Η ελιά σε κρίση: Πώς η κλιματική αλλαγή απειλεί το «χρυσό της Μεσογείου»
Η κλιματική αλλαγή αναδεικνύεται σε σοβαρή απειλή για την ελαιοκαλλιέργεια στη Μεσόγειο, την περιοχή που παράγει το 95% του παγκόσμιου ελαιολάδου, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία και έρευνες. Ακραίες καιρικές συνθήκες, όπως παρατεταμένες ξηρασίες, καύσωνες και ξαφνικές πλημμύρες, πλήττουν τις παραδοσιακές καλλιέργειες ελιάς σε χώρες όπως η Ισπανία, η Ιταλία, η Ελλάδα και η Τυνησία, θέτοντας σε κίνδυνο την παραγωγή και την οικονομία εκατομμυρίων ανθρώπων.
Μια παραγωγή σε κρίση
Το Διεθνές Συμβούλιο Ελαιοκομίας (IOC) ανέφερε ότι η παραγωγή ελαιολάδου στην περιοχή μειώθηκε κατά 20% την τελευταία τριετία, με τις κλιματικές συνθήκες να αποτελούν τον κύριο παράγοντα. «Οι ελιές είναι ανθεκτικά δέντρα, αλλά υπάρχει όριο στην προσαρμοστικότητά τους», δήλωσε η Μαρία Γκονζάλες, ερευνήτρια του Πανεπιστημίου της Κόρδοβα στην Ισπανία. «Οι υψηλές θερμοκρασίες και η έλλειψη νερού διαταράσσουν τον κύκλο ανθοφορίας και καρποφορίας, με αποτέλεσμα μικρότερες και φτωχότερες σοδειές».
Μια νέα μελέτη από το ίδιο πανεπιστήμιο προβλέπει ότι, αν η υπερθέρμανση του πλανήτη συνεχιστεί με τον τρέχοντα ρυθμό, έως το 2050 το 30% των σημερινών ελαιώνων στη Μεσόγειο μπορεί να καταστεί μη βιώσιμο. Στην Ανδαλουσία, τη μεγαλύτερη ελαιοπαραγωγό περιοχή της Ισπανίας, οι αγρότες ήδη αναφέρουν ότι οι παραδοσιακές μέθοδοι καλλιέργειας δεν επαρκούν πλέον για να αντιμετωπίσουν τις νέες συνθήκες.
Καινοτομία ως απάντηση
Παρά τις δυσοίωνες προβλέψεις, υπάρχουν και λόγοι αισιοδοξίας. Επιστήμονες και παραγωγοί συνεργάζονται για να βρουν λύσεις. Στην Ιταλία, για παράδειγμα, δοκιμάζονται νέες ποικιλίες ελιάς, πιο ανθεκτικές στην ξηρασία, ενώ στην Ελλάδα πιλοτικά προγράμματα χρησιμοποιούν ανακυκλωμένο νερό για την άρδευση των ελαιώνων. «Η τεχνολογία μπορεί να μας σώσει», λέει ο Γιάννης Παπαδόπουλος, ελαιοκαλλιεργητής από την Πελοπόννησο. «Χρησιμοποιούμε αισθητήρες και τεχνητή νοημοσύνη για να ποτίζουμε μόνο όσο χρειάζεται, μειώνοντας τη σπατάλη νερού».
Στην Τυνησία, οι παραγωγοί στρέφονται σε βιώσιμες πρακτικές, όπως η βιολογική καλλιέργεια, για να ανταποκριθούν στην αυξανόμενη ζήτηση για «πράσινο» ελαιόλαδο από αγορές όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Βόρεια Ευρώπη. «Οι καταναλωτές θέλουν ποιότητα και περιβαλλοντική συνείδηση», εξηγεί η Σάρα Μπεν Αχμέντ, εκπρόσωπος συνεταιρισμού στην περιοχή Σφαξ. «Αυτό μας δίνει κίνητρο να αλλάξουμε».
Ο πολιτισμός της ελιάς σε κίνδυνο
Πέρα από την οικονομική διάσταση, η ελαιοκαλλιέργεια αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του πολιτισμού της Μεσογείου. «Η ελιά δεν είναι απλώς ένα δέντρο, είναι η ταυτότητά μας», λέει η Λουτσία Ροντρίγκεζ, αγρότισσα από την Τοσκάνη. Ωστόσο, η κλιματική κρίση απειλεί αυτή την κληρονομιά. Σύμφωνα με το IOC, αν δεν ληφθούν μέτρα, η παραγωγή ελαιολάδου μπορεί να συρρικνωθεί δραματικά τις επόμενες δεκαετίες, επηρεάζοντας όχι μόνο τους αγρότες αλλά και τις τοπικές κοινωνίες.
Κάλεσμα για δράση
Οι ειδικοί καλούν για διεθνή συνεργασία ώστε να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις. «Χρειαζόμαστε επενδύσεις σε έρευνα, καλύτερη διαχείριση υδάτινων πόρων και εκπαίδευση των αγροτών», τονίζει η Γκονζάλες. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη δεσμευτεί να χρηματοδοτήσει προγράμματα προσαρμογής, αλλά πολλοί πιστεύουν ότι ο χρόνος τελειώνει.
Καθώς η Μεσόγειος αντιμετωπίζει ένα αβέβαιο μέλλον, η ελιά –σύμβολο αντοχής και ειρήνης– δοκιμάζεται όσο ποτέ άλλοτε. Ωστόσο, η αποφασιστικότητα των ανθρώπων που ζουν από αυτήν δείχνει ότι η μάχη για τη διάσωσή της μόλις αρχίζει.
Olive Oil Times
