Ένταξη ολόκληρης της Λέσβου στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO και το Δίκτυο Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων
ΓΕΩΠΑΡΚΟ ΛΕΣΒΟΥ
Ένταξη ολόκληρης της Λέσβου στο
Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO και το Δίκτυο Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων
Στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της Unesco και το Δίκτυο Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων εντάχθηκε ολόκληρο το νησί της Λέσβου, επεκτείνοντας τα όρια του υπάρχοντος Γεωπάρκου Απολιθωμένου Δάσους σε όλη τη Λέσβο. Η απόφαση ένταξης του ΓΕΩΠΑΡΚΟΥ ΛΕΣΒΟΥ επικυρώθηκε κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης του Γραφείου Γεωπάρκων της UNESCO στα πλαίσια του 11ου Ευρωπαϊκού Συνεδρίου Γεωπάρκων που πραγματοποιήθηκε στην περιοχή Arouca της Πορτογαλίας, από 19 έως 21 Σεπτεμβρίου 2012.
Ένταξη του ΓΕΩΠΑΡΚΟΥ ΛΕΣΒΟΥ στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO
Η τελική φάση της διαδικασίας αξιολόγησης της αίτησης υποψηφιότητας του ΓΕΩΠΑΡΚΟΥ ΛΕΣΒΟΥ περιλάμβανε τη λεπτομερή συζήτηση της έκθεσης των εμπειρογνωμόνων, μετά την επιτόπια επίσκεψή τους στη Λέσβο, από την 11μελή ειδική συμβουλευτική επιτροπή του Ευρωπαϊκού Δικτύου Γεωπάρκων στην οποία συμμετέχουν εκπρόσωποι της UNESCO, της Διεθνούς Ένωσης Γεωεπιστημών IUGS και της Διεθνούς Ένωσης Προστασίας της Φύσης IUSN.
Στη συνέχεια ακολούθησε ψηφοφορία στη Συντονιστική Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Δικτύου Γεωπάρκων, στην οποία συμμετείχαν 84 εκπρόσωποι Γεωπάρκων από όλη την Ευρώπη. Στην ψηφοφορία αυτή η αίτηση υποψηφιότητας έλαβε 82 θετικές ψήφους και 2 λευκές. Τέλος, το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας επικυρώθηκε με ομόφωνη απόφαση στις 20 Σεπτεμβρίου 2012 από το Γραφείο Γεωπάρκων της UNESCO.
Η ένταξη του ΓΕΩΠΑΡΚΟΥ ΛΕΣΒΟΥ στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO και το Δίκτυο Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων ανακοινώθηκε κατά τη διάρκεια ειδικής εκδήλωσης που πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του 11ου Ευρωπαϊκού Συνεδρίου Γεωπάρκων στις 20 Σεπτεμβρίου 2012 με τη συμμετοχή 350 συμμετασχόντων από 35 χώρες από όλο τον κόσμο. Το ειδικό δίπλωμα παρέλαβε ο Αναπλ. Καθηγητής του Παν. Αιγαίου Ν. Ζούρος, Διευθυντής του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου.
Πολλοί εκπρόσωποι Γεωπάρκων έδωσαν τα συγχαρητήριά τους για την πρωτοβουλία επέκτασης του υπάρχοντος Γεωπάρκου και την αναγνώριση όλης της Λέσβου ως Παγκόσμιο Γεωπάρκο που την καθιστούν ένα μοναδικό προορισμό σε παγκόσμιο επίπεδο.
Το Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO μετά και την ένταξη των νέων μελών αριθμεί πλέον 92 Γεωπάρκα από 28 χώρες από όλο τον κόσμο ενώ στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Γεωπάρκων συμμετέχουν 52 Γεωπάρκα από 17 Ευρωπαϊκές χώρες.
Τα Γεωπάρκα μοχλός για την αντιμετώπιση της κρίσης
Τις εργασίες του 11ου Ευρωπαϊκού Συνεδρίου Γεωπάρκων χαιρέτισε ο κ. Manuel Barroso, Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο οποίος αναφέρθηκε στο ρόλο των Γεωπάρκων για την ανάπτυξη των περιφερειών στα πλαίσια της ευρωπαϊκής ατζέντας ‘’ΕΥΡΩΠΗ 2020’’.
Κεντρικής ομιλητής του Συνεδρίου ήταν ο Αναπλ. Καθ. Ν. Ζούρος, Διευθυντής του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, ο οποίος ανέλυσε τη στρατηγική των Γεωπάρκων για ευφυή, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη στην Ευρώπη την επόμενη δεκαετία. Η συμβολή των Γεωπάρκων σε μία ευφυή ανάπτυξη μπορεί να επιτευχθεί μέσα από τη την εφαρμογή καινοτόμων μεθοδολογιών για την συνολική θεώρηση και ανάδειξη όλων των τοπικών γεωλογικών, φυσικών και πολιτιστικών πόρων. Τα Γεωπάρκα μπορούν παράλληλα να λειτουργήσουν ως ανοικτές τάξεις για την ευαισθητοποίηση των πολιτών για θέματα κλιματικής αλλαγής, πρόληψης και προστασίας από τις φυσικές καταστροφές αλλά και εκπαίδευσης για την αειφορία. Τα Γεωπάρκα μπορούν παράλληλα να υποστηρίξουν μια βιώσιμη ανάπτυξη μέσα από την ανάπτυξη του γεωτουρισμού, ειδικών μορφών τουρισμού και δημιουργίας κατάλληλων υποδομών. Παράλληλα, λειτουργούν ως μοχλός τοπικής ανάπτυξης βοηθώντας στην ανάπτυξη νέων ευκαιριών εργασίας σε καινοτόμα πεδία και συνεργαζόμενα με τοπικές επιχειρήσεις και φορείς ώστε να προβάλουν μέσα από συνεργίες την ταυτότητα και το ελκυστικό πρόσωπο κάθε περιοχής.
Ευρεία υποστήριξη της υποψηφιότητας
Ο φάκελος υποψηφιότητας του ΓΕΩΠΑΡΚΟΥ ΛΕΣΒΟΥ υποβλήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2011 στην αρμόδια Γραμματεία του Ευρωπαϊκού Δικτύου Γεωπάρκων και στην UNESCO με επιστολή του Δημάρχου Λέσβου Δημήτρη Βουνάτσου, μετά από σχετική απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Λέσβου και την υπογραφή Προγραμματικής Σύμβασης μεταξύ του Δήμου Λέσβου, του Πανεπιστημίου Αιγαίου και του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου.
Την προσπάθεια ενίσχυσαν με την υποστήριξη και τη συμμετοχή πολλές υπηρεσίες και τοπικοί φορείς της Λέσβου όπως το Επιμελητήριο Λέσβου, η Κ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων, η 14η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, η Υπηρεσία Νεοτέρων Μνημείων Βορείου Αιγαίου, η Διεύθυνση Δασών Λέσβου, το Πανεπιστήμιο Αθηνών – Συλλογή Φυσικής Ιστορίας Βρίσας, το Ψηφιακό Μουσείο Γ. Ιακωβίδης του Ιδρύματος Ν. Παπαδημητρίου, το Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Αγίας Παρασκευής, το Μουσείο – Ελαιοτριβείο Βρανά στον Παπάδο, το Μουσείο Τεριάντ, το Μουσείο Ούζου Βαρβαγιάννη, οι Γυναικείοι Αγροτουριστικοί Συνεταιρισμοί Μεσοτόπου, Παρακοίλων και Πέτρας, και άλλοι.
Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης του φακέλου υποψηφιότητας που υποβλήθηκε και της επιτόπιας επίσκεψης στη Λέσβο των εμπειρογνωμόνων της UNESCO Δρ. Guy Martini, Διευθυντή του Γεωπάρκου της προστατευόμενης απολιθωματοφόρας περιοχής Reserve Geologique Haute Provence των Γαλλικών Άλπεων και μέλος του Γραφείου Γεωπάρκων της UNESCO και του Δρ. Andrea Schueller, Διευθυντή του Γεωπάρκου της προστατευόμενης ηφαιστειακής περιοχής VulkanΕifel της Γερμανίας και μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής του Ευρωπαϊκού Δικτύου Γεωπάρκων, ήταν ιδιαίτερα θετικά. Οι αξιολογητές διαπίστωσαν την ισχυρή υποστήριξη των αρχών και των τοπικών φορέων στην υποψηφιότητα, μετά τις συναντήσεις που είχαν με το Γενικό Γραμματέα Αιγαίου & Νησιωτικής Πολιτικής κ. Γιάννη Σπιλάνη, το Δήμαρχο Λέσβου κ. Δημήτρη Φ. Βουνάτσο και τους Αντιδημάρχους Γ. Τσακίρη και Α. Βαμβουρέλλη, τον Αντιπρύτανη του Πανεπιστημίου Αιγαίου κ. Ν. Σουλακέλλη, τον Πρόεδρο του Επιμελητηρίου Λέσβου κ. Θ. Καλογρίδη και τους Αντιπροέδρους κ. Β. Μυρσινιά και Π. Φραντζέσκο, τον Πρόεδρο του Φορέα Τουρισμού Μήθυμνας κ. Ν. Μόλβαλη και μέλη της Διοίκησης καθώς και τους εκπροσώπους των Γυναικείων Συνεταιρισμών Μεσοτόπου και Πέτρας.
Η ένταξη του ΓΕΩΠΑΡΚΟΥ ΛΕΣΒΟΥ στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO και το Δίκτυο Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων αναμένεται να συμβάλει καθοριστικά στην ανάπτυξη τομέα που σχετίζονται με την ανάδειξη και αξιοποίηση του φυσικού περιβάλλοντος, την ανάπτυξη ειδικών μορφών τουρισμού, την τοπική οικονομία.
ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO
Η UNESCO, σε συμφωνία με το πρόγραμμα δράσης που υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνδιάσκεψη στην 29η και 30η Συνεδρίασή της (Νοέμβριος 1997 και Νοέμβριος 1999) επέκτεινε τις δραστηριότητές της στο Πρόγραμμα “Γεωπάρκα”, για να προωθήσει την δημιουργία ενός Παγκόσμιου Δικτύου επιλεγμένων περιοχών απ΄ όλο τον κόσμο, εντάσσοντας τη διατήρηση των εξαιρετικών δειγμάτων της γεωλογικής κληρονομιάς της Γης σε μια στρατηγική για περιφερειακή οικονομική ανάπτυξη.
Στις 13 Φεβρουαρίου 2004 παρουσιάσθηκε η ίδρυση του Συντονιστικού Γραφείου της UNESCO για το Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων, το οποίο λειτουργεί με έδρα το Πεκίνο.
Ως Γεωπάρκα χαρακτηρίζονται από την UNESCO, περιοχές οι οποίες διαθέτουν εξέχουσα και ιδιαίτερη γεωλογική κληρονομιά. Ένα Γεωπάρκο περικλείει σημαντικό αριθμό γεωτόπων με ιδιαίτερη σημασία ως προς την ποιότητα, την σπανιότητα, την επιστημονική και την εκπαιδευτική αξία τους, και την αισθητική έλξη που προκαλούν. Η πλειοψηφία των θέσεων που παρουσιάζονται στην περιοχή ενός Γεωπάρκου πρέπει να είναι τμήμα της γεωλογικής κληρονομιάς αλλά μπορεί να έχουν επίσης αρχαιολογικό, οικολογικό, ιστορικό ή πολιτιστικό ενδιαφέρον. Ένα Γεωπάρκο πρέπει να διαθέτει σαφώς καθορισμένα όρια και ικανή έκταση ώστε εντός της έκτασης του να μπορούν να δημιουργηθούν οικονομικές δραστηριότητες ικανές να στηρίξουν μια πραγματική τοπική οικονομική ανάπτυξη.
Ένα Γεωπάρκο της UNESCO έχει τα παρακάτω χαρακτηριστικά:
1.Διαθέτει ένα σχέδιο διαχείρισης, ικανό να υποστηρίζει την βιώσιμη κοινωνικο-οικονομική ανάπτυξη, πιθανότερα βασισμένο στο γεωτουρισμό.
2.Εφαρμόζει και προωθεί μεθόδους για τη διατήρηση και ανάδειξη της γεωλογικής κληρονομιάς και παρέχει δυνατότητες για εκπαίδευση σε ποικίλους κλάδους των γεωεπιστημών καθώς και σε ευρύτερα περιβαλλοντικά θέματα.
3.Λειτουργεί με τη συνεργασία κρατικών αρχών, τοπικών κοινοτήτων και ιδιωτών.
4.Αποτελεί μέρος ενός παγκόσμιου δικτύου το οποίο επιδεικνύει και μοιράζεται τις βέλτιστες πρακτικές για τη διατήρηση της κληρονομιάς της Γης και την εντάσσει στις στρατηγικές βιώσιμης ανάπτυξης.
5.Τα γεωπάρκα είναι περιοχές εντός των οποίων η γεωλογική κληρονομιά της Γης περιφρουρείται και διαχειρίζεται βιώσιμα.
Η UNESCO θεωρεί ότι η επιτυχία της πολιτικής προστασίας και διατήρησης της γεωλογικής-γεωμορφολογικής κληρονομιάς μπορεί να κατορθωθεί μόνο μέσα από την ισχυρή τοπική εμπλοκή. Έτσι οι προτάσεις για την αναγνώριση των γεωπάρκων πρέπει να προέρχονται από τις τοπικές κοινότητες και τις τοπικές αρχές μόνο με την ισχυρή δέσμευση για ανάπτυξη και εφαρμογή ενός διαχειριστικού σχεδίου που θα καλύπτει τις οικονομικές ανάγκες του τοπικού πληθυσμού ενώ θα προστατεύει το τοπίο στο οποίο ζει. Αυτή η πρωτοβουλία αποτελεί ένα μέσο για διεθνή αναγνώριση σημαντικών γεωλογικών θέσεων.
Δίκτυο Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων
Το Δίκτυο Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων ιδρύθηκε τον Ιούνιο του 2000, από τέσσερις φορείς που διαχειρίζονται περιοχές γεωλογικών φυσικών μνημείων:
Ø Reserve Geologique de Haute-Provence (Γαλλία)
Ø Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου (Ελλάδα)
Ø Geopark Gerolstein/Vulkaneifel (Γερμανία)
Ø Maestrazgo Cultural Park (Ισπανία)
Σκοπός του Δικτύου είναι η συνεργασία, ανταλλαγή πρακτικών και εμπειριών και η από κοινού δράση για την προστασία της γεωλογικής κληρονομιάς της Ευρώπης, η αξιοποίηση και ανάδειξη των γεωλογικών φυσικών μνημείων και η συμμετοχή σ’ αυτό των σημαντικότερων γεωλογικών μνημείων του Ευρωπαϊκού χώρου.
Στόχος του Δικτύου είναι επίσης η επιστημονική συνεργασία μεταξύ των φορέων που διαχειρίζονται τα γεωλογικά μνημεία για την ανάπτυξη ειδικών μορφών τουρισμού και η προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης των περιοχών των Γεωπάρκων μέσω του Γεωτουρισμού.
Τον Απρίλιο του 2001 υπογράφηκε επίσημη συμφωνία συνεργασίας μεταξύ του Δικτύου και της UNESCO, η οποία συμμετέχει στην Διοικούσα Επιτροπή και στη Συμβουλευτική Επιτροπή που αποτελούν τα δύο όργανα λήψης αποφάσεων του Δικτύου. Τα μέλη του Δικτύου Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων είναι κάτοχοι του διακριτικού σήματος «European Geopark» το οποίο έχει κατοχυρωθεί σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Το Δίκτυο συντονίζει η Συντονιστική Επιτροπή (Coordination Committee) με έδρα στο Réserve Géologique de Haute – Provence, η οποία λειτουργεί σε συνεργασία με τα συνεργαζόμενα μέλη. Η Συντονιστική Επιτροπή, αποτελούμενη από δύο αντιπροσώπους από κάθε μέλος-διαχειριστή, και συνεδριάζει σε τακτά χρονικά διαστήματα, προκειμένου να εξετάζει την πρόοδο του Δικτύου.
Στα πλαίσια του Δικτύου έχει συγκροτηθεί Συμβουλευτική Επιτροπή για τα Ευρωπαϊκά Γεωπάρκα (Advisory Group), αποτελούμενη από δύο ειδικούς από κάθε γεωγραφική ζώνη που έχει συμμετάσχει ιδρυτικά στο δίκτυο και ένα εκπρόσωπο της UNESCO. Οι δύο ειδικοί θα πρέπει να είναι αναγνωρισμένοι ως τέτοιοι στο πεδίο της αειφόρου ανάπτυξης που βασίζεται στον γεωτουρισμό καθώς και στην προστασία και ανάδειξη της γεωλογικής κληρονομιάς.
Η Συντονιστική Επιτροπή του Δικτύου εξετάζει αιτήσεις υποψηφίων προκειμένου να απονείμει το σήμα «Ευρωπαϊκό Γεωπάρκο» και είναι αποκλειστικά υπεύθυνη να απονέμει τον ως άνω τίτλο στην υποψήφια για ένταξη περιοχή.
Η Συντονιστική Επιτροπή του Δικτύου συμφωνεί να εξασφαλίσει τη δημιουργία και την ευρύτερη δυνατή διεύρυνση του Δικτύου Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων και των συνεργαζόμενων μελών.
Ως Ευρωπαϊκό Γεωπάρκο, σύμφωνα με την ιδρυτική διακήρυξη, ορίζεται μια περιοχή, η οποία διαθέτει ιδιαίτερα στοιχεία γεωλογικής κληρονομιάς και έχει εκπονήσει και εφαρμόζει μια στρατηγική βιώσιμης τοπικής ανάπτυξης η οποία υποστηρίζεται από προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προώθησή της.
Τα κύρια χαρακτηριστικά σε ένα Ευρωπαϊκό Γεωπάρκο είναι:
1. Πρέπει να έχει ξεκάθαρα όρια και αρκετή επιφάνεια που να επιτρέπει μια πραγματική βιώσιμη ανάπτυξη. Περιλαμβάνει έναν σημαντικό αριθμό θέσεων γεωλογικού ενδιαφέροντος, με κριτήρια την επιστημονική σημασία, την σπανιότητα, την αισθητική έλξη και την εκπαιδευτική τους αξία. Η πλειοψηφία των θέσεων ενδιαφέροντος στην περιοχή ενός Ευρωπαϊκού Γεωπάρκου πρέπει να είναι αντιπροσωπευτικές της γεωλογικής κληρονομιάς, αλλά μπορεί να έχουν επίσης αρχαιολογικό, οικολογικό, ιστορικό ή πολιτιστικό ενδιαφέρον.
2. Οι θέσεις ενδιαφέροντος σε ένα Ευρωπαϊκό Γεωπάρκο πρέπει να συνδέονται μεταξύ τους σε ένα οργανωμένο δίκτυο και να υποστηρίζονται από μέτρα προστασίας και διαχείρισης. Σε ένα Ευρωπαϊκό Γεωπάρκο δεν επιτρέπονται πρακτικές που προκαλούν καταστροφή ή πώληση γεωλογικών αντικειμένων.
3. Πρέπει να διαθέτει ένα οργανωμένο φορέα διαχείρισης ο οποίος να είναι σε θέση να επιβάλει πολιτικές προστασίας και ανάδειξης της γεωλογικής κληρονομιάς και βιώσιμης ανάπτυξης στην περιοχή του.
4. Συμβάλει ενεργά στην οικονομική ανάπτυξη της περιοχής του, μέσα από την ανάδειξη της ταυτότητας του που συνδέεται με την γεωλογική κληρονομιά και έχει ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη του Γεωτουρισμού. Με τον τρόπο αυτό επηρεάζει τις συνθήκες ζωής των κατοίκων της περιοχής και το περιβάλλον. Στόχος του είναι να δώσει τη δυνατότητα στους κατοίκους να συνειδητοποιήσουν τις αξίες της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς και να συμμετάσχουν ενεργά στην πολιτιστική αναζωογόνηση του συνόλου της περιοχής.
5. Αναπτύσσει, εξελίσσει, πειραματίζεται και προωθεί μεθόδους για την προστασία και ανάδειξη της γεωλογικής κληρονομιάς.
6. Υποστηρίζει την περιβαλλοντική εκπαίδευση, την εκπαίδευση και ανάπτυξη της επιστημονικής έρευνας σε διάφορους κλάδους των γεωεπιστημών, την αναβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος και των πολιτικών βιώσιμης ανάπτυξης.
7. Πρέπει να εργάζεται στα πλαίσια του Δικτύου των Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων, ώστε να συμβάλει στη συνοχή και δυναμική του. Πρέπει να συνεργάζεται με τοπικές επιχειρήσεις ώστε να προωθεί και να υποστηρίζει τη δημιουργία νέων προϊόντων που σχετίζονται με τη γεωλογική κληρονομιά, σε ένα πνεύμα συμπληρωματικότητας με τα άλλα μέλη του Δικτύου.
