Η Τουρκία αιωρείται στο τεντωμένο σκοινί της συναίνεσης

Σε εντατικές διαβουλεύσεις βρίσκονται τα κόμματα στην Τουρκία προκειμένου το αποτέλεσμα των εκλογών της περασμένης Κυριακής να μεταφραστεί σε μια βιώσιμη κυβέρνηση. Πιθανότερη θεωρείται μια κυβέρνηση συνασπισμού με συγκεκριμένους στόχους και όχι μια κυβέρνηση μειοψηφίας, αλλά το ερώτημα είναι μεταξύ ποιων κομμάτων. Ενα άλλο ερώτημα είναι για πόσο θα κρατήσει η κυβέρνηση αυτή, η οποία δύσκολα θα εξαντλήσει την τετραετία. Οι πολύ πρόωρες εκλογές δεν συμφέρουν το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) γιατί αναμένεται να μειωθεί ακόμη περισσότερο το ποσοστό του. Δεν συμφέρουν ούτε τους νέους βουλευτές, οι οποίοι δεν εξασφαλίζουν τη βουλευτική σύνταξη αν παραμείνουν λιγότερο από δύο χρόνια στη Βουλή.

Η χώρα αιωρείται στο τεντωμένο σκοινί της συναίνεσης, την οποία επικαλούνται όλοι. Ο μεγάλος χαμένος των εκλογών είναι ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Οι μέρες που προήδρευε του Υπουργικού Συμβουλίου στο παλάτι του των 1.000 δωματίων και των 500 εκατ. δολαρίων στην Αγκυρα έχουν παρέλθει. Ο πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου, που παραμένει στη θέση του μέχρι να σχηματιστεί νέα κυβέρνηση, ή όποιος τον διαδεχθεί θα μπορέσει να διοικήσει τη χώρα χωρίς τις καθημερινές παρεμβάσεις του προέδρου. Κοινή απαίτηση όλων των κομμάτων, ακόμη και μεγάλης μερίδας του ΑΚΡ, είναι ο Ερντογάν να παραμείνει στο πλαίσιο των εθιμοτυπικών καθηκόντων του προέδρου, όπως ορίζει το Σύνταγμα.

Ωστόσο ο Ερντογάν παραμένει ισχυρός, αν και με ψαλιδισμένα τα φτερά, καθώς και τη φιλοδοξία του να αλλάξει το Σύνταγμα της χώρας και να γίνει ένας υπερπρόεδρος με όλες τις εξουσίες στα χέρια του. Και το ΑΚΡ, παρότι δεν πέτυχε πλειοψηφία στη Βουλή, παραμένει πρώτο και ισχυρό κόμμα. Το ποσοστό του μειώθηκε κατά 9 μονάδες σε σχέση με τις εκλογές του 2011, αλλά είναι 6,5 μονάδες υψηλότερο από εκείνο που είχε επιτύχει το 2002, όταν πρωτοεξελέγη στην εξουσία!  

Δεύτερος χαμένος το κεμαλικό Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Υστερα από 13 χρόνια διακυβέρνησης από το ΑΚΡ και δυσαρέσκειας προς τον αυταρχισμό του Ερντογάν, το CHP δεν κατάφερε ούτε να διατηρήσει το ποσοστό που είχε λάβει στις εκλογές του 2011 - έπεσε από το 26% στο 25%.

Οι δύο κερδισμένοι
Ο μεγάλος κερδισμένος των εκλογών είναι το κουρδικό κόμμα HDP, που κατάφερε να λάβει ψήφους από μεγάλο φάσμα ψηφοφόρων - Κούρδους, αριστερούς, κοινωνικά φιλελεύθερους, «στρατηγικούς» ψηφοφόρους που ήθελαν να ανακόψουν την πορεία του ΑΚΡ. Τη μεγάλη δυναμική του μπορεί να την εκμεταλλευτεί για να πετύχει νέα ώθηση στην ειρηνευτική διαδικασία μεταξύ του τουρκικού κράτους και του ΡΚΚ, την οποία ξεκίνησε πριν από δύο χρόνια ο Ερντογάν αλλά τελευταίως είχε παγώσει.

Νικητής η Δημοκρατία
Ο δεύτερος κερδισμένος των εκλογών είναι η δημοκρατία, η μακρά και επώδυνη διαδικασία εκδημοκρατισμού. Για πρώτη φορά στη σύγχρονη τουρκική ιστορία ένα αυταρχικό κόμμα, όπως είχε καταντήσει το ΑΚΡ τα τελευταία χρόνια, ανατράπηκε από την εξουσία με δημοκρατικές μεθόδους. Οι εκλογές πραγματοποιήθηκαν υποδειγματικά - χάρη και στους τούρκους εθελοντές παρατηρητές - και κανείς δεν αμφισβήτησε το αποτέλεσμα. Η ειρωνεία για τον Ερντογάν είναι πως ό,τι τον «έφαγε» - η εμφάνιση του HDP και η καλή λειτουργία της δημοκρατίας - οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις πολιτικές που εισήγαγε ο ίδιος τα πρώτα χρόνια του στην εξουσία.   

«Αν και θα απεχθάνεται σφοδρά το αποτέλεσμα, ο πρόεδρος μπορεί να πιστωθεί ότι δημιούργησε την Τουρκία η οποία επέτρεψε να προκύψει αυτό το εκλογικό αποτέλεσμα» έγραψε ο βρετανικός «Guardian», τονίζοντας την ειρωνεία ότι ο Ερντογάν προσπάθησε να γίνει ο πανίσχυρος πρόεδρος της «νέας Τουρκίας», όπως υποσχόταν προεκλογικά, ενώ «οι κάλπες έφεραν στο προσκήνιο μια εμβρυϊκή νέα Τουρκία, όχι όμως εκείνη που επιθυμούσε ο πρόεδρος».

Kυβερνητικά σενάρια
Στις πρώτες δηλώσεις του μετά τις εκλογές, την Πέμπτη, ο αυταρχικός Ερντογάν έκανε επικοινωνιακή στροφή 180 μοιρών. Εμφανίστηκε «συμφιλιωτικός» προτρέποντας τους αρχηγούς των κομμάτων να αφήσουν κατά μέρος το εγώ τους και να σχηματίσουν σύντομα κυβέρνηση. Μια κυβέρνηση μειοψηφίας από το ΑΚΡ θεωρείται απίθανη διότι κανένα άλλο κόμμα δεν είναι διατεθειμένο να τη στηρίξει. Ενα σενάριο είναι το ΑΚΡ να κάνει συνασπισμό με το εθνικιστικό MHP. Το πρόβλημα όμως είναι ότι το ΜΗΡ αντιτίθεται σφοδρά στην επίλυση του Κουρδικού. Ενας συνασπισμός μεταξύ του ΑΚΡ και του κεμαλικού CHP είναι μάλλον απίθανος λόγω της βαθιάς ιδεολογικής διαφοράς και έχθρας ανάμεσά τους: το ένα κόμμα θεωρεί το άλλο αιτία της καταστροφής της Τουρκίας.

Το κουρδικό HDP έχει αποκλείσει τον συνασπισμό με το ΑΚΡ, όμως δηλώνει ανοιχτό σε συμφωνίες με τα υπόλοιπα κόμματα, είτε για συνασπισμό είτε για κοινοβουλευτική στήριξη. Το ακροδεξιό ΜΗΡ (των Γκρίζων Λύκων) έχει δηλώσει ότι αποκλείει τον κυβερνητικό συνασπισμό με το HDP, θα μπορούσε όμως να υπάρξει ένας συνασπισμός ανάμεσα στο κεμαλικό CHP και στο MHP με την κοινοβουλευτική στήριξη του HDP - αν και πρέπει να ξεπεραστεί η άρνηση των ακροδεξιών προς οτιδήποτε σχετίζεται με τους Κούρδους ή την επίλυση του κουρδικού ζητήματος.

«Είμαστε αναγκασμένοι να αποδείξουμε ότι το κοινοβουλευτικό σύστημα είναι ένα μοντέλο "διαχειρίσιμης δημοκρατίας". Πρέπει να υιοθετήσουμε τις ψύχραιμες συμφιλιώσεις αντί να οξύνουμε τις συγκρούσεις και να τις καταστήσουμε μέρος της κουλτούρας μας» έγραψε η τουρκική «Χουριέτ». «Ενα προσωρινό μοντέλο συνασπισμού με ορισμένες προτεραιότητες φαίνεται πιο πιθανό. Αλλά είναι υπερβολικά νωρίς για προβλέψεις σε μια τόσο συγκρουσιακή πολιτική παράδοση. Αν συρθούμε σε μια "μη διαχειρίσιμη δημοκρατία", ο λογαριασμός θα είναι πολύ υψηλός για όλους. Οχι μόνο για τους πολιτικούς αλλά και για την ευημερία των πολιτών».



Κούρδοι
Ενδεικτική της αλλαγής που συντελέστηκε στην Τουρκία είναι η εκλογή στη Βουλή της 28χρονης Ντιλέκ Οτσαλάν (φωτογραφία), ανιψιάς του κούρδου ηγέτη Αμπντουλάχ Οτσαλάν. Εξελέγη στη Σανλιούρφα της Νότιας Τουρκίας, κοντά στα σύνορα με την Τουρκία. Η Ντιλέκ ήταν 11 ετών όταν ο θείος της συνελήφθη από τις τουρκικές μυστικές υπηρεσίες στην ελληνική πρεσβεία της Κένυας και οδηγήθηκε στη φυλακή του Ιμραλί. Η εκλογή της στη Βουλή θα ήταν ανήκουστη πριν από μία δεκαετία. «Πρώτα απ' όλα εκπροσωπώ τις γυναίκες και τους νέους» δήλωσε. Συνολικά εξελέγησαν 97 γυναίκες στη Βουλή (17,6% των βουλευτών). Οι περισσότερες ποσοστιαία εξελέγησαν με το κουρδικό HDP - ανάμεσά τους η διάσημη αγωνίστρια Λεϊλά Ζανά, η πρώτη κουρδικής καταγωγής γυναίκα πολιτικός που εξελέγη στη Βουλή (το 1991), πέρασε 10 χρόνια στη φυλακή για αντιτουρκική συμπεριφορά. Ανάμεσά στα «εγκλήματά» της ήταν ότι είχε ορκιστεί βουλευτής στα κουρδικά, ενώ τότε ήταν παράνομο να τα μιλάει κανείς ακόμη και στο σπίτι του.

Η Βουλή που προέκυψε από τις εκλογές της περασμένης Κυριακής έχει και άλλες πρωτιές: εξελέγησαν τέσσερις χριστιανοί (οι τρεις αρμενικής καταγωγής και ο τέταρτος ασσυριακής), δύο γεζίντι και ένας Ρομά. Το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) έλαβε 41% και εξέλεξε 258 βουλευτές (18 λιγότερους από τους 276 που απαιτούνται για την πλειοψηφία στη Βουλή των 550 εδρών). Το κεμαλικό Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) έλαβε 25% (μία μονάδα κάτω από τις εκλογές του 2011) και εξέλεξε 132 βουλευτές. Το ακροδεξιό MHP, των Γκρίζων Λύκων, έλαβε 16% (δύο μονάδες κάτω από το αναμενόμενο 18%) και εξέλεξε 80 βουλευτές. Το κουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών (HDP) ξεπέρασε κάθε προσδοκία λαμβάνοντας 13% και εκλέγοντας και αυτό 80 βουλευτές.

tovima.gr