H εισήγηση του Γ. Πάλλη στη Βουλή για τη φαρμακευτική κάναβη

Ενώπιον των αρμόδιων κοινοβουλευτικών επιτροπών Κοινωνικών Υποθέσεων και Παραγωγής και Εμπορίου βρίσκεται από χθες, Πέμπτη 22/2, για επεξεργασία και συζήτηση, το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Υγείας με τίτλο «Διατάξεις για την παραγωγή τελικών προϊόντων φαρμακευτικής κάνναβης», με στόχο να ψηφιστεί από την ολομέλεια την προσεχή εβδομάδα.

Στη χθεσινή, πρώτη κοινή συνεδρίαση των ως άνω Διαρκών Επιτροπών, ο εισηγητής εκ μέρους του ΣΥΡΙΖΑ, βουλευτής Ν. Λέσβου Γιώργος Πάλλης, προέβη στην ακόλουθη τοποθέτηση.

«Αγαπητοί συνάδελφοι,

Έχοντας συμμετάσχει στο διάλογο που διεξάγεται τα τελευταία χρόνια για την ‘επανένταξη’ της κάνναβης στην ελληνική πραγματικότητα και οικονομία…

Γνωρίζοντας προσωπικά τον αγώνα πολλών ασθενών για τη διασφάλιση του φαινομενικά αυτονόητου, του δικαιώματος πρόσβασης στην υγεία…

Έχοντας διατυπώσει ανοιχτά την άποψή μου…

Και έχοντας πολλές φορές επικριθεί για τις σχετικές πρωτοβουλίες μου…

Με ικανοποίηση σήμερα εισηγούμαι το συγκεκριμένο νομοσχέδιο για την παραγωγή φαρμακευτικής κάνναβης στην Ελλάδα.

Η κάνναβη είναι ένα φυτό που μόλις πριν έξι μήνες βρισκόταν στον Πίνακα Α των ναρκωτικών ουσιών -μαζί με την ηρωίνη- ως ναρκωτικό που επιδρά στο νευρικό σύστημα και προκαλεί χειρότερες εξαρτήσεις από άλλες ουσίες όπως η κοκαΐνη, η μορφίνη ή το όπιο, που βρίσκονταν στον Πίνακα Β. Η καλλιέργεια και η χρήση του φυτού αποτελούσαν παρεκκλίνουσες συμπεριφορές, πράξεις που ενέχουν ηθική και κοινωνική απαξία. Ο νόμος και η κοινωνία δεν αποδέχονταν σε οποιαδήποτε μορφή τη χρήση της. Μηδενικό το όριο ανοχής και καθόλα αρνητικό το καθιερωμένο στερεότυπο. Άεργοι χασικλήδες, σπίτια τεκέδες, πρόσωπα με αντικοινωνική έως και εγκληματική συμπεριφορά. Κλασσικό στερεότυπο. Αυτό είναι το στίγμα που κουβαλάει κάθε χρήστης κάνναβης. Βάλτε τώρα στη θέση του χρήστη έναν ασθενή, έναν καρκινοπαθή, έναν οροθετικό, κάποιον που πάσχει από σκλήρυνση κατά πλάκας. Σκεφτείτε αυτούς τους ανθρώπους … Προσπαθούν να αντιμετωπίσουν την ασθένειά τους. Προσπαθούν να βελτιώσουν τις βιοτικές τους συνθήκες, έχοντας παράλληλα τη ρετσινιά του χασικλή και τον κίνδυνο να συλληφθούν ανά πάσα ώρα και στιγμή. Και αναρωτιέμαι. Ποιο το έννομο αγαθό που προσβάλλεται από αυτούς τους ανθρώπους; Ποιο το όφελος της κοινωνίας με την καθολική απαγόρευση της κάνναβης και την ποινικοποίηση της ανακούφισής τους; Η κάνναβη είναι κομμάτι της καθημερινότητάς τους, διευκολύνει τη ζωή και τη λειτουργικότητά τους. Το Ψήφισμα των 40.000 ανθρώπων για την αποποινικοποίηση της φαρμακευτικής κάνναβης, που κατατέθηκε στον Υπουργό Υγείας πριν δύο χρόνια είναι σαφές: «… προσβλέπουμε στην κατανόηση και τις αποτελεσματικές ενέργειές σας, ώστε να πάψουμε να είμαστε παράνομοι μόνο και μόνο επειδή θέλουμε να ζήσουμε».

Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ για πρώτη φορά, αναγνωρίζοντας τις προοπτικές παγκοσμίως με τα προϊόντα φαρμακευτικής κάνναβης, επιχειρεί μεθοδικά να αλλάξει το νομοθετικό πλαίσιο. Πρόκειται για την ικανοποίηση ενός κοινωνικού αιτήματος. Πρόκειται για τη ρύθμιση μιας πραγματικότητας.  Τον Ιούλιο του 2016, έγινε το πρώτο βήμα, με τη σύσταση της ομάδας εργασίας για την ιατρική χρήση της κάνναβης, στο Υπουργείο Υγείας. Το πόρισμα της επιτροπής αναδεικνύει την φαρμακευτική αξία της κάνναβης, τον Φλεβάρη του 2017. Στη συνέχεια, ήρθε η μεταφορά της κάνναβης και της ρητίνης της, από τον Πίνακα Α στον Πίνακα Β του νόμου περί ναρκωτικών, τον Ιούνιο του 2017. Ήταν η ελάχιστη αναγκαία νομοθετική ρύθμιση προκειμένου να μπορούν να παράγονται και να διατίθενται νόμιμα τα προϊόντα της φαρμακευτικής κάνναβης και στην Ελλάδα. Σήμερα, με το παρόν νομοσχέδιο, ρυθμίζεται η εγχώρια παραγωγή τους. Το νομοσχέδιο που συζητάμε σήμερα αντιμετωπίζει ειδικά και εξαιρετικά την κάνναβη, σε σύγκριση με τις υπόλοιπες ναρκωτικές ουσίες του Πίνακα Β.

Η Ελλάδα δεν είναι ούτε η πρώτη ούτε η τελευταία χώρα που επιχειρεί να εντάξει την κάνναβη και τα προϊόντα της στο ιατροφαρμακευτικό της σύστημα. Για την ακρίβεια, όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, πλην τριών (Βουλγαρία, Λετονία, Λιθουανία), το έχουν ήδη επιτύχει, με κάποιο τρόπο. Ο νομοθέτης και η διοίκηση δεν μπορούν να αγνοούν την ιατρική αξία της κάνναβης, ούτε να βάζουν εμπόδια στους ασθενείς που ωφελούνται από αυτή, με μόνο επιχείρημα το ενδεχόμενο της κατάχρησης και της εξάρτησης. Αυτό προβλέπεται και στο Ψήφισμα 30/1 του Απριλίου του 2016 της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών. Με το ψήφισμα αυτό  υιοθετήθηκαν οι «Οδηγίες αναφορικά με τις Εθνικές Πολιτικές για την Διαθεσιμότητα και Προσβασιμότητα σε Ελεγχόμενες Ουσίες (Φάρμακα)» του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Οι κυβερνήσεις οφείλουν να ελαχιστοποιήσουν τις αρνητικές επιπτώσεις των περιοριστικών μέτρων που λαμβάνονται για λόγους ελέγχου και ασφάλειας, στη διαθεσιμότητα και το κόστος των ελεγχόμενων φαρμάκων. Εξάλλου, η πίεση από την κοινωνία, τους ασθενείς και τις οικογένειές τους αυξάνεται.  

Στο Ισραήλ ξεκίνησαν οι σχετικές έρευνες, στη δεκαετία του ’60, οπότε ταυτοποιήθηκαν τα δυο βασικά κανναβιδοειδή. Η μη ψυχοτρόπα καναβιδιόλη (CBD) και η ψυχοτρόπα τετραϋδροκανναβινόλη (Δ⁹-ΤHC). Έκτοτε, το ενδιαφέρον εντάθηκε και οι μελέτες άρχισαν να πληθαίνουν, σε βαθμό που δημιουργήθηκαν νέα ερευνητικά κέντρα με αποκλειστικό αντικείμενο τις φαρμακευτικές ιδιότητες της κάνναβης. Ικανός αριθμός μελετών έχουν αποδείξει ότι η χρήση της κάνναβης συμβάλλει στην αντιμετώπιση συμπτωμάτων ασθενειών όπως:

α) μυϊκές κράμπες και σπασμούς που προκαλούνται από σκλήρυνση κατά πλάκας ή τραυματισμούς του νωτιαίου μυελού,

β) ναυτία, έμετος, απώλεια όρεξης, απώλεια βάρους και αδυναμία που προκαλείται από τον καρκίνο ή το AIDS, τις χημειοθεραπείες ή ακτινοθεραπείες, την ηπατίτιδα C,

γ) μακροχρόνιος πόνος, που σχετίζεται με το νευρικό σύστημα ή που προκαλείται από νευρική διαταραχή, καταθλιπτική διαταραχή, μετατραυματικό στρες.

Παράλληλα, η έρευνα εξελίσσεται μέρα με τη μέρα και όσον αφορά άλλες ασθένειες αλλά και τις θεραπευτικές της ιδιότητες.

Δεδομένων των διαφοροποιήσεων στο βαθμό ποινικοποίησης της κάνναβης και των εξελίξεων στην αναγνώριση των φαρμακευτικών ιδιοτήτων της, κάθε κράτος έχει διαμορφώσει το δικό του πλαίσιο αξιοποίησής της στον ιατροφαρμακευτικό τομέα. Οφείλω να διευκρινίσω ότι δεν υφίσταται ενιαίο θεσμικό πλαίσιο σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μια σύντομη επισκόπηση της ευρωπαϊκής αγορά μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ορισμένα κράτη επιδιώκουν να ηγηθούν (π.χ. Ολλανδία, Τσεχία) και άλλα απλά ακολουθούν. Όπως έχω ήδη αναφέρει, κανένα κράτος δεν αγνοεί την κυρίαρχη τάση που έχει διαμορφωθεί. Επί του παρόντος, στην Ευρώπη εφαρμόζονται τέσσερα μοντέλα στην αγορά της φαρμακευτικής κάνναβης, ακόμα και σε συνδυασμό μεταξύ τους:

(α) Το μοντέλο των εισαγόμενων εγκεκριμένων σκευασμάτων, σε χώρες όπως Γαλλία, Ολλανδία, Γερμανία, Ισπανία και Πορτογαλία.

(β) Το μοντέλο παραγωγής και διάθεσης υπό τον κρατικό έλεγχο, σε χώρες όπως Τσεχία, Ολλανδία, Ιταλία.

(γ) Το μοντέλο των Social Clubs (λέσχες κάνναβης), σε χώρες όπως Ισπανία, Ιταλία, Βέλγιο, Ολλανδία, Σλοβενία, Ηνωμένο Βασίλειο, Αυστρία, Γαλλία και Γερμανία.

(δ) Το μοντέλο της αυτοκαλλιέργειας, σε χώρες όπως Ολλανδία, Τσεχία, Ισπανία, Βέλγιο και Ιταλία. 

Την ίδια στιγμή, στην Ελλάδα σήμερα, η καλλιέργεια, η παραγωγή και η διακίνηση της φαρμακευτικής κάνναβης και των σκευασμάτων της ανήκουν στην αποκλειστική αρμοδιότητα του κράτους. Σύμφωνα με την παράγραφο 2 του άρθρου 2 του Ν. 4913/2013: «Η παραγωγή, κατοχή, μεταφορά, αποθήκευση, επεξεργασία γενικά των πρώτων υλών και των έτοιμων προϊόντων που εισάγονται από το εξωτερικό, καθώς και η διακίνηση των ουσιών των φαρμακοτεχνικών προϊόντων και των ιδιοσκευασμάτων του πίνακα Β΄ …, γίνεται μόνο από το Κρατικό Μονοπώλιο Ναρκωτικών».

Τον Σεπτέμβριο του 2017, 46 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ είχαμε εύστοχα παρατηρήσει σε σχετική μας ερώτηση προς τους καθ’ ύλην αρμόδιους Υπουργούς, ότι οι συνθήκες του κρατικού μονοπωλίου είναι ασφυκτικές. Δεν εξυπηρετούν τις ανάγκες των ασθενών. Δεν διασφαλίζουν τη διαθεσιμότητα, την προσβασιμότητα και το λογικό κόστος των ουσιών. Δεν συμφέρουν οικονομικά και δεν αξιοποιούν τις αναπτυξιακές προοπτικές της φαρμακευτικής κάνναβης, την προσέλκυση επενδύσεων, τη δημιουργία νέων αγορών εργασίας και βεβαίως την ενίσχυση των εξαγωγών.

Η λύση λοιπόν που προκρίνει η κυβέρνηση είναι ο συνδυασμός της εισαγωγής σκευασμάτων, με ένα μοντέλο παραγωγής από ιδιώτες υπό τον αυστηρό κρατικό έλεγχο. Με τον τρόπο αυτό, από τη μια απολαμβάνουμε τα οφέλη της άρσης του κρατικού μονοπωλίου, από την άλλη, όλη η επιχειρηματική δραστηριότητα οριοθετείται, ρυθμίζεται και ελέγχεται αυστηρά από το κράτος.

Νομοτεχνικά:

(α) η κάνναβη εξαιρείται από τις προβλέψεις του άρθρου 2 του Νόμου 4139/2013 περί εξαρτησιογόνων ουσιών,

(β) προστίθεται νέο άρθρο 2Α, στο Νόμο 4139/2013, με το οποίο ρυθμίζεται ειδικά η παραγωγή, κατοχή, μεταφορά, αποθήκευση, προμήθεια πρώτων υλών και ποικιλιών κάνναβης και η μεταποίησή της για την παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων και

(γ) τροποποιείται το άρθρο 20 του Νόμου 4139/2013, με το οποίο αποποινικοποιούνται οι ανωτέρω δραστηριότητες.

Συγκεκριμένα, το νομοσχέδιο προβλέπει τα εξής:

1. Πλέον, φυσικά και νομικά πρόσωπα θα μπορούν να παράγουν, να μεταφέρουν, να αποθηκεύουν, να επεξεργάζονται ποικιλίες κάνναβης του είδους Cannabis Sativa L (περιεκτικότητας σε τετραϋδροκανναβινόλη άνω του 0,2%), για την παραγωγή προϊόντων φαρμακευτικής κάνναβης. Η έγκριση για τη δραστηριότητα παρέχεται σε συγκεκριμένα πρόσωπα και είναι αμεταβίβαστη, ενώ αποκλείονται οι αναθέσεις, οι εργολαβίες σταδίων της γραμμής παραγωγής. Η ευθύνη για την τήρηση των συμφωνηθέντων αναλαμβάνεται και αναζητείται εφόσον προκύψει ζήτημα από συγκεκριμένα πρόσωπα.
2. Εντός της Ελλάδας, τα προϊόντα θα διατίθενται μόνο στο κρατικό μονοπώλιο, μέσω του οποίου θα χορηγούνται στους ασθενείς.
3. Επιτρέπονται οι εξαγωγές των παραγόμενων προϊόντων, οι οποίες θα λαμβάνουν χώρα με συγκεκριμένη διαδικασία και από συγκεκριμένα σημεία εξόδου σε Θεσσαλονίκη και Πειραιά.
4. Επιτρέπονται μόνο καθετοποιημένες μονάδες, με ελάχιστη έκταση τα τέσσερα (4) στρέμματα. Η παραγωγή θα είναι απολύτως ελεγχόμενη και δεν υπάρχει ανάγκη μετακίνησης των πρώτων υλών. Όλα θα συμβαίνουν «εντός των τειχών». Μόνο συσκευασμένα προϊόντα θα βγαίνουν εκτός των εγκαταστάσεων.
5. Διασφαλίζονται αυστηρές ποιοτικές προδιαγραφές και πρότυπα στην καλλιέργεια και την παραγωγή των προϊόντων. Τα κλειστά θερμοκήπια, αν και αυξάνουν τον προϋπολογισμό της επένδυσης, είναι αναγκαία ώστε οι συνθήκες παραγωγής του φυτού να είναι απολύτως ελεγχόμενες αλλά και για τη βελτιστοποίηση της παραγωγικής δυνατότητας των εκτάσεων.
6. Όλη η γραμμή παραγωγής, από την παραγωγή του φυτού, μέχρι τη μεταποίηση και τη συσκευασία του, θα είναι αυστηρά περιορισμένη σε συγκεκριμένο χώρο, με μέτρα ελέγχου και ασφάλειας (περιφράξεις, κάμερες, φωτοκύτταρα) που θα πιστοποιούνται από τα τοπικά Α.Τ. Όλο το σύστημα καλλιέργειας και παραγωγής προσαρμόζεται ώστε να διευκολύνεται ο κρατικός έλεγχος και να μη διαφεύγουν πρώτες ύλες και προϊόντα εκτός του πλαισίου διάθεσης της φαρμακευτικής κάνναβης.
7. Σε κάθε περίπτωση εξακολουθεί να απαγορεύεται η εισαγωγή, διάθεση και εξαγωγή πρώτων υλών κάνναβης από τους ιδιώτες.
8. Ετησίως θα πραγματοποιείται επανέλεγχος τήρησης όλων των προβλεπόμενων όρων και προϋποθέσεων.
9. Λεπτομέρειες σχετικά με τη χορήγηση της έγκρισης, την υποβολή των δικαιολογητικών, τα παράβολα, τις προδιαγραφές παραγωγής, μεταποίησης, φύλαξης και ασφάλειας, την εισαγωγή των σπόρων, τους τακτικούς και έκτακτους ελέγχους και άλλα σχετικά θέματα θα ρυθμιστούν με Υπουργικές Αποφάσεις. Το παρόν νομοσχέδιο σκιαγραφεί το πλαίσιο δημιουργίας μιας νέας αγοράς ενώ ταυτόχρονα εξουσιοδοτεί τα αρμόδια υπουργεία να ρυθμίσουν τα επιμέρους ζητήματα που εκ των πραγμάτων θα προκύψουν.  

Η κυβέρνηση αναγνωρίζει, ότι αποτελεί μονόδρομο το άνοιγμα της παρασκευής και χρήσης των προϊόντων φαρμακευτικής κάνναβης. Πρόκειται για μια κίνηση αναπτυξιακού χαρακτήρα που αναμένεται συν τις άλλοις, να αποδώσει προσιτή φαρμακευτική περίθαλψη σε ανθρώπους που την έχουν ανάγκη. Είναι μια αποτελεσματική πολιτική κοινωνικού και συνάμα οικονομικού χαρακτήρα, που εκμεταλλεύεται και αξιοποιεί τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας μας, τις κλιματολογικές και εδαφολογικές συνθήκες, σε συνδυασμό με την εγγύτητα στη ραγδαία αναπτυσσόμενη ευρωπαϊκή αγορά. Τα επόμενα χρόνια:

• οι εξελίξεις στην φαρμακευτική χρήση της κάνναβης,
• οι αλλαγές στα εθνικά νομικά πλαίσια χρήσης της και
• η ταυτόχρονη διάδοσή της και η κατάρριψη του αρνητικού κοινωνικού στερεότυπου,

αναμένεται να αυξήσουν κατακόρυφα τον σχετικό κύκλο εργασιών.

Αν και είναι λίγο νωρίς για οποιαδήποτε πρόβλεψη τόσο στην Ελλάδα αλλά και στην ΕΕ, όπου η συγκεκριμένη αγορά είναι σχετικά νέα, μια πιο προσεκτική ματιά σε χώρες που έχουν δοκιμαστεί στο συγκεκριμένο πεδίο είναι αποκαλυπτική.

Η συνολική αγορά της κάνναβης στις ΗΠΑ το 2016 έφτασε τα 5,4 δις δολλάρια και  υπολογίζεται ότι θα τριπλασιαστεί μέχρι το 2024 ενώ θεωρείται ο πιο ραγδαία αναπτυσσόμενος κλάδος της αμερικανικής οικονομίας. Η Αυστραλία έχει εκδώσει δώδεκα (12) άδειες που αφορούν από την καλλιέργεια και έρευνα μέχρι τη βιομηχανοποίηση. Τουλάχιστον δέκα (10) επιχειρήσεις που σχετίζονται με τον τομέα αυτό έχουν εισαχθεί στο Αυστραλιανό Χρηματιστήριο, ενώ δεκάδες εκατομμύρια δολάρια έχουν δεσμευθεί για κλινικές δοκιμές. Το Ισραήλ είναι πρωτοπόρο σε διεθνές επίπεδο, εδώ και δεκαετίες, στην έρευνα και ανάπτυξη των ιατρικών εφαρμογών της κάνναβης και των κανναβινοειδών. Από το 2007 έχει νομιμοποιήσει την ιατρική εφαρμογή της κάνναβης ενώ εννέα (9) εταιρείες με αποκλειστική άδεια από το κράτος παράγουν 9.000 κιλά ετησίως μόνο για την εγχώρια αγορά (22.000 εγγεγραμμένους ασθενείς).

Κλείνοντας, αξίζει να σημειωθεί ότι το Υπουργείο Υγείας, το οποίο είναι το επισπεύδον στο παρόν νομοσχέδιο, ήδη εργάζεται προς την κατεύθυνση θεσμοθέτησης ειδικών ρυθμίσεων. Στόχος είναι η παροχή των συγκεκριμένων φαρμακευτικών προϊόντων μέσα από την ηλεκτρονική συνταγογράφηση, τα μητρώα ασθενών (registries) και τα πρωτόκολλα θεραπειών που θα δημιουργηθούν. Οι συγκεκριμένες βάσεις δεδομένων, οι οποίες θα συνδέουν την ασθένεια με το φαρμακευτικό προϊόν και την αγωγή, σε συνδυασμό με την επιστημονική έρευνα που θα ξεκινήσει, θα συντελέσουν στην απόκτηση της αναγκαίας και επιπρόσθετης γνώσης που σήμερα απουσιάζει, λόγω της ανεξέλεγκτης χρήσης της φαρμακευτικής κάνναβης. Με μπούσουλα τη γνώση αυτή πλέον, θα μπορέσουμε να κάνουμε περαιτέρω βήματα εξέλιξης, πάντα με βασικό γνώμονα το όφελος των ασθενών και την πρόσβασή τους στην κατάλληλη αγωγή.

Συνάδελφοι, η δουλειά που χρειάζεται να γίνει είναι ακόμα αρκετή. Το παρόν νομοσχέδιο κάνει μόνο την αρχή σε ένα θέμα που μέχρι χτες θεωρούνταν ταμπού. Η Ελλάδα δεν μπορεί να απουσιάζει σε αυτό που συμβαίνει σε παγκόσμιο επίπεδο. Το κατά πόσο αυτό θα αποτελέσει ευκαιρία για τη χώρα μας θα αποδειχθεί στην πορεία. Εμείς κάθε φορά καλούμαστε να δημιουργούμε το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο. Πιστεύω πως το παρόν νομοσχέδιο είναι σε αυτή την κατεύθυνση. Για το λόγο αυτό το εισηγούμαι.»