Το μέλλον του λεσβιακού ελαιώνα
Με τη δομή του λεσβιακού ελαιώνα όπως είναι σήμερα, το εργατικό δυναμικό και τα εκτατικά συστήματα καλλιέργειας στα πλαίσια μιας διεθνοποιημένης αγοράς θεωρώ ότι είναι υπερβολή να υπάρχουν πάνω από δέκα ελαιοτριβεία στο νησί μας. Αλλά δεν εννοώ τα ελαιοτριβεία ως έχουν σήμερα, σαν ευκαιριακά μαγαζιά που λειτουργούν δύο με τρεις μήνες τον χρόνο, εννοώ ότι μπορούν να γίνουν δέκα εταιρίες που θα έχουν εξαγωγικό χαρακτήρα.
Δηλαδή να είναι εταιρίες εμπορίας ελαιολάδου, επεξεργασίας ελαιολάδου και επιτραπέζιας ελιάς, ώστε να έχουν μια συνέπεια, χαρακτήρα και προσδιορισμό.
Αυτό όμως προϋποθέτει μια αλλαγή λογικής και νοοτροπίας. Δηλαδή δεν νοείται να έχω έναν αλευρόμυλο, για παράδειγμα, και να αλέθω ανά δύο τσουβάλια πελάτη. Ο αλευρόμυλος αγόραζε ένα τάνκερ 10000 τόνων σιτάρι, είχε τον μυλωνά, τον χημικό και έφτιαχναν τα χαρμάνια για να βγάλουν το τελικό προϊόν. Δεν μπορεί λοιπόν κάποιος σήμερα που αλέθει σαν ένα ελαιοτριβείο να περιμένει να του πάει ένας τρία τσουβάλια, ο άλλος τριάντα τσουβάλια και να έχει απαίτηση και από θέμα κοστολογίου και από θέμα ποιότητας.
Η Ιταλία, η Ισπανία και κάποια τμήματα της Ελλάδας έχουν λύσει αυτή τη μέθοδο με έναν απλό τρόπο. Στα ελαιοτριβεία του εξωτερικού δεν αλέθεις, πας τις ελιές στην πόρτα, γίνεται ανάλυση περιεκτικότητας ελαιολάδου στην ελιά, εξετάζονται τα οργανοληπτικά συστατικά, οξύτητα κλπ. Συνεπώς, όταν πας εκατό κιλά ελιές σου λέει ότι σ’ αυτή την ποιότητα εγώ στο αγοράζω τόσο. Δεν εμπλέκεται ο καλλιεργητής ο οποίος είναι για να καλλιεργεί το κτήμα του, ο ρόλος του σταματά την ώρα που έχει μαζέψει τις ελιές. Από εκεί και μετά είναι άλλο επάγγελμα.
Η τεχνολογία αυτή πήγε να εφαρμοστεί στη Λέσβο αλλά αντέδρασαν σε τοπικό επίπεδο. Ενώ νομίζουν ότι κάτι κερδίζουν έτσι, κάνουν πολύ μεγάλη ζημιά στον εαυτό τους. Ο καλλιεργητής πρέπει να πουλάει τις ελιές του και όχι το λάδι του. Γιατί ελιές παράγει, δεν παράγει λάδι. Άρα, θα έπρεπε να είναι λίγα ελαιοτριβεία και να έχουν τη δυναμική να καθορίζουν οι ελαιοτριβείς πώς θα αλέθουν τις ελιές τους και όχι το αντίστροφο, δηλαδή να καθορίζει ο πελάτης πώς θα αλέθει το ελαιοτριβείο.
Πιστεύω ότι είναι διψήφια η διαφορά στο κόστος παραγωγής άρα κατά ένα μέρος θα ωφελούνταν και ο παραγωγός στην τελική τιμή του προϊόντος και επιπλέον θα πετύχαινε μια πολύ καλή ποιότητα το ελαιοτριβείο. Διάβασα πριν καιρό ότι οι Ιταλοί με τους Ισπανούς προσπαθούν να επανακαθορίσουν τον
προσδιορισμό του έξτρα παρθένου, δηλαδή από το 0,8 να κατέβει στο 0,5. Αν αυτό το πετύχουν, τινάζεται στον αέρα ο λεσβιακός ελαιώνας διότι το λεσβιακό ελαιόλαδο κυμαίνεται από το 0,4 ως το 0,7. Άρα θα πρέπει να επαναπροσδιοριστεί το marketing για το ελαιόλαδο της Λέσβου. Για να γίνουν αυτές οι κινήσεις, θα πρέπει να έχεις μια κλίμακα τέτοια που να σου επιτρέπει από θέμα κοστολογίου να κινηθείς.
Αν έχω μια αποθήκη 1000 ή 2000 τόνων πώς θα βγω στη διεθνή αγορά; Αν βγω με χαμηλό τονάζ σημαίνει ότι θα δημιουργήσω μια ανοδική αγορά χωρίς να είμαι βιώσιμος.
Άρα τα σαράντα ελαιοτριβεία θα πρέπει να γίνουν 8-10, να υπάρχει μια γεωγραφική αντιπροσώπευση. Όσο κι αν ακούγεται αυτό υπερβολικό, ήδη γίνονται κάποιες κινήσεις εδώ στη Λέσβο από άτομα που έχουν χρήματα, ποντάρουν στο ελαιόλαδο με πολύ λογικό πρωτόκολλο και φιλοσοφία φτιάχνοντας μια ωραία ιστορία με εξαγωγικό προσδιορισμό, οι ίδιοι άνθρωποι αναγκαστικά και μονόπλευρα θα ανακτήσουν μονοπωλιακά την αγορά.
Άρα είτε το λέω εγώ είτε από μόνη της η αγορά θα καταλήξει στα 8-10 ελαιοτριβεία διότι τα υπόλοιπα δεν θα είναι βιώσιμα. Η εποχή των χαρισματικών επιδοτήσεων έχει τελειώσει.
Άρα θα πάμε σε μια λογική ότι όποιος έχει το δίκτυο θα καθορίζει τα πάντα. Με μικρά μαγαζάκια δεν θα υπάρχει αγορά.
Είναι προτιμότερο να δεις τι έρχεται και να προλάβεις να αφήσεις κάτι παρά να μείνεις μέσα και να υποστείς τη ζημιά, γιατί το έζησα ως οικογενειακή εμπειρία και στοίχισε πάρα πολλά στην επόμενη γενιά. Θα πρέπει να δει κάποιος τα δεδομένα που υπάρχουν σήμερα και τα προγράμματα, αν έχουν κάποια λογική εκσυγχρονισμού. Για παράδειγμα, ένας φίλος μου ήταν υπεύθυνος επαγγελματικού προσανατολισμού παιδιών. Καθοδήγησε κάποια παιδιά του νησιού μας από κτηνοτροφικές οικογένειες, τα παιδιά πήγαν στο Μέτσοβο, απέκτησαν μια δυνατή εμπειρία και τεχνοτροπία και σήμερα παράγουν από τα καλύτερα τυριά όχι μόνο της Λέσβου αλλά και όλης της Ελλάδας.
Δεν γίνεται παραδοσιακά και μόνο ή μόνο από κληρονομικό δικαίωμα να έχεις κέρδη σήμερα. Η αγορά έχει αλλάξει και αν δεν έχεις μια ικανοποιητική ποσότητα από πίσω με μια ικανοποιητική ομάδα, δεν είσαι βιώσιμος. Και η αγορά τιμωρεί ακαριαία.
Είναι γνωστό ότι υπάρχουν διακρατικές συμφωνίες για το ελαιόλαδο μεταξύ Ισπανίας Μαρόκου, όπως υπάρχουν και μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου για τα ψαροκάικα. Οι Αιγύπτιοι έρχονται με μια ειδική σύμβαση και κάτι ανάλογο θα μπορούσε να ισχύει και για το ελαιόλαδο. Δηλαδή, θα μπορούσε η Ελλάδα να έρθει σε επαφή με μια χώρα που δεν τίθενται θέματα εθνικής ασφαλείας, όπως συμβαίνει με την Τουρκία. Θα μπορούσε να έρθει σε επαφή με χώρες που έχουν σχέση με ελαιοκαλλιέργεια και να παίρνει φθηνό εργατικό δυναμικό στην ίδια λογική που υπάρχει με τα ψαροκάικα. Εγώ σαν κτηματίας ή μια ομάδα κτηματιών φέρνουμε άτομα, για τα οποία εγγυόμαστε το ποινικό μητρώο τους καταβάλλοντας μια εγγύηση στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων και την εισπράττουμε τη μέρα που αποχωρούν από τη χώρα. Με αυτά τα άτομα δημιουργούμε μια υπεραξία, η οποία μένει στον τόπο. Διότι αυτή τη στιγμή δεν έχουμε εργατικό δυναμικό, οι περισσότεροι εργάτες είναι Αλβανοί και οι τιμές που ζητάνε είναι υπερβολικές σε σχέση με το τελικό προϊόν.
Δεν γίνεται να είμαστε βιώσιμοι με αυτά τα κοστολόγια. Μηχανική καλλιέργεια δεν έχουμε, οπότε θα πρέπει να αποκτήσουμε λίγα εργοστάσια για να έχουμε μεγάλη ποσότητα για να μπορέσουν αυτές οι εταιρίες να ασχοληθούν σοβαρά με το marketing ώστε να καθορίσουν τις τιμές και την ποιότητα. Επίσης θα πρέπει να υπάρχει ένα συμπιεσμένο κόστος από την πλευρά της παραγωγής και της καλλιέργειας.
Η Ελλάδα θα μπορούσε να φέρει άτομα από την Αίγυπτο, την Τυνησία ή το Μαρόκο, τα οποία δεν θα μείνουν εδώ. Η σύμβαση λέει ότι εγώ ως κτηματίας μπορώ να φέρω δέκα άτομα με 3000 εγγύηση για τον καθένα, δηλαδή σύνολο 30000. Άρα για να πάρω πίσω τα λεφτά μου αυτοί θα πρέπει να επιστρέψουν στη χώρα τους. Επομένως δεν τίθεται θέμα ούτε εθνικής ασφάλειας, ούτε μίξης πληθυσμών.
Αυτά είναι θέματα ρεαλιστικής οικονομικής πολιτικής. Διαφορετικά θα δαιμονοποιούμε τον καπιταλισμό και το κεφάλαιο, θα παίρνουν οι Αλβανοί 50 ευρώ μεροκάματο για να μαζεύουν ελιές και το κέρδος του παραγωγού είναι μηδαμινό και φορολογητέο. Εκεί εντοπίζεται η παθογένεια του λεσβιακού ελαιώνα.
Επειδή υπάρχουν δύο εταιρίες στη Λέσβο που καθετοποιούνται, θα αρχίσουν να συγκεντρώνουν ένα πολύ μεγάλο τμήμα της αγοράς. Αν δείξουν συνέπεια απέναντι στον καλλιεργητή, τότε πιθανότατα θα δούμε το επόμενο βήμα που λέγεται συμβολαιακή γεωργία, η οποία αποτελεί μια από τις σημαντικότερες τάσεις της σύγχρονης αγροτικής παραγωγής σε παγκόσμιο επίπεδο.
* Από το newsletter “ελιά – ο θησαυρός του Β. Αιγαίου” στα πλαίσια του Έργου της Περιφέρειας Β. Αιγαίου & του Ε.Κ.Π.Α. με τη συμμετοχή του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ και του Πανεπιστημίου Αιγαίου
