Ο Άγιος Παΐσιος, ο Παπά-Φώτης Λαυριώτης και η Μυτιλήνη: Μια πνευματική γέφυρα
Ο Άγιος Παΐσιος ο Αγιορείτης (1924-1994) και ο Παπά-Φώτης Λαυριώτης (1913-2010) αποτελούν δύο εμβληματικές μορφές της σύγχρονης Ορθοδοξίας, που συνδέονται πνευματικά μέσω της κοινής τους πορείας στο Άγιον Όρος και της βαθιάς τους πίστης. Η Μυτιλήνη, το νησί της Λέσβου, κατέχει ξεχωριστή θέση σε αυτή τη σύνδεση, καθώς ο Παπά-Φώτης, γνωστός ως «διά Χριστόν σαλός», έζησε και έδρασε εκεί, ενώ ο Άγιος Παΐσιος αναγνώρισε την αγιότητά του, συνδέοντας το όνομά του με το νησί. Το παρόν άρθρο εξετάζει τη σχέση των δύο αυτών μορφών και τη σύνδεσή τους με τη Μυτιλήνη, βασιζόμενο σε ιστορικές μαρτυρίες και σύγχρονες πηγές.
Η Κοινή Πορεία στο Άγιον Όρος
Η πνευματική σύνδεση του Αγίου Παϊσίου και του Παπά-Φώτη ξεκινά στο Άγιον Όρος, όπου και οι δύο υπηρέτησαν ως υποτακτικοί του Ρώσου ιερομόναχου Παπά-Τύχωνα στο Σταυρονικητιανό κελλί του Τιμίου Σταυρού στην Καψάλα. Ο Παπά-Φώτης, κατά κόσμον Φώτιος Σαρδέλλης, γεννημένος στα Πάμφιλα της Μυτιλήνης το 1913, έφτασε στο Άγιον Όρος το 1931, αναζητώντας την ασκητική ζωή. Υπηρέτησε τον Παπά-Τύχωνα, από τον οποίο έλαβε το μέγα και αγγελικό σχήμα του Μεγαλόσχημου Μοναχού. Αργότερα, ο Άγιος Παΐσιος ανέλαβε τη διακονία του ίδιου γέροντα, συνεχίζοντας την πνευματική κληρονομιά του.
Ο Παπά-Φώτης, μιλώντας για τον Άγιο Παΐσιο, τον χαρακτήρισε «το διαμάντι της Εκκλησίας μας», υπογραμμίζοντας τη βαθιά εκτίμηση που είχε για την αγιότητά του. Αντίστοιχα, ο Άγιος Παΐσιος, όταν δεχόταν επισκέψεις Μυτιληνιών στο κελί του στην Παναγούδα, τους έλεγε: «Εσείς εκεί στη Μυτιλήνη έχετε ένα μεγάλο άγιο, τον Παπά-Φώτη. Είναι άγιος άνθρωπος και αυτό είναι μεγάλη ευλογία για το νησί της Λέσβου!» Αυτή η αμοιβαία αναγνώριση καταδεικνύει τη βαθιά πνευματική τους συγγένεια και την ευλογία που ο Άγιος Παΐσιος θεωρούσε ότι ο Παπά-Φώτης αποτελούσε για τη Μυτιλήνη.
Ο Παπά-Φώτης και η Μυτιλήνη: Ένας «Διά Χριστόν Σαλός»
Ο Παπά-Φώτης Λαυριώτης, γνωστός και ως Παπά-Σαρδέλλης, υπήρξε μια μοναδική φυσιογνωμία της Λέσβου, που συνδύαζε την ασκητική ζωή με την κοινωνική προσφορά. Ζώντας ως «διά Χριστόν σαλός», επέλεγε να φαίνεται εκκεντρικός και περιφρονημένος, κρύβοντας την αγιότητά του πίσω από ένα τρύπιο ράσο, ξυπόλητα πόδια και απλότητα. Η ζωή του στη Μυτιλήνη χαρακτηριζόταν από ακραία εγκράτεια, προσευχή και αδιάλειπτη μέριμνα για τους φτωχούς και τους πάσχοντες.
Στα Πάμφιλα, τη γενέτειρά του, και στον οικισμό Νησέλια, ο Παπά-Φώτης έχτισε με τα ίδια του τα χέρια το μικρό μοναστήρι του Αγίου Νεομάρτυρος Λουκά, κουβαλώντας πέτρες και χώματα στην πλάτη του επί 40 χρόνια. Το εκκλησάκι αυτό, που σήμερα ανήκει στο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, αποτελεί μνημείο της αφοσίωσής του στην Ορθοδοξία και την πατρίδα του. Εκεί, ο Παπά-Φώτης φρόντιζε να αγιογραφούνται εικόνες νεομαρτύρων, διατηρώντας ζωντανή τη μνήμη των αγίων της Εκκλησίας.
Η παρουσία του στη Μυτιλήνη δεν περιοριζόταν στα Πάμφιλα. Περιπλανώμενος σε χωριά όπως η Παναγιούδα, το Πλωμάρι και η πρωτεύουσα Μυτιλήνη, ο Παπά-Φώτης επισκεπτόταν σπίτια όπου υπήρχε ανάγκη, συχνά εμφανιζόμενος ξαφνικά, σαν να τον καλούσε η προσευχή των πιστών. Οι κάτοικοι έλεγαν: «Παπά Φώτη, ο Θεός σε έστειλε, σε χρειαζόμασταν!» Η μυτιληνιά διάλεκτος του, οι απλές αλλά καίριες διδασκαλίες του και η αφοσίωσή του στο Ευαγγέλιο τον κατέστησαν αγαπητή φιγούρα στο νησί.
Μια χαρακτηριστική ιστορία από τη Μυτιλήνη περιγράφει την αντίδρασή του όταν είδε κάποιον στην Παναγιούδα να τρώει μπριζόλες τη Μεγάλη Παρασκευή. Ο Παπά-Φώτης, με την παρρησία που τον διέκρινε, πέταξε το φαγητό μαζί με το τραπεζομάντηλο, υπενθυμίζοντας την ιερότητα της ημέρας. Παρά την έντονη αντίδραση του οικογενειάρχη, που τον χτύπησε, ο Παπά-Φώτης δέχτηκε το ξύλο αγόγγυστα, λέγοντας: «Εγώ το ξύλο το ‘φαγα, αλλά και εσύ δεν πιστεύω να ξαναφάς μπριζόλες Μεγάλη Παρασκευή». Τέτοιες πράξεις αντικατοπτρίζουν την ασυμβίβαστη στάση του υπέρ της πίστης, που τον έκαναν «σημείον αντιλεγόμενον» στη Μυτιλήνη.
Η Αναγνώριση του Παπά-Φώτη από τον Άγιο Παΐσιο
Η δήλωση του Αγίου Παϊσίου ότι ο Παπά-Φώτης είναι «μεγάλος άγιος» και «ευλογία για τη Λέσβο» είχε βαθύ αντίκτυπο στη Μυτιλήνη. Οι Μυτιληνιοί, που ήδη εκτιμούσαν τον Παπά-Φώτη για την ταπεινή αλλά θαυματουργή παρουσία του, είδαν στην επιβεβαίωση του Αγίου Παϊσίου μια σφραγίδα της αγιότητάς του. Μετά την κοίμησή του στις 5 Μαρτίου 2010, ο τάφος του στον Τρύγωνα της Λέσβου αναδίδει ευωδία, όπως αναφέρουν πιστοί, ενισχύοντας την πεποίθηση ότι είναι άγιος.
Η Μυτιλήνη τιμά τον Παπά-Φώτη με εκδηλώσεις και αφιερώματα, όπως η εσπερίδα που διοργανώθηκε το 2014 στον Πειραιά, αλλά με αναφορές στη ζωή του στη Λέσβο, όπου η παρουσία του συνεχίζει να εμπνέει. Η σύνδεσή του με τον Άγιο Παΐσιο ενίσχυσε την πνευματική κληρονομιά του νησιού, που φιλοξενεί και άλλα ιερά προσκυνήματα, όπως τη Μονή Αγίου Ραφαήλ και το μοναστήρι του Αγίου Λουκά.
Η Μυτιλήνη, με την πλούσια θρησκευτική της παράδοση, αποτελεί ιδανικό έδαφος για την άνθηση μορφών όπως ο Παπά-Φώτης. Η παρουσία του στο νησί, σε συνδυασμό με την αναγνώριση του Αγίου Παϊσίου, ενίσχυσε την πνευματική ταυτότητα της Λέσβου. Οι διδασκαλίες του Παπά-Φώτη, που αντηχούν τις συμβουλές του Αγίου Παϊσίου για ταπείνωση, προσευχή και αγάπη, συνεχίζουν να καθοδηγούν τους κατοίκους. Ιδιαίτερα σε δύσκολες περιόδους, όπως η προσφυγική κρίση, οι Μυτιληνιοί βρίσκουν παρηγοριά στις διδαχές και των δύο αυτών μορφών, που τόνιζαν τη φροντίδα για τους «φτωχούς και πρόσφυγες».
Επιπλέον, ο Παπά-Φώτης συνέβαλε στη διατήρηση της ορθόδοξης κληρονομιάς της Μυτιλήνης μέσα από το Λεσβιακό Αγιολόγιο, που συνέταξε μαζί με τον καθηγητή Ιωάννη Φουντούλη, καταγράφοντας περίπου 100 αγίους της Λέσβου. Αυτή η εργασία, που αντικατοπτρίζει την αγάπη του για το νησί και την Εκκλησία, αποτελεί πολύτιμη παρακαταθήκη για τη Μυτιλήνη.
Η σύνδεση του Αγίου Παϊσίου και του Παπά-Φώτη Λαυριώτη με τη Μυτιλήνη είναι μια πνευματική γέφυρα που ενώνει το Άγιον Όρος με το νησί της Λέσβου. Ο Άγιος Παΐσιος, αναγνωρίζοντας την αγιότητα του Παπά-Φώτη, τόνισε την ευλογία που αυτός αποτελούσε για τη Μυτιλήνη, ενώ ο Παπά-Φώτης, με την ασκητική του ζωή και την κοινωνική του προσφορά, έκανε πράξη τις διδασκαλίες της Ορθοδοξίας στο νησί. Η Μυτιλήνη με τον ευωδιάζοντα τάφο του Παπά-Φώτη και την πλούσια θρησκευτική της παράδοση, παραμένει ένας τόπος όπου η πνευματική κληρονομιά των δύο αυτών μορφών συνεχίζει να φωτίζει τις καρδιές των πιστών.
