Παναγιώτης Κλειδαράς ο Άγιος της Λέσβου
Για την εκτέλεση των 106 πατριωτών στο Κούρνοβο
Ο Γιάννης Ρίτσος έγραψε το εξής επιτύμβιο για τη θυσία των 106 γενναίων στο Κούρνοβο:
Οι Άγιοι 106
Όχι κραυγές και κλάματα, ιερή σιγή να φέξει
το χώρο ετούτο που έπεσαν οι Άγιοι εκατόν έξι
γερόντοι και ανταρτόπουλα, παιδιά της Ρωμιοσύνης
κάθε όνομα κι ένα σπαθί κι ένα άστρο αδελφοσύνης
ωσότου να ’ρθει η Λευτεριά στάρι κι ανθό να σπείρει
και το θλιμμένο Κούρνοβο να στήσει πανηγύρι
κι οι 106 αδούλωτοι για πάντα αναστημένοι
φρουροί του δίκιου να ορθωθούν μέσα στην Οικουμένη.
Ο Παναγιώτης Κλειδαράς ήταν ένας από τους 106 Αγίους!
Γεννήθηκε στο Πλωμάρι το 1908. Οι γονείς του ήταν ο Αντώνης Κλειδαράς και η Σοφία Θεοδωρίδη. Αφού τέλειωσε το σχολαρχείο της εποχής εκείνης, ασχολήθηκε με την κτηματική περιουσία της οικογένειας.
Το 1935 ο αδερφός του Δημήτρης, μετά τις σπουδές του στη Γεωπονική Σχολή Αθηνών και την εκπλήρωση των στρατιωτικών του υποχρεώσεων, θα εγκατασταθεί στο Πλωμάρι. Οι γονείς τους έχουν πεθάνει. Τα δυο αδέρφια σχεδιάζουν ν’ ανοίξουν γεωπονικό κατάστημα. Τον ίδιο χρόνο ο Δημήτρης Κλειδαράς και άλλοι αγροτοσυνεταιριστές του νησιού ιδρύουν την Αγροτική Πολιτική Οργάνωση Λέσβου (ΑΠΟΛ) και εκδίδουν την εβδομαδιαία εφημερίδα «Αγροτική».
Την επόμενη της κήρυξης της δικτατορίας του Μεταξά τα δυο αδέρφια συλλαμβάνονται πρώτοι απ’ όλους στο εξοχικό τους ντάμι, στον οικισμό Μέσουνα του δήμου Πλωμαρίου από απόσπασμα χωροφυλακής και στέλνονται εξόριστοι στο νησί Ανάφη. Ο Δημήτρης απολύεται την άνοιξη του 1938 επιστρέφει στο Πλωμάρι.
Ο Παναγιώτης θα μείνει εξόριστος στην Ανάφη μέχρι το 1940 και από εκεί θα μεταφερθεί στις φυλακές Ακροναυπλίας, όπου θα βρεθεί με πολλούς άλλους συμπατριώτες του Λέσβιους κομουνιστές, οι περισσότεροι απ’ τους οποίους – όπως κι αυτός - θα θυσιάσουν τη ζωή τους στο βωμό του Αγώνα κατά τη διάρκεια της Εθνικής Αντίστασης και του Εμφυλίου.
Όπως εκατοντάδες εξόριστοι κομμουνιστές, έτσι και ο Παναγιώτης θα παραδοθεί από τις ελληνικές αρχές στις ιταλο-γερμανικές δυνάμεις κατοχής. Θα παραμείνει εξόριστος στην Ακροναυπλία μέχρι το Μάρτη του 1943, οπότε μαζί με άλλους 250 συγκρατούμενούς του εξόριστους θα μεταφερθούν στο στρατόπεδο της Λάρισας.
Τη νύχτα της 1ης προς τη 2η Ιούνη 1943 ο ΕΛΑΣ ανατίναξε αμαξοστοιχία κατάφορτη από Ιταλούς στρατιωτικούς την ώρα που περνούσε μέσα από τη σήραγγα του Κούρνοβου, κοντά στο σταθμό Νοζερού – Δομοκού, με αποτέλεσμα η αμαξοστοιχία και καταστραφεί ολοκληρωτικά.
Λυσσασμένοι οι καταχτητές και για τις απώλειές τους σε έμψυχο υλικό πήραν 106 αγωνιστές κρατούμενους στο στρατόπεδο ομήρων της Λάρισας, ανάμεσά τους και 54 ακροναυπλιώτες, μέλη και στελέχη του ΚΚΕ, και τους εκτέλεσαν στις 6 Ιουνίου 1943 λίγο πιο έξω από το χωριό Άγιος Στέφανος της περιοχής Δομοκού και η ομαδική ταφή τους έγινε λίγο πιο πέρα. Ανάμεσά τους και ο Παναγιώτης Κλειδαράς.
Ήταν η πιο αιμοσταγής πράξη των Ιταλών κατακτητών και δεν υστερούσε καθόλου σε κτηνωδία και φρικαλεότητα από αντίστοιχες των ναζί.
Έτσι, κοντά στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής, το Κούρνοβο θα μείνει κι αυτό αιώνιο θυμητάρι ηρωισμού και κορυφαία σελίδα της ματωβαμμένης ιστορίας της Εθνικής μας Αντίστασης, οι δε 106 αγωνιστές, θανάτω θάνατον πατήσαντες, θα περάσουν στο Πάνθεον των Ηρώων του λαϊκού μας κινήματος. Η δημοκρατική Λέσβος θα είναι εκεί! Θα εναποθέσει στο βωμό της λευτεριάς ένα τριανταπεντάχρονο παλικάρι της και θα τιμήσει για πολλοστή φορά τις πλούσιες αγωνιστικές της παραδόσεις, χάρη στις οποίες πήρε το χρίσμα του «κόκκινου νησιού».
Πηγές:
1. Γιώργου Γαλέτσα. α) «Ένα αφιέρωμα αντί για μνημόσυνο… στη μνήμη των αδελφών Παναγιώτη και Δημήτρη Κλειδαρά». Εφ. «Πολίτης», Ειδικό Ένθετο. Αρ. Φύλλου 17/5-9-2009. β) «Λέσβιοι στην Εθνική Αντίσταση – πορεία προς το θάνατο». Εκδόσεις «ΑΙΟΛΙΔΑ». Μυτιλήνη 2016. Σελ. 178.
2. «Έπεσαν για τη ζωή». Έκδοση της Κ.Ε. του ΚΚΕ. Αθήνα 1998. Τόμος 3α, σελ. 77.
3. Π. Κ. Κεμερλή – Α. Σ. Πολυχρονιάδη. «Η Αντίσταση στη Λέσβο. (Πηγές και πτυχές της)». Αθήνα 1988. σελ. 470-472.
4. Κώστα Γαβριηλίδη. «Το ημερολόγιο της Ανάφης στη δικτατορία του Μεταξά». Εκδόσεις «Εντός». Αθήνα 1997. Σελ. 236.
φωτο 1: Στελέχη του ΚΚΕ και άλλοι δημοκράτες εξόριστοι στην Ανάφη την περίοδο της μεταξικής δικτατορίας (Αύγουστος 1936). Ανάμεσά τους εικονίζονται οι αδελφοί Παναγιώτης και Δημήτρης Κλειδαράς (τα πρόσωπά τους περικλείονται σε μαύρους κύκλους), Ι. Σοφιανόπουλος, Δ. Γληνός, Αλέξανδρος Σβώλος, Τσάτσος, Μανωλέας, Μαρία Σβώλου, Γ. Σιάντος, Κώστας Γαβριηλίδης, Μ. Πορφυρογένης, Κ. Θέος, Θαν. Βαφειάδης και οι (Τη φωτογραφία διέσωσε ο Κώστας Γαβριηλίδης και δημοσιεύεται στο εξώφυλλο και στη σελίδα 236 του βιβλίου του «Το ημερολόγιο της Ανάφης στη δικτατορία του Μεταξά». Εκδόσεις «Εντός». Αθήνα 1997).
φωτο 2: Παναγιώτης Κλειδαράς
ΦΙΛΟΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΜΝΗΜΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ
