Η άλλη Λέσβος... του «θαλάσσιου Μουσείου» και του Νίκου Ζούρου
«Ένα θαλάσσιο Μουσείο γεννιέται»
Με επιτυχία πραγματοποιήθηκε η παρουσίαση των αποτελεσμάτων του έργου «Ανάδειξη και αξιοποίηση Απολιθωμένου Δάσους Νησιώπης» στα πλαίσια ημερίδας στο Δημοτικό Θέατρο Μυτιλήνης
Με επιτυχία πραγματοποιήθηκε η ημερίδα με θέμα «Ένα θαλάσσιο Μουσείο γεννιέται» για την παρουσίαση των αποτελεσμάτων του έργου «Ανάδειξη και αξιοποίηση απολιθωμένου δάσους νησίδας Νησιώπης» που οργάνωσε το απόγευμα της Παρασκευής 31 Ιανουαρίου το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου στο Δημοτικό Θέατρο Μυτιλήνης.
Το έργο «Ανάδειξη και αξιοποίηση απολιθωμένου δάσους νησίδας Νησιώπης» έχει ενταθεί στο ΕΣΠΑ – ΠΕΠ Κρήτης και Νήσων Αιγαίου και υλοποιείται στα πλαίσια της Πρόσκλησης 44 για έργα του άξονα προτεραιότητας 8 «Αειφόρος Ανάπτυξη και ποιότητα ζωής στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου».
Στην έναρξη της εκδήλωσης ο Διευθυντής του Μουσείου Καθηγητής Νικόλαος Ζούρος αναφέρθηκε στο μεγάλο αναπτυξιακό ρόλο του έργου ανάδειξης του Απολιθωμένου Δάσους στην περιοχή της Νησιώπης και τα οφέλη του για την τοπική ανάπτυξη και την ανάπτυξη του τουρισμού. Τόνισε ότι είναι ιδιαίτερα σημαντικό ότι διαφορετικές ερευνητικές ομάδες του Πανεπιστημίου Αιγαίου συνεργάστηκαν από όλες τις πλευρές για τη μελέτη και καταγραφή του μοναδικού χερσαίου και θαλάσσιου πλούτου της Νησιώπης.
Ο Δήμαρχος Λέσβου κ. Δ. Βουνάτσος στο χαιρετισμό του αναφέρθηκε στην επιτυχημένη συνεργασία του Δήμου Λέσβου και του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου για την ανάδειξη των φυσικών μνημείων του Γεωπάρκων Λέσβου.
Ο Αντιπεριφερειάρχης κ. Η. Βερβέρης αναφέρθηκε στην εξαιρετική πορεία ανάπτυξης του Μουσείου και τόνισε τη σημασία δημιουργίας του νέου Πάρκου Νησιώπης για τη Λέσβο. Επίσης αναφέρθηκε στις επιτυχημένες προσπάθειες που πραγματοποιούνται τα τελευταία χρόνια από το Διευθυντή του Μουσείου Καθ. Ν. Ζούρο για την ανάδειξη του Απολιθωμένου Δάσους.
Η Γενική Γραμματέας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου κα. Χ. Καλογήρου, αναφέρθηκε στη σημασία ανάδειξης των γεωλογικών και φυσικών μνημείων των νησιών του Αιγαίου όπως της Λέσβου και της Λήμνου και το ρόλο του Μουσείου προς αυτή την κατεύθυνση. Παράλληλα, τόνισε τη σημασία δημιουργίας ενός θαλάσσιου μουσείου για τη Λέσβο, ένα καινοτόμο έργο με μεγάλη αναπτυξιακή διάσταση.
Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Μυτιλήνης κ.κ. Ιάκωβος, ο Υπουργός Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κ. Χαράλαμπος Αθανασίου ο οποίος συνεχάρη το Διευθυντή του Μουσείου Καθ. Ν. Ζούρο για το πολύπλευρο έργο ανάδειξης των γεωλογικών και φυσικών μνημείων της Λέσβου, ο Διοικητής της 98 ΑΔΤΕ υποστράτηγος Δ. Μήττας, οι Αντιδήμαρχοι κ.κ. Κ. Αστυρακάκης, Α. Κουμαράς και Η. Κουνιαρέλλης, ο Δημοτικός Σύμβουλος κ. Α. Αθανασιάδης, ο Πρόεδρος του Επιμελητηρίου Λέσβου κ. Θ. Καλογρίδης, καθηγητές του Πανεπιστημίου Αιγαίου, ερευνητές και φοιτητές του Πανεπιστημίου Αιγαίου, εκπαιδευτικοί της μέσης εκπαίδευσης, εκπρόσωποι του Σώματος Ελληνικού Οδηγισμού, εκπρόσωποι πολιτιστικών συλλογών και τουριστικών φορέων, εκπρόσωποι της Ένωσης Ξεναγών, πολίτες της Λέσβου και φίλοι του Απολιθωμένου Δάσους.
Μήνυμα απέστειλε ο Βουλευτής Λέσβου κ. Ν. Σηφουνάκης ο οποίος μεταξύ άλλων τόνισε ότι «Έχω παρακολουθήσει τις προσπάθειες του Μουσείου σας στη νησίδα Νησιώπη του Σιγρίου και εντυπωσιάστηκα απ’ τα ευρήματα που έρχονται στο φως”.
Οι διαλέξεις της ημερίδας
Ο Aναπλ. Καθηγητής του Τμήματος Περιβάλλοντος Πανεπιστημίου Αιγαίου κ. Παναγιώτης Δημητρακόπουλος παρουσίασε την καταγραφή της χλωρίδας και των φυτοκοινωνιών της χερσαίας ζώνης της Νησιώπης. Κατά τη διάρκεια της διάλεξης παρουσιάστηκε αναλυτικά η μεθοδολογία αναγνώρισης, περιγραφής και χαρτογράφησης των διαφόρων τύπων οικοτόπων της νησίδας Νησιώπη. Κατά τη διάρκεια των ερευνητικών εργασιών αναγνωρίστηκαν εκατό φυτικά είδη, κανένα εκ των οποίων δεν θεωρείται απειλούμενο, παρατηρήθηκαν δύο είδη ορχιδεοειδών καθώς και παρουσία του κρίνου της θάλασσας (Parcratium maritimum) τα οποία προστατεύονται από την εθνική νομοθεσία ενώ είναι σημαντικό ότι δεν κατεγράφησαν ιδιαίτερες πιέσεις, εκτός από την παρουσία του είδους-εισβολέα Oxalis pes-caprae.
Ακολούθως, ο Επικ. Καθηγητής του Τμήματος Περιβάλλοντος Πανεπιστημίου Αιγαίου Τριαντάφυλλος Ακριώτης παρουσίασε τα αποτελέσματα της καταγραφής της ορνιθοπανίδας στη Νησιώπη. Ειδικότερα, στα πλαίσια των ερευνητικών εργασιών καταγράφηκαν 62 είδη πουλιών, 3 είδη θηλαστικών (αγριοκούνελο και τρωκτικά), 3 είδη ερπετών (περιλαμβανομένης και της χελώνας Testudo graeca), έντομα από περίπου δέκα διαφορετικές τάξεις και 37 οικογένειες, αράχνες από 8 οικογένειες και άλλα ασπόνδυλα ζώα. Μεταξύ των ζώων αξίζει να σημειωθεί η παρουσία πουλιών όπως του Μαυροπετρίτη (γεράκι που φωλιάζει στη νησίδα Καβαλούρος), της Καστανόπαπιας (ένα ζευγάρι), της Πετροτριλίδας, του Κιρκινεζιού (τα τελευταία λίγα ζευγάρια της Λέσβου είναι στην περιοχή του Σιγρίου) καθώς και μεγάλης αποικίας από κοινούς γλάρους (Ασημόγλαρους) ενώ δεν κατεγράφησαν ιδιαίτερες πιέσεις στη χερσαία βιοποικιλότητα της Νησιώπης, εκτός από την πιθανή πίεση που ασκούν οι γλάροι στη λοιπή πανίδα (θήρευση ερπετών, άλλων πουλιών).
Ο Aναπλ. Καθηγητής του Τμήματος Επιστημών της Θάλασσας Πανεπιστημίου Αιγαίου κ. Δρόσος Κουτσούμπας παρουσίασε τα αποτελέσματα της καταγραφής της βενθικής πανίδας και χλωρίδας στη θαλάσσια ζώνη γύρω από τη Νησιώπη, αναφέροντας ότι η ανάπτυξη Θαλάσσιων Πάρκων σε συνδυασμό με την ανάπτυξη ήπιων οικολογικών εναλλακτικών μορφών τουρισμού (καταδυτικός, αλιευτικός, εκπαιδευτικός, κλπ) στα νησιά του Β.Α. Αιγαίου μπορεί να αποτελέσει βασική επιλογή, που μπορεί να συνεισφέρει πολλαπλά τόσο στην προστασία και διατήρηση των οικοσυστημάτων και των βιολογικών τους πόρων όσο και στην βιώσιμη ανάπτυξη αυτών των νησιωτικών περιοχών της χώρας μας. Το έργο “Εργασίες καταγραφής βενθικής πανίδας και χλωρίδας στη θαλάσσια ζώνη γύρω από τη Νησιώπη” είχε ως σκοπό την καταγραφή της βενθικής πανίδας και χλωρίδας και τις χωρικές διακυμάνσεις της σε σχέση με το καθεστώς προστασίας και τις ανθρωπογενείς πιέσεις, ώστε να δημιουργηθούν τα κατάλληλα εργαλεία για τη βελτιστοποίηση των διαχειριστικών μέτρων και των μέτρων προστασίας στην περιοχή του Θαλάσσιου Πάρκου Νησιώπης. Στα πλαίσια του έργου συλλέχθηκαν μια σειρά αβιοτικών και βιοτικών δεδομένων για την εκτίμηση της οικολογικής κατάστασης των ενδιαιτημάτων και των θαλάσσιων βιολογικών πόρων στη θαλάσσια περιοχή της Νησιώπης και του κόλπου Σιγρίου. Τα αποτελέσματα του έργου καταδεικνύουν - ουσιαστικά για πρώτη φορά με ποσοτικά οικολογικά δεδομένα - πως η θαλάσσια ζώνη γύρω από τη Νησιώπη, ιδιαίτερα στα δυτικά του νησιού, αλλά και οι περιοχές του κόλπου του Σιγρίου περιμετρικά της νησίδας Καβαλούρος και εγγύς της χερσονήσου της Πλάκας και της νησίδας Σκορδονήσι: (α) παρουσιάζουν πλούσια βιοποικιλότητα, (β) χαρακτηρίζονται από την κυριαρχία του οικότοπου προτεραιότητας των λιβαδιών Ποσειδωνίας, αλλά και την παρουσία σημαντικών τύπων βιοκοινοτήτων όπως η κοραλλιογενής και τα «δάση» του φαιοφύκους Cystoseira, (γ) παρουσιάζουν ιδιαίτερο καταδυτικό ενδιαφέρον για όλα τα επίπεδα χάρη στην πλούσια βιοποικιλότητα και στην ύπαρξη απολιθωμένων κορμών σε μικρά βάθη.
Ο Καθηγητής του Τμήματος Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου κ. Νικόλαος Ζούρος, Διευθυντής του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου παρουσίασε στη συνέχεια τα αποτελέσματα των ερευνητικών εργασιών καταγραφής, ανασκαφής, συντήρησης και ανάδειξης των χερσαίων απολιθωμάτων της Νησιώπης κατά τη διάρκεια της διάλεξής του με θέμα «Ανάδειξη και αξιοποίηση απολιθωμένου δάσους νησίδας Νησιώπης: Μελλοντικές Δράσεις και προοπτικές». Αρχικά αναφέρθηκε στα 7 υποέργα που υλοποιούνται στα πλαίσια της Πράξης «Ανάδειξη και αξιοποίηση απολιθωμένου δάσους νησίδας Νησιώπης» και τους στόχους του έργου. Πρόκειται, όπως τόνισε για ένα σημαντικό αναπτυξιακό έργο το οποίο συνίσταται από όλες τις απαραίτητες εργασίες συντήρησης, προστασίας και ανάδειξης των απολιθωματοφόρων θέσεων που βρίσκονται στη νησίδα Νησιώπη, την προμήθεια του κατάλληλου εξοπλισμού για την εξυπηρέτηση των επισκεπτών του πάρκου και την προμήθεια σκάφους για τη μεταφορά των επισκεπτών. Μέσα από εντυπωσιακό φωτογραφικό υλικό γνώρισε στη συνέχεια στους παρευρισκόμενους τους εντυπωσιακούς απολιθωμένους κορμούς που έχουν φέρει στο φως οι ερευνητικές εργασίες του Μουσείου αλλά και τις εργασίες που έχουν υλοποιηθεί για την ανάδειξη των απολιθωματοφόρων θέσεων και τα έργα προστασίας. Επίσης, αναφέρθηκε στις μελλοντικές προοπτικές, όπου βασικός στόχος είναι η Νησιώπη να αποτελέσει ένα μοναδικό τουριστικό προορισμό σε παγκόσμιο επίπεδο, αναπτύσσοντας εναλλακτικές μορφές τουρισμού με σεβασμό στο περιβάλλον.
Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με ερωτήσεις των συμμετασχόντων για τις αναπτυξιακές προοπτικές που ανοίγονται σε βασικούς τομείς της λεσβιακής οικονομίας και του τουρισμού αλλά και προστασίας του φυσικού πλούτου της Νησιώπης.
Υλοποίηση ενός μεγάλου έργου για τη Λέσβο
Νέες προοπτικές ανάπτυξης εναλλακτικών μορφών τουρισμού
Η Νησιώπη ή Μεγαλονήσι, είναι η νησίδα που κλείνει από δυτικά τον κόλπο του Σιγρίου και αποτελεί τμήμα του ευρύτερης περιοχής του Απολιθωμένου Δάσους της Λέσβου.
Η Νησίδα Νησιώπη καθώς και το θαλάσσιο τμήμα γύρω από την νησίδα προστατεύονται με το Π.Δ. 443/85 για την κήρυξη του Απολιθωμένου Δάσους ως Διατηρητέου Μνημείου της Φύσης. Παράλληλα, η νησίδα Νησιώπη προστατεύεται ως Τόπος Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους (2000), περιλαμβάνεται μεταξύ των περιοχών που αποτελούν τον Εθνικό Κατάλογο των περιοχών του δικτύου Natura 2000 (κωδικός GR 4110003) ενώ επίσης προστατεύεται από την Σύμβαση της Βαρκελώνης (1997).
Στη Νησιώπη έχουν εντοπισθεί μέχρι σήμερα από την ερευνητικές και ανασκαφικές εργασίες του Μουσείου 116 ιστάμενοι και κατακείμενοι απολιθωμένοι κορμοί, ρίζες, ριζικά συστήματα και κλαδιά. Πρόκειται για εντυπωσιακές εμφανίσεις κωνοφόρων και αγγειόσπερμων απολιθωμένων φυτών, κυρίως σεκόιες, προγονικές μορφές πεύκων, βαλανιδιές, κανελόδενδρα και δαφνίδες. Από τα εντυπωσιακότερα ευρήματα που έχουν ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα είναι ένας γιγάντιος κατακείμενος κορμός δένδρου σεκόιας που αποκαλύφθηκε σχεδόν ακέραιος στη φυσική του θέση. Ο απολιθωμένος κορμός είναι μήκους 17,20 μέτρα ενώ η διάμετρος του κοντά στη βάση του κορμού είναι 1,70 μέτρα. Επίσης, εντοπίστηκε εντυπωσιακός κατακείμενος απολιθωμένος κορμός προγονικής μορφής πεύκου μήκους 12,44 μέτρα. Αλλά και στην θαλάσσια περιοχή γύρω από το νησί, εμφανίζονται δεκάδες απολιθωμένοι κορμοί δένδρων που βρίσκονται κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας.
Εκτός από τις απολιθωματοφόρες θέσεις, εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι θέσεις των ηφαιστειακών, τεκτονικών, γεωμορφολογικών και παρακτίων γεωτόπων. Οι γεωμορφές εμφανίζονται πολύ συχνά στην παράκτια ζώνη, ως αποτέλεσμα της αποσάθρωσης των πετρωμάτων της περιοχής. Περιλαμβάνει ένα δίκτυο γεωτόπων που εντοπίζονται στην παράκτια και θαλάσσια ζώνη της Δυτικής Λέσβου και θα λειτουργεί συμπληρωματικά με τις ήδη υπάρχουσες δράσεις διαχείρισης και ανάδειξης του Απολιθωμένου Δάσους στο χερσαίο τμήμα της Δυτικής Λέσβου. Παράλληλα, δεκάδες ρήγματα που εμφανίζονται στην επιφάνεια και στις απόκρημνες ακτές του νησιού μαρτυρούν την έντονη ρηξιγενή τεκτονική δράση που γνώρισε η περιοχή κατά το πρόσφατο γεωλογικό παρελθόν και είναι ενδεικτικά της πρόσφατης αποκοπής της νησίδας από την υπόλοιπη Λέσβο. Η μελέτη των ρηγμάτων και των εντυπωσιακών γεωλογικών μνημείων της περιοχής αυτών δίνει εξαιρετικά χρήσιμες πληροφορίες για την γεωλογική ιστορία και εξέλιξη του Αιγαίου Πελάγους και της Ελλάδας γενικότερα.
Στα πλαίσια του έργου θα δημιουργηθούν οι υποδομές για τη μετάβαση των επισκεπτών της περιοχής του Απολιθωμένου Δάσους σ’ ένα νησιωτικό πάρκο, όπου θα έχουν τη μοναδική ευκαιρία να θαυμάσουν το θαλάσσιο τμήμα του Απολιθωμένου δάσους που βρίσκεται στην παράκτια ζώνη της Νησιώπης. Η μετάβαση των επισκεπτών θα γίνεται με ειδικό σκάφος με γυάλινο πάτο, ώστε οι επισκέπτες να μπορούν να παρατηρήσουν τις μοναδικές απολιθωματοφόρες θέσεις που βρίσκονται σήμερα κάτω από τη θάλασσα. Το Πάρκο της Νησιώπης, με τη λειτουργία του θα συμβάλει μέσα από την προώθηση ειδικών μορφών τουρισμού και θα συντελέσει στην προστασία και διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος.
Πρόκειται για ένα έργο που εντάσσεται στην κατεύθυνση της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος, της ανάδειξης της φυσικής κληρονομιάς και της αξιοποίησης των φυσικών πόρων της Λέσβου και αναμένεται να αποτελέσει θετικό παράδειγμα για την «πράσινη» ανάπτυξη.
