Μια σπουδαία έκδοση "Τα άνθη του κακού" του Σαρλ Μπωντλαίρ σε μετάφραση του συντοπίτη μας Αντώνη Πρωτοπάτση

Η   ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ   ΜΙΑΣ    ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ

  Πριν μερικά χρόνια, ο γιος τού φίλου μου Βάσου Καραμάνου, Γιώργος, μου εμπιστεύθηκε έναν φάκελο που περιείχε τη μετάφραση της ποιητικής συλλογής του Μπωντλαίρ, «Άνθη του Κακού», από τον Αντώνη Πρωτοπάτση. Τον «τακτοποίησα» στα συρτάρια τού γραφείου μου, μαζί με άλλους φακέλους, κι όπως συμβαίνει συχνά ξεχάστηκε.

  Τον ανακάλυψα πρόσφατα κι αμέσως σκέφτηκα πώς θα μπορούσε αυτό το πολύτιμο υλικό να αξιοποιηθεί και να γίνει κτήμα των πολλών. Έτσι άρχισα την εκ νέου δακτυλογράφησή του, καθώς το κείμενο αυτό ήταν ήδη δακτυλογραφημένο από τον ίδιο τον μεταφραστή. Ίσως αυτή η λεπτομέρεια να ήταν και η σωτήρια πράξη για τη διαφύλαξη της μετάφρασης, αφού ένα αντίγραφό της χαρίστηκε στον συγγενή και φίλο του Τάκη Σιφναίο, ο οποίος ευλαβικά το φύλαξε όλα αυτά τα χρόνια, ώστε εμείς σήμερα να το έχουμε ζωντανό στα χέρια μας.

  Ο Πρωτοπάτσης γνώρισε τον ποιητή όταν ήταν ακόμη έφηβος. Τότε επιχειρεί και τις πρώτες του μεταφράσεις. Ο ίδιος γράφει: «Οι πρώτες μου δοκιμές να μεταφράσω τον Μπωντλαίρ είναι του 1913. Το πρώτο μου δημοσιευμένο μετάφρασμα του 1915. Δεν ήμουν ακόμα είκοσι χρονώ». Αυτή του η ενασχόληση με τον ποιητή, ουσιαστικά αρχίζει όταν εγκαταστάθηκε στο Παρίσι και συνεχίζεται μέχρι την επιστροφή του, το 1939, στη Μυτιλήνη. Έχει ήδη ολοκληρώσει τη μετάφραση των «Ανθών του Κακού» στο σύνολό τους. Άγνωστο όμως γιατί δεν προχώρησε τότε στην έκδοσή τους. Παρά ταύτα, όταν πια βρίσκεται στη Μυτιλήνη, τον Γενάρη του 1944, εκδίδει στα Τυπογραφεία του Ταχυδρόμου μέρος των ποιημάτων των «Ανθών του Κακού», με τίτλο «ΠΕΝΗΝΤΑ ΑΠΟ ΤΑ ΠΕΡΙΦΗΜΑ ΑΝΘΗ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥτου CHARLES BAUDELAIRE μεταφρασμένα από τον Αντώνη Πρωτοπάτση». Δεν θα προλάβει, όμως, να δει τυπωμένη τη συνολική μετάφρασή τους. Πεθαίνει στην Αθήνα το 1947 σε ηλικία μόλις πενήντα χρονών.

  Πηγαίνοντας λίγο πιο πίσω, ο Φοίβος Ανατολέας, στη φιλολογική στήλη τής εφημερίδας των Λεσβίων με αφορμή το αφιέρωμα που κάνει στον ποιητή, δημοσιεύοντας και δύο του ποιήματα, σε μετάφραση Πρωτοπάτση, στις 18 Μα'ιου 1940, θα γράψει για τον Πρωτοπάτση: «Χρόνια τώρα καταγίνεται ο κ. Πρωτοπάτσης, στοχαστικά, εντατικά με την τραγική μεγαλοφυία του ποιητή, που αναστάτωσε την αισθαντικότητά μας. Έχει μεταφράσει όλα ανεξαιρέτως τα Λουλούδια του Κακού, και παράλληλα με τον μεταφραστικόν αυτόν άθλον, έχει έτοιμη ογκώδη εργασία γύρω στη ζωή και στο έργο του Μπωντλαίρ».                                                                                

..Με τούτη εδώ την έκδοση των «Ανθών του Κακού» σε μετάφραση του Αντώνη Πρωτοπάτση, πέρα από την οφειλόμενη τιμή στο πρόσωπό του, γίνεται και ευρύτερα γνωστή η μεταφραστική του δουλειά πάνω στο έργο τού σπουδαίου Γάλλου ποιητή.

  Θα ήθελα να επισημάνω ότι κατά τη μεταφορά από το πρωτότυπο δακτυλογραφημένο κείμενο τηρήθηκε η ορθογραφία, η σύνταξη και η γραμματική που χρησιμοποιεί ο Αντώνης Πρωτοπάτσης, ώστε να διατηρηθεί και να μεταφερθεί το ύφος τού μεταφραστή εις το ακέραιο, καθώς πρόκειται για καταγραφή εν είδει ντοκουμέντου μίας μεταφραστικής εργασίας, η οποία δεν έχει γίνει μέχρι σήμερα γνωστή στο αναγνωστικό κοινό……