στο εισόδημα των ψαράδων του κόλπου, αλλά και της αλυσίδας των εξαρτημένων επαγγελματιών από την εμπορία και την διάθεση των φημισμένων ψαριών του κόλπου.

Συμπέρασμα: ο ίδιος δρόμος αγώνα πρέπει να ακολουθηθεί και σήμερα

Σήμερα, 30 χρόνια μετά, σε πρόσφατη μελέτη «ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ - ΓΕΩΧΗΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΚΟΛΠΟΥ ΚΑΛΛΟΝΗΣ», για ενδεχόμενη εγκατάσταση οστρακοκαλλιέργειας στον κόλπο Καλλονής ο Α.Ε. ΚΕΛΕΠΕΡΤΖΗΣ, ομότιμος καθηγητής περιβαλλοντικής γεωχημείας του πανεπιστημίου Αθηνών, κρούει των κώδωνα του κινδύνου για τις καταστροφικές επιπτώσεις που θα υπάρξουν στον κόλπο σε περίπτωση εγκατάστασης οστρακοκαλλιεργειών (Πολιχνιάτικος Λόγος, Δεκέμβριος 2018).

Σχετικά με τις επιπτώσεις των γαλλικών ιχθυοτροφείων που στον κόλπο Καλλονής λειτουργούσαν πριν από 30 χρόνια αναφέρει:

«Από την παρατήρηση του βυθού του περιβάλλοντος του ιχθυοτροφείου προκύπτει μόνιμα συσσωρευμένη και σήμερα μαύρη οργανική ύλη η οποία και λόγω της ιζηματογένεσης αρχίζει να καλύπτεται από ίζημα. Το οικόπεδο του ιχθυοτροφείου είναι μια νεκρή ζώνη σήμερα. Με την πάροδο των ετών η οργανική ύλη ενταφιάζεται και λόγο έλλειψης οξυγόνου προκαλεί παραγωγή υδρόθειου το οποίο κινείται ανοδικά προς τη στήλη του θαλάσσιου νερού, δημιουργώντας τοξικότητα στους οργανισμούς».

Να σημειωθεί ότι για την ανάπτυξη του γόνου χρησιμοποιούσαν μεγάλες ποσότητες βιομηχανικών τροφών, οι οποίες εκτός των οργανικών ενώσεων περιέχουν και βαρέα μέταλλα. Με την πάροδο των ετών λειτουργίας, συσσωρεύτηκαν στον πυθμένα του ιχθυοτροφείου μεγάλες ποσότητες υπολειμμάτων και αποβλήτων.

Α.Ε. ΚΕΛΕΠΕΡΤΖΗΣ: ομότιμος καθηγητής περιβαλλοντικής γεωχημείας  του πανεπιστημίου Αθηνών

Με βάση το ιστορικό της λειτουργίας του ιχθυοτροφείου και των στοιχείων της μελέτης του -που δεν είναι δυνατό λόγω χώρου να παρουσιαστούν εδώ- ο καθηγητής Α.Ε. Κελεπερτζής, αναφέρει ότι η σχεδιαζόμενη, νέα ιδιωτική οστρακοκαλλιέργεια θα έχει παρόμοιες συνέπειες στο φυσικό περιβάλλον του κόλπου και στην υγεία των ανθρώπων.

Συγκριμένα:

1.      Θα υπάρξει καταστροφή της βλάστησης (φυκών και ποσειδώνιες).

2.      Θα εμφανισθούν ανάλογα φαινόμενα έλλειψης οξυγόνου εκεί που βρίσκονται οι μονάδες και πέριξ αυτών.

3.      Η διασπορά οργανικών υλικών και κελύφων θα προκαλέσει επικινδυνότητα στις ακτές Λισβορίου, Βασιλικών, Γλάρου, Σκάλας Πολιχνίτου και Νυφίδας.

4.      Είναι γνωστό ότι τα όστρακα τρέφονται από φυτοπλαγκτόν και οργανική ύλη. Έτσι αφαιρείται συνεχώς το πλαγκτόν και τα θρεπτικά συστατικά σε βάρος της αναγκαίας τροφής για τα ψάρια και τις μεγάλες φυσικές ποσότητες οστράκων.

Και ο κ. καθηγητής καταλήγει:

«Με βάση τα ανωτέρω επιστημονικά μου στοιχεία,… συμπεραίνω ότι δεν πρέπει να ενεργοποιηθεί η ΚΥΑ 31722/04/01/2011 όσον αφορά την οστρακοκαλλιέργεια στον κόλπο Καλλονής, διότι θα υπάρξει διαταραχή του οικοσυστήματος του κόλπου, σε βάρος των θαλάσσιων οργανισμών και θα υποβαθμίσει τις παραλίες λουόμενων.

Επίσης θα υπάρξουν αρνητικές οικονομικές συνέπειες στο εισόδημα των αλιέων».

Γιούλη Καμπούρη: χημικός περιβαλλοντολόγος

Σε παρόμοια στοιχεία και συμπεράσματα αναφέρεται και η κα. Γιούλη Καμπούρη (χημικός περιβαλλοντολόγος και επί 10 χρόνια επιθεωρήτρια του ΥΠΕΧΩΔΕ).

Μεταξύ των άλλων αναφέρει:

«Ένα οικοσύστημα με πλούσια βιοποικιλότητα από τον οποίο ξεκίνησε η ιστορία του Αιγαίου και της βιολογίας, ένας τόπος με σημαντικά αρχαιολογικά και πολιτιστικά μνημεία με… που έχει ενταχθεί στο «Natura 2000» και που φιλοξενεί πάνω από 2.000 είδη υδρόβιων πουλιών, δεν πρέπει να καταστραφεί.

Είναι ορατός ο κίνδυνος λοιπόν να δημιουργηθεί ένα πρόβλημα τεραστίων διαστάσεων που δε θα αφορά τις περιοχές γύρω από τον κόλπο της Καλλονής αλλά ολόκληρη τη Λέσβο, μια που θα υπάρξουν περιβαλλοντικές οικολογικές και οικονομικές επιπτώσεις, μείωση του τουρισμού και ανεργία, δεδομένου ότι ο κόλπος τροφοδοτεί όλο το νησί και όχι μόνο.

Φαίνεται όμως πως αυτό που δεν θέλουν να καταλάβουν όσοι έχουν συμφέροντα είναι ότι κόλπος Καλλονής δεν χρειάζεται οστρακοκαλλιέργειες και αυτό γιατί είναι υπερπλήρες σε φυσικά αποθέματα οστράκων».

Τα παραπάνω επιστημονικά συμπεράσματα δικαιώνουν πέρα για πέρα τις θέσεις της «Επιτροπής Αγώνα» που με πρωταγωνιστές τους ψαράδες κατόρθωσε να διώξει τα Γαλλικά ιχθυοτροφεία για να επανέλθει σιγά-σιγά ύστερα από δεκαετίες στην φυσιολογική του κατάσταση (και όχι ακόμα).

Ας βγουν λοιπόν τα αναγκαία συμπεράσματα σε περίπτωση λειτουργίας οστρακοκαλλιεργειών σύμφωνα με την ΚΥΑ 31722/04/01/2011.

Οι ψαράδες πρέπει πάλι να παίξουν τον πρώτο ρόλο για την προστασία του κόλπου και την αποτροπή παραχώρησης οικοπέδων σε ιδιώτες για οστρακοκαλλιέργειες. Να προσέξουν να μην πέσουν στις παγίδες δήθεν νέων μελετών που πρέπει να εκπονηθούν, στα μεγάλα λόγια για ανάπτυξη, για περιβαλλοντικές μελέτες κ.α.

Αυτοί είναι οι φυσικοί εργάτες του κόλπου, από αυτόν ζούσαν οι παππούδες, οι πατεράδες τους και από αυτόν ζουν και οι ίδιοι σήμερα.

Έχουν επομένως το πρώτο δικαίωμα και τον πρώτο ρόλο και ευθύνη να τον παραδώσουν στα παιδιά τους και στη νέα γενιά υγιή και όχι κατεστραμμένο.

Πέρα από την αποτροπή των υδατοκαλλιεργειών πρέπει να αντιμετωπισθεί άμεσα το πρόβλημα των αστικών αποβλήτων του βιολογικού Καλλονής, που μολύνουν τον κόλπο εδώ και χρόνια και η ευθύνη της Δημοτικής Αρχής είναι τεράστια και αδικαιολόγητη.

Δέσμευση: υποψήφιοι Δήμαρχοι, Περιφερειάρχες και βουλευτές πρέπει να πάρουν ξεκάθαρη θέση για την προστασία του κόλπου:

1.      Να μην επιτραπεί η ιδιωτικοποίηση, η παραχώρηση οικοπέδων για οστρακοκαλλιέργειες ή άλλου είδους υδατοκαλλιέργειες.

2.      Να αντιμετωπισθεί άμεσα το πρόβλημα μόλυνσης του κόλπου από τα αστικά απόβλητα του βιολογικού Καλλονής και ενδεχομένως άλλων πηγών ρύπανσης.

3.      Να γίνεται ουσιαστικός έλεγχος της παράνομης αλιείας με τα απαραίτητα μέσα, εξοπλισμό και στελεχικό δυναμικό των λιμενικών σταθμών.

4.      Να χρηματοδοτηθεί πρόγραμμα εμπλουτισμού του κόλπου με γόνο χτενιών όπως έδειξε η έρευνα του Πανεπιστημίου Αιγαίου με επικεφαλής την καθηγήτρια Αδαμαντία Ευστρατίου πριν λίγα χρόνια.

π.χ. Στην Ιαπωνία σε διάστημα 6 ετών (1969-1975) η παραγωγή χτενιών αυξήθηκε από 5.000 τόνους σε 100.000 ετησίως. Αυτή η αύξηση οφείλεται αποκλειστικά στη συλλογή γόνου και την καλλιέργεια του σε αιωρούμενα κλουβιά και τη σπορά γόνου σε βυθούς θαλάσσιων περιοχών. Αυτή η εμπειρία δείχνει ότι κάτι ανάλογο και εφόσον προσαρμοστεί στις συνθήκες του κόλπου, μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην αύξηση της παραγωγής των χτενιών στον κόλπο Καλλονής. (μελέτη για την διαχείριση των χτενιών του κόλπου Καλλονής Λέσβου, Πανεπιστήμιο Πατρών, της ομάδας έρευνας του καθ. Ιωσήφ Λυκάκη 1986).

Βαγγέλης Παλαιολόγος

τ. Δήμαρχος Πολιχνίτου

Μελέτες:

1.      Λυκάκης Ιωσήφ, καθ. Παν. Πατρών «Μελέτη για τη διαχείριση των χτενιών του κόλπου Καλλονής Λέσβου 1986».

2.      Κελεπερτζής Α., καθ. Περιβάλλοντος και Γεωχημείας Παν. Αθηνών.

3.      Τάσσος Σταύρος, Δρ. Γεωλόγος-Γεωφυσικός «Το θαλάσσιο γεωλογικό περιβάλλον του κόλπου Καλλονής 1989».

4.      Βαρνάβας Σ., καθ. Τμημ. Γεωλογίας Παν. Πατρών «Μόλυνση του κόλπου καλλονής με τοξικά μέταλλα 1989».