Ανάθεμα τον αίτιο…

Ανάθεμα τον αίτιο…

Υπάρχουν στο διαδίκτυο δεκάδες αναρτήσεις του θαυμάσιου αυτού τραγουδιού, σε καμία όμως δεν αναφέρεται ο δημιουργός του. Στην καλύτερη περίπτωση  σημειώνεται ως παραδοσιακό της Λέσβου ή της Αγιάσου. Η αλήθεια όμως είναι ότι συνθέτης και στιχουργός του πανέμορφου τραγουδιού είναι ένας χαρισματικός  και πολυτάλαντος Αγιασώτης, ο παπάς της Ευαγγελίστριας Χριστόφας Κανιμάς, που το συνέθεσε το 1933 για τις ανάγκες του θεατρικού έργου «Τι να τα κάνω τα καλά», που ο ίδιος έγραψε και σκηνοθέτησε για το Αναγνωστήριο Αγιάσου.

Λυπάμαι που στην παρούσα ηχογράφηση απουσιάζουν τα φυσικά όργανα που θα έδιναν το σωστό ύφος και χρώμα στο τραγούδι. Ευτυχώς η μοναδική φωνή της Μυρσίνης Κουτσκουδή και το ταλέντο του Γιάννη Τσιριγώτη στην επεξεργασία του ήχου στον υπολογιστή, αναπληρώνουν την έλλειψη. Θερμές ευχαριστίες στον Μιχάλη Αικατερίνη για το όμορφο βίντεο που μας παραδίδει.

Νίκος  Τσιριγώτης

Επιμέλεια: Παναγιώτης Μ. Κουτσκουδής

Με αυτό το μεστό εισαγωγικό σημείωμα ο αγαπητός και σπουδαίος μουσικός Νίκος Τσιριγώτης αποκαθιστά την τάξη σχετικά με την ιστορία και την πατρότητα του πολυαγαπημένου αυτού τραγουδιού, που έσπασε τα σύνορα της Αγιάσου και της Λέσβου και ταξίδεψε σε όλη την Ελλάδα. Με την ευκαιρία αυτή παραθέτουμε ένα βιογραφικό του αείμνηστου δημιουργού του, παπά-Χριστόφα Κανιμά, και λίγα λόγια για την αξέχαστη ηθογραφία του «Τι να τα κάνω τα καλά», που ήταν η πιο πολυπαιγμένη απ’ όσες ανέβασε το Αναγνωστήριο στα 130 χρόνια της πολύπτυχης δράσης του.

Χριστόφας Κανιμάς (1896-1974)

Ο Χριστόφας Κανιμάς γεννήθηκε στην Αγιάσο στις 20/7/1896. Παρακολούθησε μαθήματα εγκύκλιας παιδείας στη γενέτειρά του, φοίτησε στο Σχολαρχείο Αγιάσου και στο Γυμνάσιο Αρρένων Μυτιλήνης. Μετανάστευσε για έξι περίπου χρόνια στην Αμερική και όταν ξαναγύρισε, παντρεύτηκε και δούλεψε ως καφεπώλης σε γνωστά μαγαζιά του χωριού. Προπολεμικά και εποχικά εργάστηκε και σε όλα σχεδόν τα ελαιοτριβεία της Αγιάσου, ως διευθυντής. Πρωτοέφερε τον κινηματογράφο στην Αγιάσο, πριν γίνει ακόμα παπάς, έφερνε αθηναϊκούς θιάσους και διοργάνωσε παραστάσεις που παρακολουθούσε πλήθος κόσμου.

Αποφοίτησε από την Εκκλησιαστική Προπαρασκευαστική Σχολή Ιεράς Μονής Λειμώνος το 1936. Την ίδια χρονιά χειροτονήθηκε διάκονος και εν συνεχεία πρεσβύτερος. Υπηρέτησε κυρίως ως πρεσβύτερος στον Ιερό Ναό της Παναγίας Αγιάσου και συνταξιοδοτήθηκε το 1972.

Κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής εντάχθηκε στο ΕΑΜ και συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση. Μετά την απελευθέρωση υπέστη τις συνέπειες της μισαλλοδοξίας και των πολιτικών παθών. Συνελήφθη, όπως και τόσοι άλλοι πατριώτες, και φυλακίστηκε επί πέντε μήνες περίπου. Και αργότερα όμως δεν έλειψαν οι ενοχλήσεις και οι ταλαιπωρίες. Ως πολιτικός κρατούμενος στις Ποινικές Φυλακές Μυτιλήνης το 1946, έγραψε και ένα θεατρικό έργο, το οποίο παίχτηκε από τους συγκρατούμενους του και σημείωσε μεγάλη επιτυχία. Δυστυχώς το χειρόγραφο δεν βρέθηκε και το έργο δεν ξαναγράφτηκε πια. Χαρακτηριστική ήταν η ηπιότητα, το αίσθημα αλληλεγγύης, η δημοκρατικότητα και η δικαιοκρισία που τον διέκριναν, και που οδήγησαν πολλές φορές συγχωριανούς του στην επίκληση της γνώμης του για την επίλυση των μεταξύ τους διαφορών. Τέτοιες, ειρηνοδικειακού χαρακτήρα, παρεμβάσεις του υπήρχαν και στα χρόνια του ΕΑΜ. Αυτάδελφός του ήταν ο Ιωάννης Κανιμάς, ο οποίος υπηρετώντας ως στρατιώτης εξαφανίστηκε στη Μικρά Ασία.

Ήταν συνεργάτης του περιοδικού «Τρίβολος» που εξέδιδε ο Στρατής Παπανικόλας, συλλέκτης λαογραφικού υλικού και θεατρικός συγγραφέας. Το έργο του περιλαμβάνει τη δραματική ηθογραφία «Τι να τα κάνω τα καλά», που ανέβηκε κατ’ επανάληψη στη σκηνή του Αναγνωστηρίου Αγιάσου, του οποίου διατέλεσε πρόεδρος και αντιπρόεδρος την περίοδο 1941-1943. Επίσης έγραψε και έντεκα σύντομα ηθογραφικά κείμενα δημοσιευμένα στον «Τρίβολο».

Διηγήθηκε, γραπτά και προφορικά, ιστορίες με πυρήνα κυρίως το χωριό και τους ανθρώπους του. Το συγγραφικό του έργο, αν και διαποτίζεται με έντονο ηθογραφικό χρώμα, αναδεικνύει τις πανανθρώπινες αξίες και σε συνδυασμό με τη μαστοριά της γραφίδας του κρατιέται και σήμερα ζωντανό. Πέθανε στην Αθήνα στις 7/1/1974.

Τι να τα κάνω τα καλά

Πρόκειται για τετράπρακτη δραματική ηθογραφία του Χριστόφα Κανιμά, γραμμένη στο αγιασώτικο γλωσσικό ιδίωμα. Πρωτοπαίχτηκε στο πλαίσιο των καλλιτεχνικών εκδηλώσεων της Αγροτικής Εορτής Μυτιλήνης από τον «Ερασιτεχνικό Όμιλο Αγιάσου» στις 17/7/1933. Ακολούθησαν οι εξής παραστάσεις της από το Αναγνωστήριο Αγιάσου:

Στο πλαίσιο της Παλλεσβιακής Έκθεσης Μυτιλήνης το 1936.

Στη Σκηνή του Κήπου Παναγίας στις 6 και 20/8/1939.

Στον υπαίθριο θερινό κινηματογράφο «Όασις» στον Κήπο της Παναγίας στις 25/7/1954 και 13/8/1954. Η ηθογραφία επαναλήφθηκε στο Θέατρο της Λεσβιακής Εκθέσεως, μέσα στο προαύλιο του Γυμνασίου Μυτιλήνης, σε τρεις παραστάσεις, στις 21/8/1954 και στις 22/8/1954, απογευματινή και εσπερινή παράσταση, με την ευκαιρία της οργάνωσης της Γ΄ Εμποροπανηγύρεως.

Στην αίθουσα πνευματικών και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων του Αναγνωστηρίου προς τιμήν του μεγάλου ευεργέτη του σωματείου Ξενοφώντα Καραπαναγιώτη στις 8 και 9/8/1965. Η παράσταση επαναλήφθηκε στο Θεραπευτήριον Λέσβου «η Υγεία» (Σανατόριο), καθώς επίσης και στο Θέατρο του Δημοτικού Πάρκου Μυτιλήνης, στις 18/8/1965, στο πλαίσιο των τουριστικών καλλιτεχνικών εκδηλώσεων που οργάνωσε ο Δήμος Μυτιλήνης προς τιμήν του μεγάλου ευεργέτη του Ξενοφώντα Καραπαναγιώτη, ο οποίος βοήθησε και το Αναγνωστήριο για την αποπεράτωση του κτιρίου του. Η τελευταία πράξη της ηθογραφίας παίχτηκε στις 28/8/1965, στην αίθουσα του νέου κτιρίου του Αναγνωστηρίου, προς τιμήν αυτών που έλαβαν μέρος στο εορταστικό διήμερο, με την ευκαιρία των εγκαινίων του Μουσείου των έργων του λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου Χατζημιχαήλ στη Βαρειά. Ανάμεσα σε αυτούς που συμμετείχαν ήταν ο Γιώργος Σεφέρης, ο Ηλίας Βενέζης, ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, ο Γιάννης Τσαρούχης, καθώς και άλλοι επίσημοι, δικοί μας και ξένοι, εκπρόσωποι υπηρεσιών και φορέων, άνθρωποι των γραμμάτων και της τέχνης.

Στην αίθουσα των πνευματικών και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων του Αναγνωστηρίου στις 12 και 18/5/1969. Η παράσταση επαναλήφθηκε στην αίθουσα του Δημοτικού Θεάτρου Μυτιλήνης στις 19/5/1969, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του «Αιολικού Μαΐου», καθώς και την 1/6/1969 στον ίδιο χώρο υπέρ Συστημάτων προσκοπισμού Αγιάσου.

Στην αίθουσα των πνευματικών και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων του Αναγνωστηρίου στις 8/8/1976. Στο Δημοτικό Θέατρο Μυτιλήνης στις 10/11/1976, σε δυο παραστάσεις, στο πλαίσιο της Λεσβιακής Εβδομάδας Λόγου και Τέχνης 7-14//11/1976.

Στην αίθουσα Θεάτρου ΠΑΛΛΑΣ Αθηνών (Βουκουρεστίου 1), ύστερα από πρόσκληση του Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών, στις 30/5/1992. Στην αίθουσα των πνευματικών και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων του Αναγνωστηρίου στις 13/8/1992. Προηγήθηκαν οι παρακάτω αυγουστιάτικες παραστάσεις της ηθογραφίας στη Σκάλα Ερεσού στις 8, στην Άναξο στις 9 και στη Βρίσα στις 11.

Η τελευταία πράξη της ηθογραφίας παίχτηκε την 1/11/2014 στον Πολυχώρο του Δήμου Αθηναίων "Άννα και Μαρία Καλουτά" στο Νέο Κόσμο (Τιμοκρέοντος 6-Α), στο πλαίσιο εκδήλωσης παρουσίασης του βιβλίου του παπά-Χριστόφα Κανιμά "Τι να τα κάνω τα καλά (Θέατρο). Ηθογραφικά σύμμεικτα" που εκδόθηκε με την ευγενική χορηγία της κόρη του Βάνας Κανιμά-Γέρου και με την επιμέλεια του φιλόλογου, αρχισυντάκτη του περιοδικού «ΑΓΙΑΣΟΣ», Γιάννη Χρ. Χατζηβασιλείου. Η εκδήλωση, που συνδιοργανώθηκε από το Αναγνωστήριο Αγιάσου και τον Φιλοπρόοδο Σύλλογο Αγιασωτών.

Πηγές:

Χριστόφας Κανιμάς. «Τι να τα κάνω τα καλά». Θέατρο. Ηθογραφικά σύμμεικτα. Επιμέλεια: Γιάννης Χατζηβασιλείου. Αθήνα 2013.

Πνευματικό Κέντρο Αναγνωστήριο Αγιάσου «Η Ανάπτυξη».Ανέσπερο φως στο μετερίζι του λαϊκού πολιτισμού. Γενική επιμέλεια - Κείμενα λευκώματος: Παναγιώτης Μιχ. Κουτσκουδής. Μυτιλήνη 2006.

Αρχείο Αναγνωστηρίου Αγιάσου «Η Ανάπτυξη».