«Η παλιά Μυτιλήνη»

Ο Στρατής Αναγνώστου είναι Σχολικός Σύμβουλος της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στην Μυτιλήνη. Είναι λάτρης της ιστορίας και συλλέκτης φωτογραφιών. Εδώ και χρόνια σχεδίαζε να εκδώσει ένα βιβλίο- λεύκωμα αφιερωμένο στα εκατό χρόνια από την απελευθέρωση του νησιού το 1912 από τους Τούρκους. Και πραγματοποίησε αυτό το όνειρο με μια όμορφη έκδοση.   Μέσα από το επιβλητικό βιβλίο περιγράφεται η ανάπτυξη της Μυτιλήνης κατά την περίοδο 1860-1960 και τεκμηριώνεται από φωτογραφίες, αρκετές από τις οποίες βλέπουν για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας.

 

 

Την ιδέα της συλλογής παλιών φωτογραφιών με τοπία της Λέσβου την οφείλω στον πατέρα μου Γιάννη, ο οποίος ήταν ερασιτέχνης φωτογράφος. Προσωπικά άρχισα να συλλέγω παλιές φωτογραφίες από το 1991. Η ιδέα της έκδοσης λευκώματος με παλιές φωτογραφίες της Μυτιλήνης ξεκίνησε γύρω στο 2000 επί Δημαρχίας του νυν Περιφερειάρχη κ. Νάσου Γιακαλή, ο οποίος από την πρώτη στιγμή στήριξε με όλες του τις δυνάμεις την εκδοτική προσπάθεια και γι’ αυτό τον ευχαριστώ από βάθους καρδιάς.

 

 

Πράγματι διαθέτω πάνω από 1.000 φωτογραφίες και καρτ ποστάλ της Λέσβου. Ωστόσο, χρειάστηκε η συνδρομή και άλλων φίλων συλλεκτών και αρχείων ιδρυμάτων, προκειμένου να υπάρξει η δυνατότητα επιλογής των αντιπροσωπευτικότερων και σπανιότερων από αυτές.

 

 

Το κόστος της έκδοσης του λευκώματος ήταν η κυριότερη αιτία, που η έκδοση καθυστέρησε τόσο πολύ. Οι χορηγοί της έκδοσης είναι η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, ύστερα από πρόταση του Περιφερειάρχη κ. Νάσου Γιακαλή, η οποία ανέλαβε τη δαπάνη της σελιδοποίησης του λευκώματος, στα πλαίσια των εορτασμών για την επέτειο των 100 χρόνων από την ενσωμάτωση της Λέσβου στην Ελλάδα. Όμως, το μεγαλύτερο κόστος της εκτύπωσης και της βιβλιοδεσίας του λευκώματος ανέλαβε η Τράπεζα Πειραιώς με απόφαση του διοικητή της κ. Μιχάλη Σάλλα. Τους ευχαριστώ από καρδιάς και τους δύο, γιατί χωρίς τη συνδρομή τους η έκδοση του λευκώματος θα ήταν αδύνατη.

 

 

Πολλά είναι αυτά, που μπορούν να ελκύσουν τον αναγνώστη: Το περιεχόμενο ενός βιβλίου, η εικονογράφηση, η εκτύπωση, το σχήμα κ.ά. Στη συγκεκριμένη περίπτωση νομίζω ότι αυτό που ελκύει τον αναγνώστη είναι η μοναδικότητα του περιεχομένου του. Συγκεκριμένα για πρώτη φορά περιγράφεται η ανάπτυξη της σύγχρονης πόλης κατά την περίοδο 1860-1960 και τεκμηριώνεται από φωτογραφίες, αρκετές από τις οποίες βλέπουν για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας. Θα ήταν βέβαια παράλειψή μου, αν δεν έκανα αναφορά στην άψογη σελιδοποίηση και στο στήσιμο του λευκώματος, που οφείλεται στον κ. Κυριάκο Συκά, ο οποίος αξίζει τα συγχαρητήρια όλων μας.

 

 

Η Μυτιλήνη κατά την περίοδο 1860-1960 διέθετε εκατοντάδες φωτογράφους, επαγγελματίες και ερασιτέχνες και αρκετά φωτογραφεία. Από αυτούς θα ήθελα να αναφέρω τους τρεις πρωτοπόρους της φωτογραφικής τέχνης στη Μυτιλήνη: Τον Γιάννη Χατζηδανιήλ από τη Μυτιλήνη, τον Σίμο Χουτζαίο από την Αγιάσο και τον Τσέχο Φριτς Μραζ, ο οποίος ήταν μόνιμα εγκαταστημένος στη Μυτιλήνη και παντρεμένος με Μυτιληνιά.

 

 

Ασφαλώς και είναι αλήθεια. Απόδειξη του παραπάνω ισχυρισμού είναι ότι η πλειοψηφία των φωτογραφιών αγοράστηκε εκτός Λέσβου. Μάλιστα ένα πολύ μεγάλο μέρος επαναπατρίστηκε από το εξωτερικό και κυρίως από τη Γαλλία, αφού ταχυδρομήθηκε από τους Γάλλους στρατιώτες, που είχαν καταλάβει τη Μυτιλήνη κατά τη διάρκεια του Α΄ παγκοσμίου πολέμου.

 

 

Οι φωτογραφίες είναι οι αδιάψευστοι μάρτυρες της ομορφιάς της παλιάς Μυτιλήνης. Δυστυχώς η άκρατη οικοπεδοποίηση, που ξεκίνησε από τη δεκαετία του 1950 και κορυφώθηκε στα τέλη του 20ου αιώνα, αλλοίωσε ένα μεγάλο μέρος της αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς. Ωστόσο, αντίθετα με άλλες πόλεις της χώρας μας, ευτυχώς διατηρήθηκαν σε μεγάλο βαθμό σημαντικά τμήματα του πολεοδομικού ιστού της Μυτιλήνης.

 

 

Είναι, κατά κύριο λόγο, το ιστορικό κέντρο της πόλης, το δυτικό κρηπίδωμα του λιμανιού, το Κιόσκι και η Σουράδα εκατέρωθεν της κεντρικής οδού Ελ. Βενιζέλου.

 

 

Ασφαλώς! Η κύρια αιτία της ανάπτυξης του οικονομικού και κοινωνικού ιστού της πόλης ήταν η διοχέτευση του λεσβιακού ελαιόλαδου και των παραγώγων του σε λιμάνια της Μεσογείου και της Μαύρης θάλασσας, τα οποία συνδέονταν ακόμα και απευθείας, χάρη στο υφιστάμενο ατμοπλοϊκό δίκτυο της εποχής. Θα αναφέρω χαρακτηριστικά την Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη, την Αλεξάνδρεια, τη Μασσαλία, την Τεργέστη και τη Βάρνα.

 

 

-Η κύρια αιτία της οικονομικής δυσπραγίας και της συνακόλουθης μετανάστευσης σημαντικού πληθυσμού στην αλλοδαπή και ημεδαπή ήταν η βίαιη κατάργηση των αγορών, που απορροφούσαν το λεσβιακό ελαιόλαδο, εξαιτίας της ενσωμάτωσης της Λέσβου στην Ελλάδα και του Α΄ παγκοσμίου πολέμου. Ευτυχώς πολλά από τα αρχοντικά, που οικοδομήθηκαν, χάρη στην ανάπτυξη του λεσβιακού εμπορίου από τα μέσα του 19ου αιώνα και μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, υφίστανται μέχρι σήμερα και κοσμούν την πόλη της Μυτιλήνης.

 

 

-Η επιθυμία των σημαντικών κερδών, που απέφερε στους ιδιοκτήτες των οικοδομημάτων, από την κατεδάφισή τους και την εμπορική εκμετάλλευση των οικοπέδων, σε συνδυασμό με τις ασύμφορες δαπάνες συντήρησής τους, ήταν η κυριότερη αιτία της καταστροφής τους.

 

 

Τόσο η αρχιτέκτονας κ. Μαρία Τσιτιμάκη όσο και ο γραφίστας και φωτογράφος κ. Κυριάκος Συκάς δεν είναι απλοί συνεργάτες, αλλά και φίλοι. Μαζί τους έχω συνεργαστεί άψογα και σε άλλες εκδοτικές δραστηριότητες. Τους ευχαριστώ και τους δυο από τα βάθη της καρδιάς μου για την άριστη συνεργασία τους. Χωρίς αυτούς τους δυο η ποιότητα του λευκώματος θα ήταν σαφώς υποδεέστερη.

 

 

Μέχρι στιγμής η ανταπόκριση του αναγνωστικού κοινού στη Λέσβο είναι αρκετά θετική. Ευελπιστώ ότι σταδιακά και όσο γίνεται γνωστή η συγκεκριμένη έκδοση, η ανταπόκριση του κοινού θα αυξάνεται εντός και εκτός Λέσβου.

 

 

Η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου έχει ήδη παραχωρήσει λευκώματα στην Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Βορείου Αιγαίου, προκειμένου να προωθηθούν σε όλα τα σχολεία της Λέσβου. Επίσης πρόκειται να αποστείλει λευκώματα στις σημαντικότερες βιβλιοθήκες της χώρας, σε Πανεπιστημιακές Βιβλιοθήκες και στις Βιβλιοθήκες των Ιστορικών Τμημάτων της χώρας.

 

 

Όσοι από τους αναγνώστες ενδιαφέρονται για την απόκτηση του λευκώματος, το οποίο κατά τη γνώμη μου σύντομα θα εξαντληθεί, μπορούν να επικοινωνήσουν μαζί μου στο τηλ. 6973076758.

 

 

 

 

Κάθε πόλη πρέπει να έχει ιστορικά βιβλία που να καταγράφουν την πορεία της στο παρελθόν, αλλά και τους σημαντικότερους σταθμούς της. Ο καλύτερος συνδυασμός είναι τα ιστορικά βιβλία που περιέχουν ιστορία, αλλά και φωτογραφίες από το παρελθόν. Οι φωτογραφίες ξυπνούν μνήμες και το κυριότερο βοηθούν τους νεότερους να διαβάσουν, αλλά και να περιπλανηθούν σε εκείνες τις περιόδους που η κάθε φωτογραφία απεικονίζει.

Ο Στρατής Αναγνώστου χρόνια έθεσε ως στόχο του να συλλέγει υλικό για το νησί της Λέσβου. Φωτογραφίες, άρθρα, βιβλία, καρτ ποστάλ και ό,τι άλλο θα τον βοηθούσε στο να μαζέψει το κατάλληλο υλικό, για να αποτελέσει ένα βιβλίο. Το υλικό που έχει ως συγγραφέας, αλλά και ως συλλέκτης, είναι αρκετό, για να εκδώσει και άλλα βιβλία για το νησί, τα οποία θα καταστούν πολύτιμα για την ιστορία του τόπου.

Η αρχή έγινε με το βιβλίο – λεύκωμα «Η παλιά Μυτιλήνη». Το πόνημα κάνει μια φωτογραφική και ιστορική αναδρομή στην πόλη της Μυτιλήνης και στα γύρω χωριά της από τη δεκαετία του 1860 μέχρι τη δεκαετία του 1960. Βασική αναφορά γίνεται στους σπουδαιότερους φωτογράφους εκείνης της εποχής, αλλά και στη συνεισφορά τους στην ιστορία της πόλης. Έπειτα με τη ματιά του ιστορικού ο συγγραφέας μάς ταξιδεύει στην όμορφη Μυτιλήνη, που αποτέλεσε και αποτελεί το κυριότερο κομβικό σημείο του νησιού της Λέσβου. Η συνύπαρξη με τους Τούρκους και η απελευθέρωση του νησιού από τους κατακτητές συνδυάζεται με εικόνες εκπληκτικές, που μας γυρίζουν πίσω στην παλιά προκυμαία και μας ανακαλούν μνήμες των παππούδων μας. Είναι η εποχή, που η πόλη ανάπτυξε το εμπόριό της και κατάφερε να ανεβάσει το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων της. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την οικονομική άνθηση του νησιού, με αποτέλεσμα τα τοπικά προϊόντα, με προεξάρχον το εξαίσιο ελαιόλαδο, να φτάσουν σε πολλά μέρη της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας. Παράλληλα όμως με την οικονομική ανάπτυξη εξελίχθηκε η πόλη πολεοδομικά από τα μέσα του 19ου αιώνα και τον 20ο. Μπροστά στα μάτια μας ξεδιπλώνονται χάρτες, που μας δίνουν άγνωστα στοιχεία και αποδεικνύουν την τότε ανάπτυξη της πόλης. Μια ανάπτυξη, που όπως γράφει η συνεργάτιδα του λευκώματος αρχιτέκτονας κ. Μαρία Τσιτιμάκη, από τη δεκαετία του 1950 άρχισε να αλλοιώνει συστηματικά το ιστορικό κέντρο της πόλης όσο και τα περίχωρα, με την ανοικοδόμηση σύγχρονων πολυώροφων κτηρίων αμφισβητούμενης αισθητικής, ωστόσο αδιαφιλονίκητης εμπορικής αξίας. Παρόλα αυτά η διατήρηση σε μεγάλο βαθμό του ιστορικού κέντρου, αλλά και πολλών αρχοντικών, χαρίζει στην πόλη μια ανεπανάληπτη και ιδιαίτερη αρχιτεκτονική φυσιογνωμία. Στο υπόλοιπο βιβλίο – λεύκωμα κυριαρχούν οι υπέροχες φωτογραφίες. Μέσα από αυτές αρχίζει το ταξίδι στο χθες της Μυτιλήνης. Πανοραμικές φωτογραφίες της πόλης, του λιμανιού, του νότιου και του βόρειου τμήματος, γοητεύουν και κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον μας. Ακολουθεί η προκυμαία, με σημαντικές ιστορικές φωτογραφίες, τα Τσαμάκια , η Φυκιότρυπα, η συνοικία Κιόσκι και το κάστρο της πόλης, η Απάνω Σκάλα, η αγορά, οι νότιες συνοικίες και τα προάστια της πόλης και τέλος τα νοτιόχωρα (Λουτρά, Ταξιάρχες, Αγία Μαρίνα) και τα βορειόχωρα (Μόρια, Αφάλωνας, Παναγιούδα, Πάμφιλα) .

Γυρίζοντας τις σελίδες, θέλεις να μην τελειώσει αυτό το ταξίδι στο παρελθόν. Αφουγκράζεσαι για λίγο και συνεχίζεις. Στο τέλος είσαι ικανοποιημένος, γιατί έχεις γνωρίσει σε βάθος τη νεότερη και σύγχρονη ιστορία της Μυτιλήνης και την έχεις τεκμηριώσει οπτικά. Ένα πραγματικά όμορφο βιβλίο, που πρέπει να το έχετε στην βιβλιοθήκη σας. Μια προσπάθεια σημαντική, αλλά και μια προσφορά σε όλους τους Μυτιληνιούς από ένα άξιο εργάτη του πνεύματος.

 

 πηγη: Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελη / fractalart.gr