Πότε ανοίγει η δομή μεταναστών στη Βάστρια

Η κατασκευή της Κλειστής Ελεγχόμενης Δομής (ΚΕΔ) στη Βάστρια της Λέσβου αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα και αμφιλεγόμενα έργα για την αντιμετώπιση  του μεταναστευτικού προκαλώντας έντονες αντιδράσεις από την τοπική κοινωνία, περιβαλλοντικές οργανώσεις και πολιτικούς φορείς. 

Η ιδέα για τη δημιουργία μιας νέας δομής φιλοξενίας μεταναστών στη Βάστρια ξεκίνησε ως μέρος της κυβερνητικής στρατηγικής για τη διαχείριση του μεταναστευτικού ζητήματος στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, μετά την καταστροφή του ΚΥΤ Μόριας το 2020. Η δομή στη Βάστρια, που βρίσκεται σε μια απομακρυσμένη δασική περιοχή της Λέσβου, σχεδιάστηκε αρχικά για να φιλοξενεί 3.000 άτομα, αλλά τα σχέδια αναθεωρήθηκαν το 2024, αυξάνοντας τη χωρητικότητα σε 5.001 θέσεις, σύμφωνα με το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου. Το έργο,  αρχικού προϋπολογισμού 76 εκατομμυρίων ευρώ, χρηματοδοτείται πλήρως από την Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω του Μηχανισμού Έκτακτης Υποστήριξης.

Οι εργασίες κατασκευής ξεκίνησαν με εντατικούς ρυθμούς το φθινόπωρο του 2022, παρά τις αντιδράσεις και τις νομικές προσφυγές από την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου και τις τοπικές κοινότητες. Ωστόσο, η πορεία του έργου έχει αντιμετωπίσει επανειλημμένες καθυστερήσεις λόγω δικαστικών αποφάσεων και περιβαλλοντικών ανησυχιών.

Το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη του έργου. Το 2022, η Ολομέλεια του ΣτΕ απέρριψε την αρχική απόφαση για δομή 5.000 ατόμων, κρίνοντας ότι απαιτείται περιβαλλοντική μελέτη και διαβούλευση με την τοπική κοινωνία για δομές άνω των 3.000 θέσεων. Μετά την απόφαση αυτή, η κυβέρνηση μείωσε τη χωρητικότητα σε 2.952 άτομα, αλλά το 2024 επανήλθε με νέα σχέδια για 5.001 θέσεις, υποβάλλοντας αναθεωρημένη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων.

Η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου προσέφυγε εκ νέου στο ΣτΕ, και η εκδίκαση της υπόθεσης ορίστηκε για τις 2 Φεβρουαρίου 2025. Ωστόσο, στις 19 Φεβρουαρίου 2025, δημοσιεύματα ανέφεραν ότι η μάχη στο ΣτΕ συνεχίζεται, με την απόφαση να εκκρεμεί ακόμη. Το 2023, το Ε΄ Τμήμα του ΣτΕ είχε ακυρώσει την αδειοδότηση λόγω έλλειψης περιβαλλοντικής μελέτης και έγκρισης επέμβασης σε δασική έκταση, αλλά το Υπουργείο προχώρησε με νέες εγκρίσεις, επιμένοντας ότι το έργο πληροί πλέον τις προϋποθέσεις.

Σύμφωνα με το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, οι εργασίες στη Βάστρια συνεχίζονται κανονικά, παρά τις νομικές εκκρεμότητες. Ο  τότε Υπουργός Δημήτρης Καιρίδης δήλωσε το 2024 ότι η δομή θα λειτουργήσει «εντός του 2025», ενώ ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης τόνισε στο τελευταίο Υπουργικό Συμβούλιο του 2024 ότι η λειτουργία της αποτελεί προτεραιότητα για το νέο έτος.

 Πηγές από το Υπουργείο ανέφεραν ότι η δομή αποτελεί βασικό πυλώνα της εφαρμογής του Ευρωπαϊκού Συμφώνου Μετανάστευσης και Ασύλου, που αναμένεται να τεθεί σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2026.

Παράλληλα, η τοπική κοινωνία και οι φορείς της Λέσβου αντιδρούν σθεναρά, επισημαίνοντας τον κίνδυνο πυρκαγιάς λόγω της θέσης της δομής σε πευκοδάσος υψηλού κινδύνου. Ανάλυση του ΟΗΕ έχει χαρακτηρίσει την περιοχή ως «μέγιστου κινδύνου» (10/10) σε περίπτωση λειτουργίας της δομής, ενισχύοντας τις ανησυχίες για πιθανή καταστροφή.

Η  λειτουργία της δομής εξαρτάται από δύο κρίσιμους παράγοντες: την απόφαση του ΣτΕ και την ολοκλήρωση των κατασκευαστικών εργασιών.

1. Δικαστική Εκκρεμότητα: Αν το ΣτΕ εκδώσει απόφαση υπέρ της Περιφέρειας στις αρχές Μαρτίου 2025 (τυπικός χρόνος έκδοσης αποφάσεων είναι 4-6 εβδομάδες μετά την εκδίκαση), το έργο μπορεί να ανασταλεί εκ νέου, καθυστερώντας τη λειτουργία του για μήνες ή ακόμα και ακυρώνοντάς το. Αν η απόφαση είναι υπέρ του Υπουργείου, η κατασκευή θα συνεχιστεί απρόσκοπτα.
2. Κατασκευαστική Πρόοδος: Οι εργασίες είναι στο τελικό  στάδιο. Υπενθυμίζουμε ότι πριν από μερικές ημέρες ο Υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, Νίκος Παναγιωτόπουλος, επισκέφθηκε τη Λέσβο και επιθεώρησε την πορεία των εργασιών στη Βάστρια. Σε δηλώσεις του, τόνισε ότι το έργο έχει φτάσει στο 95% της ολοκλήρωσής του και ότι η δομή θα λειτουργήσει εντός του 2025. Με δεδομένη την κυβερνητική βούληση και τη χρηματοδότηση, η ολοκλήρωση του έργου θα μπορούσε να επιτευχθεί εντός του δεύτερου εξαμήνου του 2025, εφόσον δεν υπάρξουν νέα εμπόδια.

Λαμβάνοντας υπόψη την αισιοδοξία του Υπουργείου και την πίεση από την ΕΕ για την εφαρμογή του Συμφώνου Μετανάστευσης, η πιο πιθανή εκτίμηση για τη λειτουργία της δομής είναι ο Οκτώβριος 2025, υπό την προϋπόθεση ότι η απόφαση του ΣτΕ θα είναι θετική για την κυβέρνηση και δεν θα προκύψουν περαιτέρω νομικές ή τεχνικές επιπλοκές. Σε περίπτωση αρνητικής απόφασης, η λειτουργία μπορεί να μετατεθεί στο 2026 ή να ακυρωθεί οριστικά, ανάλογα με τις εναλλακτικές λύσεις που θα προταθούν.  Η σημασία της δομής σε ευρωπαϊκό επίπεδο δεν αφήνει πολλές ελπίδες για τη μη λειτουργίας της...