Τα σωσίβια της διαφωνίας στη Λέσβο! Απάντηση κ.Κατσανεβάκη
Απάντηση λάβαμε από τον αναπ. Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αιγαίου κ. Στέλιο Κατσανεβάκη για το δημοσίευμα της "Εφημερίδας των Συντακτών" με τίτλο: «Ρυπογόνοι» πρόσφυγες στη Λέσβο και... ακαδημαϊκά ρατσιστικά παραληρήματα.
Το δημοσίευμα αναρτήθηκε και στο Lesvosnews.net και επομένως δημοσιεύουμε την απάντηση του κ. Κατσανεβάκη καθώς και την ανταπάντηση της δημοσιογράφου κας Ανθής Παζιάνου
Αναλυτικά η απάντηση:
Στις 12/10/2015 δημοσιεύθηκε στην «Εφημερίδα των Συντακτών» άρθρο της κ. Ανθής Παζιάνου υπό τον προσβλητικό τίτλο «Ρυπογόνοι πρόσφυγες και... ακαδημαϊκά ρατσιστικά παραληρήματα». Το άρθρο σχολιάζει τη δημοσίευσή μου στο επιστημονικό περιοδικό Mediterranean Marine Science με τίτλο «Illegal immigration in the eastern Aegean Sea: a new source of marine litter». Με την παρούσα επιστολή θα ήθελα να απαντήσω στο συγκεκριμένο άρθρο και να αντικρούσω τις ανακρίβειες που αναφέρονται.
Η κ. Παζιάνου μεταφέρει τις απόψεις της κ. Νάνσυ Μαυρουδή, ερευνήτριας Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, η οποία προσπαθεί να υποστηρίξει ότι το άρθρο εκφράζει συγκεκριμένη ρατσιστική ιδεολογία. Η προπάθεια της κ. Μαυρουδή πέφτει στο κενό, καθώς ούτε με εκφράζουν τέτοιες ιδεολογίες ούτε σε καμία περίπτωση προκύπτει από το άρθρο μου, που επιχειρεί την καταγραφή ενός σημαντικού προβλήματος, της εκτεταμένης θαλάσσιας ρύπανσης κυρίως με πλαστικά στις περιοχές εισόδου των μεταναστών. Το άρθρο αναφέρεται στον τρόπο εισόδου τους με φουσκωτές βάρκες οι οποίες εγκαταλείπονται κατά την άφιξή τους, μαζί με τα σωσίβια που φέρουν. Οι φουσκωτές βάρκες, τα σωσίβια και άλλα αντικείμενα (ρουχισμός, σάκοι, ντεπόζιτα βενζίνης κλπ) αποτελούν τα απορρίμματα τα οποία κατέγραψε η μελέτη μου.
Εκτιμήθηκε ότι για κάθε 1,000 άτομα που φτάνουν με αυτόν τον τρόπο αντιστοιχούν περίπου 8 τόνοι απορριμμάτων που εγκαταλείπονται στις ακτές (ο υπολογισμός είναι εύκολος αν υπολογίσει κανείς το βάρος των >50 φουσκωτών, 1000 σωσιβίων και άλλων αντικειμένων που αντιστοιχούν σε αυτά τα άτομα). Πολλά από τα απορρίμματα αυτά παρασύρονται από τη θάλασσα, τεμαχίζονται σε μικρότερα κομμάτια και μπορεί να καταλήξουν στο θαλάσσιο πυθμένα. Οι επιπτώσεις της θαλάσσιας ρύπανσης από πλαστικά - που αμφισβητεί το άρθρο της κ. Παζιάνου – έχουν μελετηθεί και δημοσιευτεί σε εκατοντάδες επιστημονικές μελέτες σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά όπως το Nature και το Science. Στην Οδηγία-Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική (2008/56/ΕΚ) τα «θαλάσσια απορρίμματα» έχουν συμπεριληφθεί στους δείκτες καλής περιβαλλοντικής κατάστασης. Η καταγραφή των απορριμμάτων στις παραλίες είναι μια από τις προτεινόμενες μεθόδους για την παρακολούθηση της περιβαλλοντικής κατάστασης των θαλασσών που προβλέπει η συγκεκριμένη Οδηγία.
Το άρθρο μου σε καμία περίπτωση δεν εκφράζεται με αρνητικό τρόπο για αυτούς τους βασανισμένους ανθρώπους που αναζητούν ένα νέο ξεκίνημα και διεκδικούν το δικαίωμά τους στη ζωή. Απεναντίας, όπως γράφω στο άρθρο (μετάφραση από το αγγλικό κείμενο): «Το ζήτημα των θαλάσσιων απορριμμάτων συνάγεται ότι είναι μικρότερης σημασίας σε σύγκριση με το δράμα των εκατομμυρίων προσφύγων και τις κοινωνικές επιπτώσεις της μεγάλης κλίμακας μετανάστευσης των τελευταίων χρόνων». Ωστόσο το ζήτημα της ρύπανσης είναι ένα υπαρκτό πρόβλημα σε όλα τα νησιά υποδοχής των μεταναστών και δεν μπορούμε να προσποιούμαστε ότι δεν υπάρχει. Σκοπός του άρθρου μου, όπως αναφέρεται στο κείμενο, είναι η καταρχήν καταγραφή του προβλήματος ώστε να δοθούν λύσεις και να αντιμετωπιστεί. Άρνηση διαπίστωσης ενός προβλήματος συνεπάγεται τη μη λύση του. Η μη αντιμετώπιση των προβλημάτων που συνδέονται με τη μαζική μετανάστευση των τελευταίων μηνών δεν εξυπηρετεί το μεταναστευτικό ζήτημα, καθώς μπορεί να προκαλέσει εντάσεις και δυσαρέσκεια στις τοπικές κοινωνίες.
Η κ. Μαυρουδή εσκεμμένα υποβαθμίζει το γραπτό κείμενο και αναζητά ανύπαρκτα μηνύματα. Προκειμένου να πετύχει το στόχο της δε διστάζει να παραβιάσει κάθε αρχή δεοντολογίας και να μου αποδώσει ιδεολογία και απόψεις που ούτε με εκφράζουν ούτε προκύπτουν από το κείμενο. Αναφέρει η κ. Μαυρουδή: «Η ύπαρξη των προσφύγων γίνεται αντιληπτή με όρους μιαρότητας και αντινομίας, οι ζωές αυτές είναι μη κανονικές και λεκιάζουν». Και μόνο αυτή η αναφορά αποτελεί κατάφορη παραποίηση του γραπτού κειμένου. Η κ. Μαυρουδή προκειμένου να πετύχει το στόχο της «επιστημονικής και μεθοδολογικής αποδόμησης» του κειμένου δε διστάζει να κάνει αήθη εκμετάλλευση του συναισθήματος των αναγνωστών σας αναφερόμενη στο «κουφάρι ενός παιδιού που επιπλέει».
Ως ύστατη προσπάθεια «αποδόμησης» του άρθρου μου δε διστάζει να γράψει ότι «Ιδεολογία είναι να εκπονείς ακαδημαϊκή έρευνα, για να αναδείξεις το ποσοστό των εναπομεινάντων σωσιβίων ως κίνδυνο πρόκλησης ατυχημάτων, ενώ έχεις αποσιωπήσει τα καθημερινά εγκλήματα ρύπανσης από μεγαλο-εταιρείες σε βάρος ντόπιων πληθυσμών, όπως στις Σκουριές, αλλά και στο νησί της Λέσβου που μελετά ο κ. Κατσανεβάκης.». Πέρα από την παραποίηση του κειμένου (που σκοπός του δεν είναι να αναδείξει το ποσοστό των εναπομεινάντων σωσιβίων ως κίνδυνο πρόκλησης ατυχημάτων όπως ειρωνικά γράφει η κ. Μαυρουδή), αυτός ο καινούργιος ορισμός της ιδεολογίας μάλλον θα πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο μελλοντικής έρευνας! Και στο μέλλον δε θα πρέπει να τολμάει κανένας ερευνητής να θίγει ένα πρόβλημα ρύπανσης αν δεν κάνει εκτενή αναφορά σε όλα τα άλλα προβλήματα ρύπανσης της Ελλάδας, γιατί όχι και της Ευρώπης ολόκληρης! Έλεος κ. Μαυρουδή!
Στο άρθρο της κ. Παζιάνου και στην ανακοίνωση του συλλόγου των εργαζομένων του ΕΛΚΕΘΕ που φιλοξενείται γίνεται αναφορά στη χρήση του όρου «illegal immigration» και χαρακτηρίζεται «αντι-επιστημονική» η χρήση του συγκεκριμένου όρου. Από ότι φαίνεται οι εργαζόμενοι του ΕΛΚΕΘΕ αγνοούν τον μεταναστευτικό νόμο και το ότι η είσοδος σε μία χώρα με φουσκωτή βάρκα, χωρίς άδεια και εκτός των προβλεπόμενων σημείων ελέγχου απαγορεύεται. Αν αρνούμαστε το παράνομο της πράξης, δηλαδή τη θεωρούμε νόμιμη, τότε οι διακινητές αυτών των βασανισμένων ψυχών δε θα πρέπει να θεωρούνται παράνομοι ή δουλέμποροι κατά τη δημοσιογραφική γλώσσα, αλλά νόμιμοι τουριστικοί πράκτορες και έμποροι φουσκωτών σκαφών και σωσιβίων! Αν η είσοδος μέσω φουσκωτών δεν ήταν παράνομη τότε δε θα έπρεπε να βγαίνουν καθημερινά τα σκάφη του πολεμικού ναυτικού και του λιμεναρχείου για περιπολίες με εντολές ανάσχεσης. Επίσης, αν η είσοδος των ανθρώπων αυτών με το συγκεκριμένο τρόπο ήταν νόμιμη δε θα έπρεπε οι ευαισθητοποιημένοι πολίτες που τους παίρνουν με τα αυτοκίνητά τους από τη βόρεια Λέσβο για να τους μεταφέρουν στη Μυτιλήνη προκειμένου να μην περπατάνε δεκάδες χιλιόμετρα (συχνά ηλικιωμένοι και μωρά) να συλλαμβάνονται και να οδηγούνται στο δικαστήριο! Πριν κάνουν αίτηση ασύλου και τους δοθεί άδεια παραμονής είναι (όσο κι αν ακούγεται άσχημο) παράνομοι, γι αυτό και καταγράφονται από την αστυνομία και το λιμενικό. Στην επίσημη ιστοσελίδα της ελληνικής αστυνομίας καταγράφονται ως «συλληφθέντες μη νόμιμοι μετανάστες» και η διαδικασία εισόδου ως «παράνομη μετανάστευση».
Η χρήση της λέξης «παράνομη» που περιγράφει τον τρόπο εισόδου αυτών των ανθρώπων στη χώρα δεν εμπεριέχει σε καμία περίπτωση καμία αρνητική διάθεση για τους μετανάστες. Όσοι ζούμε στη Λέσβο και βιώνουμε καθημερινά το δράμα αυτών των ανθρώπων συμπάσχουμε και ευχόμαστε να μπορέσουν γρήγορα με τη συνδρομή των απλών πολιτών και της Ευρώπης να ξαναστήσουν τη ζωή τους. Ωστόσο η άρνηση να διαπιστώνεται ένα πρόβλημα θαλάσσιας ρύπανσης (ή οποιοδήποτε άλλο πρόβλημα) απλά και μόνο επειδή συνδέεται με τους μετανάστες και η άποψη ότι όποιος αναφέρει αρνητικές επιπτώσεις από τη μαζική είσοδό τους στα ελληνικά νησιά είναι ρατσιστής ή στερείται ηθικής είναι ισοπεδωτική, δε διευκολύνει την εξεύρεση λύσεων και το μόνο – δυστυχώς – που επιτυγχάνει είναι να περιορίζει την ελευθερία λόγου και έκφρασης και τελικά να παραποιεί την πραγματικότητα.
Στέλιος Κατσανεβάκης
αναπλ. καθηγητής
Πανεπιστημίου Αιγαίου
----------------------------------------------------------
Κύριε Κατσανεβάκη,
Η απάντηση της Ερευνήτριας Κοινωνικής Ανθρωπολογίας σε θέματα Προσφύγων και εργαζόμενη στη Μονάδα Υποστήριξης Προσφύγων του Βρετανικού Ερυθρού Σταυρού, στο Λονδίνο, Νάνσυ Μαυρουδή, αλλά και η σχετική ανακοίνωση του Πανελλήνιου Συλλόγου Εργαζομένων του ΕΛΚΕΘΕ για τη δημοσίευση της μελέτης σας στο επιστημονικό περιοδικό του Φορέα αποδομούν επιστημολογικά την κατεύθυνση, τα συμπεράσματα και τη μεθοδολογία της. Τα βασικά σημεία που θίγετε στην απάντησή σας, μεταφράστηκαν και ενσωματώθηκαν στο άρθρο της Εφημερίδας των Συντακτων. Κατά συνέπεια δεν υπάρχει λόγος κατά τη γνώμη μου να ανακυκλώνεται η αντιπαράθεση, καθώς εμμένετε με παρρησία στις θέσεις σας πως για τη ρύπανση ευθύνονται κατά κύριο λόγο οι «παράνομοι μετανάστες», στους οποίους εξαντλείτε τη συμπάθεια και την επιείκειά σας με χαρακτηρισμούς και επίθετα.
Ωστόσο, εξακολουθώ κι εγώ όπως και μεγάλη μερίδα των αναγνωστών να μην οδηγούμαστε στο ίδιο συμπέρασμα, παρά τα στοιχεία που παραθέτετε με τον πολλαπλασιασμό μεταξύ ημερών προσφύγων και ρύπων.
Οι διακινητές και τα δουλεμπορικά αναφέρονται χωρίς να τους αποδίδονται ευθύνες, και μια σειρά άλλων παραμέτρων (το λιμενικό και η τουρκική ακτοφυλακή, ο δήμος, η οικονομία, οι εταιρείες ανακύκλωσης, οι εθελοντικές ομάδες καθαριότητας, οι ΜΚΟ, ο πόλεμος και άλλα κοινωνικά και πολιτισμικά ζητήματα) αποσιωπώνται στην έρευνα, η οποία ωστόσο καταπιάνεται με τον όρο της «παράνομης μετανάστευσης»
Αναρωτιέται κανείς μήπως θα ήταν προτιμότερο, σύμφωνα με αυτή, οι πρόσφυγες να φθάνουν στις ακτές της Λέσβου χωρίς σωσίβια ή και χωρίς λέμβους.
Όσο για «τις ιδεολογίες» που σας εκφράζουν, στην περίσταση μάλλον ταιριάζει το παλιό γνωμικό «ενώ βλέπουμε το λύκο ψάχνουμε για τα χνάρια του».
Ανθή Παζιάνου / Εφημερίδα των Συντακτών
