«Λέσβιοι στην Εθνική Αντίσταση-πορεία προς το θάνατο» (1)

Απομένουν  τέσσερις βδομάδες από την εκδήλωση τιμής και μνήμης στους συμπατριώτες μας, θύματα του Ναζισμού, με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου του Γιώργου Γαλέτσα «Λέσβιοι στην Εθνική Αντίσταση-πορεία προς το θάνατο» στον ιστορικό τόπο εκτελέσεων την περίοδο της γερμανικής κατοχής, τα Τσαμάκια.
    Θέλοντας να ενημερώσουμε το λεσβιακό κοινό, και όχι μόνο, για το περιεχόμενο του βιβλίου, θεωρούμε επιβεβλημένο κάθε βδομάδα να παραθέτουμε, υπό μορφή δελτίου τύπου, τέσσερα αποσπάσματα από αντίστοιχες «πορείες προς τον θάνατο» συμπατριωτών μας.
    Το πρώτο δελτίο τύπου της 6ης Ιούνη 2016 έχει επετειακό χαρακτήρα και αφορά στην εκτέλεση της 6ης Ιούνη 1944 από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής 101 πατριωτών που παραλήφθηκαν από το Στρατόπεδο του Παύλου Μελά, ανάμεσα στους οποίους και ο συμπατριώτης μας Χατζήμαλλης  Κώστας.  
     Στις 6  Ιουνίου 1944 παραλαμβάνονται από το στρατόπεδο του Π. Μελά  κρατούμενοι και εκτελούνται 101 πατριώτες στα Διαβατά (πρώην Ντουντουλάρ) στο 9ο χιλιόμετρο της εθνικής οδού Θεσσαλονίκης-Κιλκίς. Ανάμεσά τους και ο συμπατριώτης μας
  Χατζήμαλλης Κωνσταντίνος του Δημητρίου
       35 χρονών, από το Αϊβαλί.
  Ο Χατζήμαλλης Κων/νος (Φώτο 51) του Δημητρίου και της Μαρίας  το γένος Χατζηνικολάου γεννήθηκε στο Αϊβαλί  το 1906. Ήταν μοναχογιός και θα εγκατασταθεί με τους γονείς του στη Μυτιλήνη μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή.
(…)
     Όποιο βιβλίο κι αν ανοίξεις, που πραγματεύεται την αναδιοργάνωση του ΚΚΕ με την έναρξη της Κατοχής, αλλά και την ίδρυση του ΕΑΜ που κουβεντιάζεται την ίδια περίοδο, θα βρεις το όνομα του Κώστα. Από τις δεκάδες παραπομπές παραθέτουμε πέντε που δίνουν το μέγεθος της σημαντικής του δράσης και προσφοράς.
(…)
       Σε αφήγηση του Μάρκου Βαφειάδη:
     «(…)Ο σύντροφος Κώστας Χατζήμαλης, που θα ’πρεπε να με αντικαταστήσει, μπόρεσε να ’ρθει στη Σαλονίκη μόνο στα τέλη του Ιούλη του 1943. Μα και γρηγορότερα σαν ερχόταν, η απόδραση των συντρόφων του Αι-Στράτη πραγματοποιήθηκε μόνο στο δεύτερο μισό του Ιούλη με την οργάνωση της οποίας ήμουν χρεωμένος από τη Γραμματεία του Μ.Γ. (Μακεδονικό Γραφείο). Του παρέδωσα την οργάνωση ύστερα από μια συνεργασία για αλληλοκατατόπιση με τους γραμματείς των περιφερειακών οργανώσεων Κιλκίς, Κατερίνης, Κοζάνης, Βέροιας, Έδεσσας και Χαλκιδικής για την πορεία του ένοπλου αγώνα μας (…) και τη δραστηριοποίηση της ένοπλης αντίδρασης. (…)»   
    Τις τελευταίες συγκλονιστικές στιγμές των μελλοθανάτων στο στρατόπεδο του Π. Μελά μας τις δίνει στο ημερολόγιο του Γιασημακόπουλου σελ. 450-453.
    Δευτέρα. Αγίου Πνεύματος. 5/6/44.
    (…) Έναυλος είναι στα αυτιά μου η φωνή του Γλάστρα που μου ανήγγειλε ως οριστικήν την σημερινήν αποστολήν εις Κοζάνην 100 κρατουμένων μέχρι πέρατος του πολέμου. Δεν φαντάζομαι να μπορέσω να διαφύγω και την φοράν αυτήν τον κίνδυνο. (…) Η ώρα περνά και κανείς δεν φαίνεται να έλθη να μ’ ανοίξη. Είναι η ώρα 6:30 π.μ. που κυκλοφόρησε πρώτος και μόνος στην αυλήν ο Ευάγγ. Καφετζίδης. (…) Εν τω μεταξύ από το άλλο στρατόπεδο Dulag έφυγαν πολλά αυτοκίνητα φορτωμένα κρατουμένους εργάτας. (…) Η αποστολή η θρυλούμενη από τόσον καιρόν δια την Γερμανίαν από το στρατόπεδον εκείνο επραγματοποιήθη σήμερον.  Μόλις μας άνοιξαν κατέβηκα στα Γραφεία όπου βρήκα τον Αρχιμανδρίτην Π. Παρασκευόπουλον και τον Αρχιφύλακα και μου είπαν ότι δεν θα γίνει σήμερον η λειτουργία διότι περιμένονται οι Γερμανοί. Έτσι αν και δεν εδόθησαν άλλες εξηγήσεις κατέστη πασίδηλον ότι κάτι το σοβαρώς έκτακτον πρόκειτο να γίνη. (…) Κατά τις 5:30 μ.μ. ήρθαν οι Γερμανοί ήτοι ένας δεκανεύς με γυαλιά και ένας δεκανεύς υψηλός ελληνομαθής. Μας συνεκέντρωσαν όλους γενικά μέσα στην μικράν αυλήν του Στρατοπέδου και συμπεριλαμβανομένου του Διευθυντού, του αρχιφύλακος και τινών φυλάκων ήρχισαν να διαβάζουν τον κατάλογον των προς αποστολήν. Συνεκεντρώθησαν 96 ονόματα (…) Εις αυτούς ανεκοίνωσαν ότι θα αναχωρήσουν αύριον πρωί διά το Στρατόπεδον Κοζάνης και να πάρουν μαζί ό,τι πράγματα θέλουν. (…) Τους εμοίρασαν από 1 ψωμί και σιγάρα και τους απεμόνωσαν εις τον 6ον θάλαμον Β΄ κτηρίου αφού προηγουμένως πολλοί εξ αυτών με αποχαιρέτησαν. Εκ των συμπεριληφθέντων τινές βαρύνονται με σοβαράς κατηγορίας και δια τούτο ήρχιζε να κλονίζεται η εμπιστοσύνη μου αν θα πρόκειται περί αποστολής. (…)
Τρίτη 6/6/44
    Ημέρα φρικτή! Ύστερα από ένα αγωνιώδη και ανήσυχον ύπνον ξύπνησα στας 4 π.μ. με την λαχτάρα να ιδώ τα παιδιά που θα φεύγουν. Σηκώθηκα λοιπόν ετοιμάσθηκα εσπευσμένως και έτρεξα στο κάτω παραθύρων παρακολουθών και περιμένω την στιγμήν που θα περάσουν οι ταξιδιώται. Στας 5 π.μ. ήρχισαν να κυκλοφορούν οι φύλακες, όλων όμως τα πρόσωπα είναι συνοφρυωμένα. Και δεν μοιάζει καθόλου η κίνησις αυτή με την κίνησιν της 1ης Απριλίου που έγινεν η αποστολή διά την Γερμανίαν, ούτε της τελευταίας. Αντιθέτως περνά η πρώτη ομάς από 13 άτομα συνοδεία δύο φυλάκων και του ατυχούς διερμηνέα Κωνστ. Παπαλεξόπουλου. Ακολουθεί δευτέρα ομάς από 6. Όλοι μεταφέρουν τα πράγματά των. Παραδόξως μόλις τους αφήνουν να νιφθούν στην βρύση και τους μεταφέρουν στην άνω των γυναικείων φυλακών αίθουσαν της αποθήκης όπου τους εγκλείουν και γίνεται η εξακρίβωσις της ταυτότητός των. Αλλ’  εκεί παρίστανται και αρκετοί πεταλάδες. Το πράγμα πλέον γίνεται αντιληπτόν ότι δεν πρόκειται περί αποστολής αλλ’ αυτόχρημα περί εκτελέσεως. Στους συγκεντρωμένους περνούν ανά δυο τας χειροπέδας. Εν τω μεταξύ οι λοιποί όσον βλέπουν την τόσον προφυλακτικήν μεταφοράν ενόησαν πλέον τι τους περιμένει και γι’ αυτό ξέσπασαν. Παραδίδουν τα πράγματά των σε γνωστούς. Αφίνουν σημειώματα και παραγγελίες δια τους δικούς των. Και μέσα στη μικρή αυλή το στρώνουν στο χορό τραγουδώντας « Έχε γεια καϋμένε κόσμε … και οι Έλληνες δεν ζούνε δίχως την ελευθεριά» Όλοι νέοι, λεβεντόκορμοι, παληκάρια με τα όλα των. Ο μικρότερος όλων Αλέξανδρος Αθ. Βαλαβάνης ετών 17 φωνάζει στους απομένοντας: « Έχετε θάρρος! Εκδικηθείτε μας! Κάτω οι φασίστες». Ο φοιτητής της Δασολογίας Δημητ. Μάργαρης εις τον προτείνοντα το πιστόλι του Γερμανόν δια να παύση το τραγούδι του με περιφρόνησί του είπε: «Τι περιμένεις, τράβα. Τι σημαίνει μισή ώρα μπροστά ή πίσω. Άνανδροι, ψεύτες, δολοφόνοι. Νάστε βέβαιοι πως και η σειρά σας θα έλθη. Η Ελλάς είναι λερναία ύδρα και θα σας φάγη. Εμείς είμαστε 100 αλλά πίσω μας αφίνουμε εκατομμύρια και όλοι τους είναι Έλληνες εκδικητές».
    Μεταφέρθηκαν εν όλω 98 από το στρατόπεδόν μας και 3 άλλοι από άλλην φυλακήν. Εν όλω 101 θύματα . Ετοποθετήθησαν σε 6 φορτηγά αυτοκίνητα δεμένοι δύο δύο χωρίς τα πράγματά των τα οποία έμειναν στην αποθήκην. Σωστοί ήρωες. Γενναίοι και αδάμαστοι. Πριν ξεκινήσουν ψάλλουν τον εθνικόν ύμνον, απτόητοι στις φωνές των βαρβάρων  συνοδών των. (…) Στας 8:00 π.μ δεν υπήρχαν πλέον εν ζωή 101 Έλληνες και ισάριθμα σπίτια από της ώρας εκείνης επενθηφόρησαν. Η σημερινή θανατική εκτέλεσις είναι η πολυαριθμοτέρα όλων του Στρατοπέδου μας. Αλλά και η με την μεγαλυτέραν δολιότητα διενεργηθείσα. Κακούργοι οι εκτελεσταί μεταχειρίσθησαν το ψεύδος και την απάτην ως δέλεαρ και προς αποπλάνησιν και δεν αφήκαν τους μελλοθανάτους ούτε τα θρησκευτικά των καθήκοντα να κάμουν. Το ψεύδος απεκαλύφθη αυτοστιγμεί. Και ο έξω κόσμος έμαθε την φρικτήν είδησιν πριν ήδη συντελεσθή. Η εκτέλεσις έγινε παρά το 9ον χιλιομ. της οδού Θεσ/νικης-Κιλκίς και εκεί εσχηματίσθησαν οι ανοιγέντες 101 τάφοι του νέου Κατύν. Η φρίκη και η αφωνία εφώληασε πάλιν εις τις καρδιές όλων των κρατουμένων. (…)»

ΦΙΛΟΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΜΝΗΜΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ