Γιορτάζει σήμερα Τρίτη του Πάσχα 30/04 ο Άγιος Ραφαήλ στη Λέσβο
Ο Άγιος Ραφαήλ γεννήθηκε στην Ιθάκη γύρω στο 1410. Το όνομα του ήταν Γεώργιος Λάσκαρης ή Λασκαρίδης. Ο πατέρας του Διονύσιος και η μητέρα του Μαρία του μετέδωσαν θερμή πίστη στο Χριστό και φρόντισαν να πάρει πολύ μεγάλη μόρφωση. Έγινε αξιωματικός του βυζαντινού στρατού (χιλίαρχος). Αργότερα γίνεται μοναχός στην Ι.Μ. Τιμίου Προδρόμου στις Σέρρες και παίρνει το όνομα Ραφαήλ.
Για θεολογικές σπουδές πήγε στη Γαλλία και εκεί γνωρίσθηκε με το συσπουδαστή του Νικόλαο. Επιστρέφουν μαζί στην Αθήνα και ο Άγιος Ραφαήλ αναλαμβάνει καθήκοντα εφημέριου στο ναό του Αγίου Δημητρίου (κοντά στην Ακρόπολη). Μετά από προτροπή του ο Νικόλαος χειροτονείται διάκονος.
Ο Άγιος Νικόλαος γεννήθηκε στους Ράγους της Μειδίας και ανατράφηκε στη Θεσ/νίκη.
Μαζί οι δύο Άγιοι πηγαίνουν στην Κων/πολη για εκκλησιαστικές υποθέσεις. Ο αυτοκράτορας Κων/νος Παλαιολόγος χάρηκε όταν είδε τον παλιό του φίλο Γεώργιο Λασκαρίδη, πρώην χιλίαρχο και τώρα αρχιμανδρίτη με το όνομα Ραφαήλ· γνωρίζοντας τη μεγάλη του μόρφωση δεν τον άφησε να επιστρέψει στην Αθήνα, τον κράτησε στη Βασιλεύουσα και του έδωσε το αξίωμα του πρωτοσύγκελου του Πατριαρχείου.
Στις 12 Δεκεμβρίου του 1452 έγινε συλλείτουργο στην Αγιά Σοφιά με αντιπρόσωπο του πάπα τον καρδινάλιο Ισίδωρο, παρόντος του αυτοκράτορα Κων/νου. Ο Άγιος Ραφαήλ δε θέλησε να παρευρεθεί και έφυγε στη Θράκη. Εκεί μονάζουν όταν μισό χρόνο αργότερα, πληροφορούνται την άλωση της Κων/πολης απ’ τους Τούρκους το 1453. Ζητώντας τόπο ελεύθερο και ασφαλέστερο για τη μοναχική ζωή τους, φθάνουν στη Μυτιλήνη με βάρκα απ’ την Αλεξανδρούπολη το 1454. Ζήτησαν κάποιο μοναστήρι για να περάσουν το υπόλοιπο της ζωής τους.
Στη Θερμή στη θέση Καρυές (λεγόταν έτσι γιατί η τοποθεσία τότε είχε πολλές καρυδιές), υπήρχε παλιό κατεστραμμένο μοναστήρι, το οποίο είχε ιδρυθεί ως γυναικείο τον 12ο αιώνα και ήταν αφιερωμένο στη Γέννηση της Θεοτόκου. Το μοναστήρι καταστράφηκε το 1235 από επιδρομή πειρατών από την Κρήτη – τότε είχε μαρτυρήσει και η ηγουμένη του μοναστηριού η Οσία Ολυμπία εκ Πελοποννήσου καταγόμενη (η μνήμη της 11 Μαΐου). Οι πειρατές αφού σκότωσαν τις μοναχές (την Αγία Ολυμπία την κάρφωσαν με πολλά μεγάλα καρφιά πάνω σε μια πόρτα), λεηλάτησαν το μοναστήρι και το πυρπόλησαν.
Μετά 150 χρόνια από την καταστροφή του μοναστηριού απ’ τους πειρατές, μια ευσεβής και ευκατάστατη γυναίκα με το όνομα Μελπομένη θα το ξαναφτιάξει από ευγνωμοσύνη στην Παναγία που θεράπευσε θαυματουργικά το παιδί της.
Όταν ήρθαν στη Μυτιλήνη οι άγιοι, εγκαταστάθηκαν σ’αυτό το μοναστήρι της Παναγίας των Καρυών στις 14 Μαρτίου του 1454 (είχε ανακαινισθεί ήδη το 1433).
Μόναζε τότε ένας καλόγερος με το όνομα Ρουβήμ και επιστάτης ήταν ο γιος της Μελπομένης που λεγόταν Ακίνδυνος. Εδώ θέλησε ο Θεός να ζήσουν οι Άγιοι και να αγιάσουν τον τόπο με τις προσευχές και τα μαρτυρικά τους αίματα.
Περίπου 8 χρόνια μετά τον ερχομό των Αγίων και συγκεκριμένα στις 17 Σεπτεμβρίου 1462 πέφτει η Μυτιλήνη στα χέρια των Τούρκων. Μισό χρόνο αργότερα στην περιοχή της Θερμής έγινε επαναστατικό κίνημα εναντίον των Τούρκων.
Οι Τούρκοι έφεραν ενισχύσεις απ’ τη Μ. Ασία· είχαν υπόνοιες ότι το μοναστήρι βοηθούσε τους επαναστατημένους Έλληνες, γι’αυτό θα ξεσπάσουν τη μανία τους πάνω στον ηγούμενο Άγιο Ραφαήλ και σε όσους βρήκαν εκεί.
Τη Μεγάλη Πέμπτη του 1463 ο Άγιος Ραφαήλ θα λειτουργήσει για τελευταία φορά πάνω στη γη. Σε λίγο θα έφταναν οι Τούρκοι· ο Άγιος Ραφαήλ με τη χάρη του Θεού το γνώριζε, γι’αυτό και προτρέπει τον Άγιο Νικόλαο να φύγει να σωθεί (ήθελε να τον προστατέψει γιατί ο Άγιος Νικόλαος είχε αδύνατη κράση). Του είπε <<Νικόλαε φύγε· εσύ και με φυσικό θάνατο να πεθάνεις άγιος θα είσαι>>. Ο Άγιος Νικόλαος όμως δεν τον εγκαταλείπει <<Γέροντα μαζί ζήσαμε τα καλύτερα μας χρόνια μαζί θα παραδώσουμε τη ψυχή μας στον Κύριο>> του απαντά.
Ο Άγιος Ραφαήλ είχε κρύψει νωρίτερα σε κρύπτη μία θαυματουργή εικόνα της Παναγίας και ιερά σκεύη για να μην πέσουν στα χέρια των Τούρκων. Μόλις έφθασε με άγριες διαθέσεις ο Τουρκικός στρατός στο προαύλιο της μονής, ο Άγιος Ραφαήλ τους δείχνει τον εγκόλπιο σταυρό που φορούσε ως αρχιμανδρίτης, τον φιλά και τους λέει <<εμείς Αυτόν προσκυνούμε και ποτέ δεν Τον εγκαταλείπουμε>>. Οι Τούρκοι με μεγάλη αγριότητα βασάνισαν τους Αγίους με πολλούς τρόπους.. Τον Άγιο Ραφαήλ τραβώντας απ’ τα μαλλιά και τα γένια τον έσερναν κάτω σε ένα κακοτράχαλο μονοπάτι χτυπώντας Τον, μέχρι που έβαψε τις πέτρες με το αίμα Του. Μετά τον έφεραν πίσω στην αυλή του μοναστηριού και τον έδεσαν σε μια καρυδιά ανάποδα (με το κεφάλι προς τα κάτω) και συνέχιζαν να τον χτυπούνε με ραβδιά. Απέναντί Του σε άλλη καρυδιά, έδεσαν και τον Άγιο Νικόλαο και τον βασάνιζαν και εκείνον.
Ο Άγιος Νικόλαος αδύναμος σωματικά όπως ήταν δεν άντεξε για πολύ και παρέδωσε την αγιασμένη ψυχή Του στα χέρια του Θεού. Τον Άγιο Ραφαήλ τον βασάνιζαν απ’ τη Μεγάλη Πέμπτη μέχρι τη ΛαμπροΤρίτη οπότε τον σκότωσαν δυο Τούρκοι πριονίζοντας Τον απ’ το στόμα (χρησιμοποίησαν ένα μεγάλο πριόνι με δύο λαβές σαν αυτά που χρησιμοποιούσαν παλιά οι ξυλοκόποι για να κόβουν τα δέντρα). Ήταν τότε 9 Απριλίου. ( Η μνήμη του Αγίου Ραφαήλ και των μαρτύρων Νικολάου και Ειρήνης εορτάζεται από την Εκκλησία μας την Τρίτη του Πάσχα επειδή τέτοια ημέρα ήταν η 9η Απριλίου του 1463.)
Μαζί με τους Αγίους οι Τούρκοι βασάνισαν και σκότωσαν το 12χρονο κορίτσι του προεστού της Θερμής Βασιλείου, την Ειρήνη. Η οικογένεια του προεστού είχαν πνευματικό τον Άγιο Ραφαήλ και ανέβαιναν συχνά στο μοναστήρι για να εξομολογηθούν και να λειτουργηθούν. Όταν τους συνέλαβαν οι Τούρκοι, είχαν ανεβεί στο μοναστήρι για να κρυφτούν. Άρχισαν να βασανίζουν την μικρή Ειρήνη μπροστά στους γονείς της. Της έκοψαν το ένα χέρι απ’ τον αγκώνα, την πότιζαν καυτό νερό και τελικά την έκαψαν ζωντανή μέσα σε ένα μεγάλο πιθάρι που βρήκαν στο μοναστήρι. Η μητέρα της Αγίας Ειρήνης, Μαρία, προσπαθούσε να της δίνει κουράγιο, κρατώντας στην αγκαλιά της το μικρό της παιδί τον
Ραφαήλ (είχε το όνομα του ηγουμένου)· οι Τούρκοι άρπαξαν το βρέφος, το πέταξαν κάτω και το σκότωσαν τσαλαπατώντας το. Η μητέρα της Αγίας Ειρήνης έπαθε συγκοπή· τον πατέρα της τον αποκεφάλισαν οι Τούρκοι, το ίδιο έκαναν και στο δάσκαλο του χωριού Θεόδωρο.
Μετά τη σφαγή οι Τούρκοι, έκαψαν το μοναστήρι και έφυγαν. Ένας μοναχός ονόματι Σταύρος που γλίτωσε προσωρινά απ’ τη σφαγή, έθαψε τα σώματα των μαρτύρων. Στη συνέχεια θα μαρτυρήσει και αυτός.
Αργότερα οι Τούρκοι κατακτητές έπαιρναν μάρμαρα και κολώνες του κατεστραμμένου μοναστηριού και τα χρησιμοποιούσαν στην κατασκευή του σπιτιού τους. Όλα αυτά έμεναν άγνωστα για αιώνες· μόνο κάθε ΛαμπροΤρίτη (μέρα μαρτυρίου του Αγίου Ραφαήλ) ακολουθώντας αρχαία παράδοση, τελούσαν οι Χριστιανοί την Θεία Λειτουργία σε ένα ετοιμόρροπο εκκλησάκι στις Καρυές της Θερμής χωρίς να γνωρίζουν για ποια αιτία λειτουργούν τη συγκεκριμένη μέρα. Ακόμα οι κάτοικοι των γύρω χωριών είχαν ονομάσει την τοποθεσία <<Καλόγερος>> γιατί πολλοί έβλεπαν ένα μοναχό να θυμιάζει και όταν τον πλησίαζαν χανόταν μέσα σε φως.
Έτσι είχε η κατάσταση μέχρι το 1959 που οι ευσεβείς ιδιοκτήτες του ελαιοκτήματος (Άγγελος και Βασιλική Ράλη) όπου βρισκόταν το παλιό και ετοιμόρροπο εκκλησάκι, θέλησαν να το ξαναχτίσουν. Η Πρόνοια του Θεού θέλησε να μη μείνουν άλλο άγνωστοι οι άγιοι, αλλά σε χρόνια δύσκολα να μας τους φανερώσει, ώστε να τους έχουμε βοηθούς και στήριγμα και ιατρούς ψυχών και σωμάτων.
Έτσι στον ύπνο και στο ξύπνιο πολλών ευσεβών γυναικών που αξιώθηκαν να γίνουν όργανα στα σχέδια του Θεού και των Αγίων, άρχισαν να φαίνονται οι Άγιοι με όνειρα και οράματα, να διηγούνται τη ζωή τους, τα μαρτύριά τους, να τα δείχνουν παραστατικά (σα να συνέβαιναν εκείνη την ώρα), να δείχνουν που είναι οι τάφοι τους και να τις προτρέπουν να σκάψουν να τους βρουν. Έτσι με τη χάρη και τις υποδείξεις των Αγίων βρέθηκαν οι τάφοι με τα λείψανα των Αγίων, το πιθάρι με καψαλισμένα τα παιδικά οστά της Αγίας Ειρήνης, ο τάφος των γονέων της και εκεί το κεφαλάκι ενός βρέφους (του αδελφού της Ραφαήλ). Το Μάιο του 1961 με τις γενικές ανασκαφές βρέθηκαν τα ερείπια του μοναστηριού με φανερά τα σημάδια της καταστροφής από φωτιά.
Καθημερινά επιτελούνται στο μοναστήρι τους στη Θερμή, αλλά και σε άλλα μέρη, νέα θαύματα των νεοφανών Αγίων μαρτύρων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης, δια των οποίων έγιναν γνωστοί σε όλο τον κόσμο. Πλήθη προσκυνητών απ’ όλο τον κόσμο, συρρέουν στο μοναστήρι τους και εναποθέτουν τις ελπίδες τους στους Αγίους.
Οι νεοφανείς μάρτυρες του Χριστού, Ραφαήλ- Νικόλαος και Ειρήνη, είναι ολοζώντανα τεκμήρια της Ανάστασης.
Μαντζουράνης Βασίλειος
Καθηγητής Θεολόγος
Μυτιλήνη
