Τα όνειρα της καραντίνας απασχολούν τους ειδικούς, αλλά και τους καλλιτέχνες
Κάθε λίγα λεπτά στο Twitter αναρτάται ένα όνειρο που έχει να κάνει με την πανδημία και τον εγκλεισμό. Μάλιστα, εδώ και εννέα μήνες έχει δημιουργηθεί ειδικός λογαριασμός υπό το όνομα «Coronavirus Dreams Bot». Εκεί χρήστες του διαδικτύου από όλο τον κόσμο μοιράζονται καθημερινά τα ταραγμένα όνειρά τους.
«Ονειρεύτηκα χθες βράδυ ότι είχα κολλήσει σε ένα εμπορικό κέντρο και έπαθα κρίση πανικού επειδή δεν φορούσα μάσκα» γράφει η Αλεξάνδρα, από το Οντάριο του Καναδά.
«Είδα ένα όνειρο ότι υπάρχει ένας ιός που κάνει τους ανθρώπους να πίνουν τσάι και να γίνονται βίαιοι» αναφέρει ο Χανί Αμπντάλα, από την Αίγυπτο.
Στην Ελλάδα τα όνειρα αυτή την περίοδο δεν διαφέρουν καθόλου. «Συχνά μας αναφέρουν ότι υπάρχουν όνειρα τα οποία είναι αρνητικά. Χαρακτηρίζονται από έναν φόβο μήπως κολλήσουν. Μήπως πεθάνουν», εξηγεί στο Αθηναϊκό - Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η ψυχολόγος-παιδοψυχολόγος, Αλεξάνδρα Καππάτου. «Επίσης εκφράζεται πολύ συχνά στον ύπνο η αγωνία και ανασφάλεια για τους δικούς τους ανθρώπους», προσθέτει η ειδικός.
Το επιστημονικό περιοδικό Scientific American, από την αρχή της πανδημίας, κάνει εκτενείς αναφορές σε μελέτες οι οποίες διενεργούνται σε πανεπιστήμια του εξωτερικού. Άλλωστε ποτέ δεν έχει καταγραφεί μια αύξηση τέτοιου μεγέθους στους εφιάλτες, σε παγκόσμια κλίμακα. Και μάλιστα αυτό συμβαίνει την εποχή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Έτσι, τα όνειρα είναι άμεσα προσβάσιμα για μελέτη.
Το Πανεπιστήμιο McGill στο Μόντρεαλ μαζί με το Βασιλικό Ινστιτούτο Έρευνας της Ψυχικής Υγείας στην Οτάβα «έβαλαν κάτω» τα δεδομένα από 968 άτομα, ηλικίας 12 ετών και άνω. Σχεδόν τέσσερις στους δέκα έχουν εφιάλτες σε σχέση με την πανδημία. Οι πιο συχνοί είχαν να κάνουν με την ανεπιτυχή ολοκλήρωση στόχων και τον εκφοβισμό από άλλους.
Σε άλλες έρευνες εντοπίστηκαν ποιοτικές διαφορές στα όνειρα, σε σχέση με τα συναισθήματα και τους προβληματισμούς για την υγεία. Οι αναφορές από ενήλικες που βρίσκονται σε καραντίνα στην Βραζιλία είχαν μεγάλη δόση των λέξεων: θυμός, λύπη, μόλυνση και καθαριότητα.
Στη Γιουχάν, από όπου ξεκίνησε η πανδημία, σε δείγμα εκατό νοσοκόμων που ήταν επιφορτισμένοι με τη νοσηλεία ασθενών κορονοϊού, το 45% είχε εφιάλτες. Το ποσοστό είναι διπλάσιο από ψυχιατρικούς ασθενείς και 5% αυξημένο σε σχέση με το γενικό πληθυσμό που έχει διαταραχές ύπνου.
«Μοιάζει ξεκάθαρο ότι κάποια βασική βιολογική και κοινωνική δυναμική μπορεί να έπαιξε ρόλο σε αυτό το άνευ προηγουμένου άνοιγμα των ονειρικών πυλών» λέει ο Τόρι Νίλσεν, καθηγητής ψυχιατρικής και διευθυντής του Εργαστηρίου για Όνειρα και Εφιάλτες, στο Πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ.
Ένας από τους παράγοντες για τους τρομερούς εφιάλτες στη διάρκεια της καραντίνας είναι και το διαταραγμένο πρόγραμμα ύπνου. Ο περιορισμός των μετακινήσεων και η παραμονή στο σπίτι άλλαξαν το πρόγραμμα εκατομμυρίων ανθρώπων. Κινέζοι ερωτηθέντες ανέφεραν ότι καθυστερούν να πέσουν στο κρεβάτι κατά είκοσι έξι λεπτά και κατά εβδομήντα δύο λεπτά αργούν να σηκωθούν. Οι Ιταλοί καθυστερούν τον ύπνο ακόμα περισσότερο. Σαράντα ένα λεπτά σύμφωνα με τις έρευνες. Στη Φινλανδία τουλάχιστον ο ένας στους δυο δήλωσαν ότι κοιμήθηκαν περισσότερο μετά το lockdown.
Έτσι, λένε οι επιστήμονες, αυξήθηκε η ποσότητα του ύπνου REM (rapid eye movement), δηλαδή του σταδίου που συντελούνται τα όνειρα. «Μέσα σε έναν ύπνο βραδινό κάνουμε και τέσσερα και πέντε και έξι στάδια REM. Στον ύπνο βλέπουμε ασυνείδητους φόβους που δεν τολμάμε να τους διαχειριστούμε στη διάρκεια της ημέρας», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η ψυχίατρος Κατερίνα Κονδύλη.
Τα όνειρα και οι εφιάλτες όμως δεν απασχολούν μόνο τους επιστήμονες της υγείας, τους ψυχιάτρους και τους ψυχολόγους. Αλλά και τους εικαστικούς. Το Μουσείο του Λονδίνου πρόσφατα δημιούργησε μια νέα συλλογή από αντικείμενα που τεκμηριώνουν την πανδημία. «Ένα από αυτά τα αντικείμενα είναι και τα όνειρα» αναφέρει σε ηλεκτρονικό της μήνυμα προς το Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η επιμελήτρια του έργου, Φωτεινή Αραβανή. «Η ιδέα μου ήρθε όταν συνειδητοποίησα πως έχει αλλάξει ο ύπνος μας λόγω της πανδημίας αλλά και πώς η Covid μάς έχει επηρεάσει ψυχολογικά, σε ένα ίσως πιο ασυνείδητο επίπεδο» προσθέτει.
Έτσι, το Μουσείο του Λονδίνου σε συνεργασία με είκοσι ψυχαναλυτές από το Πανεπιστήμιο του Οντάριο στον Καναδά ξεκινούν σύντομα συνεντεύξεις με όσους θέλουν να μοιραστούν τα όνειρά τους. Ο στόχος είναι να εμπλουτιστούν οι συλλογές του μουσείου από προσωπικές εμπειρίες και μαρτυρίες που θα λένε την ιστορία της πανδημίας Covid 19 στις επόμενες γενιές.
