Από τον ΑΜΚΑ στον Προσωρινό Αριθμό Ασφάλισης και Υγειονομικής Περίθαλψης Αλλοδαπού (Π.Α.Α.Υ.Π.Α.)

Με κοινή απόφαση των  Υπουργείων Μετανάστευσης και Ασύλου, Παιδείας και Θρησκευμάτων, Υγείας, Επικρατείας και Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, ορίζεται η απόδοση Προσωρινού Αριθμού Ασφάλισης και Υγειονομικής Περίθαλψης Αλλοδαπού (Π.Α.Α.Υ.Π.Α.) σε όλους ανεξαιρέτως τους αιτούντες διεθνούς προστασίας.

Ο Προσωρινός Αριθμός Ασφάλισης και Υγειονομικής Περίθαλψης, εκδίδεται με το δελτίο αιτούντος διεθνή προστασία από την Υπηρεσία Ασύλου και εξασφαλίζει την παροχή υγειονομικής περίθαλψης σε μετανάστες. Τέλος, η πιθανή απόρριψη της αίτησης ασύλου συνεπάγεται την αυτόματη απενεργοποίηση του Π.Α.Α.Υ.Π.Α, ενώ, αντίθετα, σε περίπτωση αποδοχής της αίτησης, προβλέπεται η μετάπτωση του σε Αριθμό Μητρώου Κοινωνικής Ασφάλισης (Α.Μ.Κ.Α). 

Σκοπός της Κοινής Υπουργικής Απόφασης είναι η αντικατάσταση του Α.Μ.Κ.Α. για αιτούντες ασύλου με ένα νέο αριθμό (Π.Α.Α.Υ.Π.Α.) που, αφενός, δε θα κουβαλά τις δομικές αδυναμίες του (ισοβιότητα, μη δυνατότητα απενεργοποίησης), αφετέρου θα καθιστά δυνατή διοικητικά την ταυτοποίηση των δαπανών υγειονομικής περίθαλψης και την αναζήτηση τους -με τρόπο τεκμηριωμένο- από σχετικά κονδύλια της Ε.Ε.

Αναλυτικά: 

• Για πρώτη φορά θεσπίζεται αριθμός για τους αιτούντες διεθνούς προστασίας/ασύλου που καλύπτει αποτελεσματικά την υγειονομική και ασφαλιστική τους κάλυψη. 
• Ο αριθμός αυτός τους αποδίδεται μαζί με το δελτίο αίτησης ασύλου και τους συνοδεύει καθ’ όλη τη διάρκεια εξέτασης της αίτησης τους.  
• Ο αριθμός αυτός εξασφαλίζει την πρόσβαση τους στις δομές υγειονομικής περίθαλψης, καθώς και την πρόσβαση τους στην αγορά εργασίας έξι (6) μήνες μετά την αίτηση διεθνούς προστασίας/ασύλου. 
• Για πρώτη φορά, η διοίκηση μπορεί να ταυτοποιήσει τις δαπάνες και επιβαρύνσεις υγειονομικής περίθαλψης που συνδέονται με τις μεταναστευτικές/προσφυγικές ροές και να τις αναζητήσει με τρόπο τεκμηριωμένο από σχετικά κονδύλια της ΕΕ.  
•  

Ιστορικό και αναγκαιότητα μετάβασης στον ΠΑΑΥΠΑ σύμφωνα με την απόφαση της Κυβέρνησης: 

• Ο ν.3655/2008 καθιερώνει υποχρεωτικά, από 1-6-2009, τον ΑΜΚΑ ως μοναδικό αριθμό εργασιακής και ασφαλιστικής ταυτοποίησης όλων των πολιτών της χώρας. Η κτήση ΑΜΚΑ «ξεκλειδώνει» την πρόσβαση στην εργασία και κοινωνική ασφάλιση για οιονδήποτε διαμένει στην ελληνική επικράτεια. Ωστόσο, η έξαρση των μεταναστευτικών ροών οδήγησε στη μαζική απόληψη ΑΜΚΑ από πολίτες τρίτων χωρών, που υπέβαλαν αιτήσεις ασύλου. Μια διαδικασία που έμελε να λάβει καταχρηστικό χαρακτήρα, λόγω της ισοβιότητας του αριθμού ΑΜΚΑ, καθώς και της αδυναμίας απενεργοποίησης του από τις κρατικές υπηρεσίες. 
• Ειδικότερα, ενώ η νομοθετική πρωτοβουλία της Κυβέρνησης Σαμαρά όριζε ρητά με το ν.4251/2014 πως η Δημόσια Διοίκηση υποχρεούται να μη παρέχει τις υπηρεσίες της σε πολίτες τρίτης χώρας που δεν αποδεικνύουν ότι έχουν εισέλθει και διαμένουν νόμιμα στη χώρα, οι ν.4368/2016 και ν.43375/2016 έρχονται να ανατρέψουν την μέχρι τότε κατάσταση. Με αυτούς τους νόμους δόθηκε καθολικό δικαίωμα πρόσβασης στη Δημόσια Υγεία και την εργασία για όλους όσους διαβιούσαν τότε στη χώρα μας.
• Το πραγματικό πρόβλημα στην απόδοση του ΑΜΚΑ δημιουργείται, όμως, κατόπιν της εφαρμογής της ΚΥΑ Α3(γ)/ΓΠ/οικ.25132/2016, με την οποία επικαθορίζονται οι προϋποθέσεις πρόσβασης των ανασφάλιστων στο Δημόσιο Σύστημα Υγείας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την μαζική άφιξη στα ΚΕΠ, αλλά και τα γραφεία του ΕΦΚΑ, αιτήσεων απόδοσης του ΑΜΚΑ, τόσο από πολίτες της χώρας, αλλά και από αλλοδαπούς χωρίς διασφαλισμένο δικαίωμα παραμονής στη χώρα, λόγω της αδυναμίας λήψης άδειας παραμονής, αλλά και από αιτούντες διεθνούς προστασίας. 
• Αξιοσημείωτο δείγμα της πλημμελούς αντιμετώπισης του ζητήματος από την προηγούμενη κυβέρνηση ήταν η πρόβλεψη – στην προαναφερθείσα ΚΥΑ - για έκδοση Κάρτας Υγειονομικής Περίθαλψης Αλλοδαπού (ΚΥΠΑ), η οποία ουδέποτε τέθηκε σε λειτουργία. Αντιθέτως, η παρατεταμένη αδράνεια οδήγησε Μη-Κυβερνητικές Οργανώσεις να διαστρεβλώσουν την ερμηνεία των προαναφερθέντων νόμων, καθώς και της περαιτέρω νομολογίας, και να παροτρύνουν πρόσφυγες και μετανάστες να διεκδικήσουν μαζικά – μέσω της νομικής οδού - την έκδοση ΑΜΚΑ.
• Η πρόχειρη και αποσπασματική αντιμετώπιση του προβλήματος οδήγησε στη βαθμιαία υπερφόρτωση των δημόσιων υπηρεσιών υγείας, αλλά και των ΚΕΠ για έκδοση ΑΜΚΑ, τα οποία προχώρησαν σε αποχή από τη διαδικασία έκδοσης ΑΜΚΑ για το σύνολο των πολιτών της χώρας (πλην των νεογέννητων) από το Μάιο 2019. 
• Η παρούσα κυβέρνηση διέγνωσε έγκαιρα το πρόβλημα και προχώρησε άμεσα σε διορθωτικές παρεμβάσεις. Για παράδειγμα, η εγκύκλιος (80320/42862/Δ18.2718) του Υφ. Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, κ. Νότη Μηταράκη, οδήγησε στην ουσιαστική παύση της αποχής των ΚΕΠ, καθώς όρισε τις κατηγορίες πολιτών που δικαιούνται ΑΜΚΑ και κατ’ επέκταση υπαγορεύει α) συγκεκριμένες κατηγορίες πολιτών που μπορούν να λαμβάνουν ΑΜΚΑ από ΚΕΠ, β) συγκεκριμένες κατηγορίες πολιτών που μπορούν να λαμβάνουν ΑΜΚΑ από τον ΕΦΚΑ και γ) συγκεκριμένες κατηγορίες πολιτών που μπορούν να λαμβάνουν ΑΜΚΑ από αμφότερα τα δίκτυα εξυπηρέτησης ΚΕΠ και ΕΦΚΑ. Ενώ ο ν.4636/2019 εισάγει για πρώτη φορά τον ΠΑΑΥΠΑ, το αριθμό που θα συνοδεύει τον αιτούντα άσυλο ή διεθνή προστασία καθ’ όλη τη διάρκεια εξέτασης της αίτησής του. 

Οι λεπτομέρειες της εφαρμογής. Ερωτήσεις και απαντήσεις : 

• Ο ΠΑΑΥΠΑ είναι μοναδικός αριθμός; Ο ΠΑΑΥΠΑ είναι μοναδικός και αποδίδεται παράλληλα με το δελτίο πλήρους καταγραφής του αιτούντα, ενώ είναι απόλυτα συνδεδεμένος με τον αριθμό του δελτίου πλήρους καταγραφής.  
• Πού αποδίδεται ο ΠΑΑΥΠΑ; Ο ΠΑΑΥΠΑ αποδίδεται στις κατά τόπους Υπηρεσίες Ασύλου, όπου και καταχωρείται η σχετική αίτηση περί διεθνούς προστασίας ή ασύλου.
• Πότε αποδίδεται ο ΠΑΑΥΠΑ; Ο ΠΑΑΥΠΑ αποδίδεται ταυτόχρονα με την κατάθεση της αίτησης περί διεθνούς προστασίας ή ασύλου και την έκδοση του σχετικού δελτίου. 
• Ποια είναι η διάρκεια ζωής του ΠΑΑΥΠΑ; Ο ΠΑΑΥΠΑ παραμένει ενεργός καθ’ όσο υπάρχει ενεργό δελτίο αιτούντος διεθνούς προστασίας ή ασύλου, δηλαδή καθ’ όλη τη διάρκεια εξέτασης της αίτησης ασύλου. 
• Λήγει ο ΠΑΑΥΠΑ; Ο ΠΑΑΥΠΑ απενεργοποιείται μόνο όταν η αίτηση του ενδιαφερόμενου για διεθνή προστασία ή άσυλο γίνει αποδεκτή ή όταν απορριφθεί. Στην πρώτη περίπτωση, ο ενδιαφερόμενος μπορεί να προχωρήσει στην έκδοση ΑΜΚΑ, σύμφωνα με τη νομοθεσία έκδοσης του σχετικού αριθμού. 
• Τι παρέχει στον ενδιαφερόμενο; Ο ΠΑΑΥΠΑ παρέχει άμεσα στον ενδιαφερόμενο πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, ενώ δίνει και δικαίωμα πρόσβασης στην αγορά εργασίας έξι (6) μήνες μετά την αρχική αίτηση διεθνούς προστασίας ή ασύλου. 
• Τι «κερδίζουμε» από τον ΠΑΑΥΠΑ; Μέχρι σήμερα, η Δημόσια Διοίκηση δεν μπορούσε να ταυτοποιήσει τις δαπάνες και επιβαρύνσεις υγειονομικής περίθαλψης που συνδέονταν με τους αιτούντες διεθνούς προστασίας ή ασύλου. Ως εκ τούτου αδυνατούσε να απορροφήσει ευρωπαϊκούς πόρους που συνδέονταν με το προσφυγικό. Ο ΠΑΑΥΠΑ για πρώτη φορά θα μπορεί να τεκμηριώσει σχετικά εθνικά αιτήματα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, έτσι ώστε να μην επιβαρύνεται ο έλληνας φορολογούμενος. Παράλληλα, το γεγονός ότι ο ΠΑΑΥΠΑ διαθέτει – σε αντίθεση με τον ΑΜΚΑ – δυνατότητα απενεργοποίησης απαλείφει καθοριστικά τη δυνατότητα κατάχρησης του, ειδικά ως προς την πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας.