Η επανάσταση της χλοοκάλυψης στους ελαιώνες
Το έδαφος, εξ ορισμού, είναι το επιφανειακό στρώμα του φλοιού της Γης και αποτελείται από ορυκτά συστατικά, χούμο, νερό, αέρα και ζωντανούς οργανισμούς. Η υπερβολική εκμετάλλευση των εδαφών, η μονοκαλλιέργεια και οι λανθασμένες γεωργικές πρακτικές οδηγούν στη μείωση της οργανικής ουσίας, με αρνητικές συνέπειες στις χημικές, φυσικές και βιολογικές ιδιότητες του εδάφους.
Η επιστημονική κοινότητα έχει αποδείξει ότι η διάβρωση του εδάφους συχνά σχετίζεται με γεωργικές πρακτικές που περιλαμβάνουν εντατική κατεργασία, οι οποίες, μακροπρόθεσμα, αυξάνουν την οξυγόνωση και επιταχύνουν την ανοργανοποίηση της οργανικής ύλης.
Επιπλέον, πρακτικές που συμβάλλουν στην "κονιοποίηση του εδάφους", όπως το φρεζάρισμα – το οποίο δυστυχώς εξακολουθεί να εφαρμόζεται λανθασμένα – καθώς και ισχυρές βροχοπτώσεις, οδηγούν στη μεταφορά του επιφανειακού, γόνιμου εδαφικού στρώματος προς χαμηλότερες περιοχές.
Γεωργία διατήρησης και καλλιέργειες κάλυψης
Από αυτή την άποψη, είναι σημαντικό να αναφερθούμε στη γεωργία διατήρησης, όπως ορίζεται από τον FAO (2023), η οποία βασίζεται σε:
- Ελάχιστη διατάραξη του εδάφους
- Διατήρηση μόνιμης φυτικής κάλυψης
- Διαφοροποίηση των καλλιεργειών
Αυτό το σύστημα συμβάλλει στη βελτίωση της βιοποικιλότητας, στη διατήρηση των φυσικών διεργασιών του εδάφους και στην αύξηση της αποδοτικότητας στη χρήση νερού και θρεπτικών στοιχείων, προωθώντας παράλληλα μια πιο βιώσιμη γεωργική παραγωγή.
Στις δενδρώδεις καλλιέργειες, όπως οι ελαιώνες, η εφαρμογή της γεωργίας διατήρησης μπορεί να επιτευχθεί μέσω της χρήσης καλλιεργειών κάλυψης (cover crops), είτε φυσικών είτε τεχνητών.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η καλλιέργεια της ελιάς στη Μεσογειακή λεκάνη, όπου οι ελαιώνες συχνά διαχειρίζονται χωρίς άρδευση, σε επικλινείς περιοχές, με εδάφη φτωχά σε οργανική ύλη. Οι καλλιέργειες κάλυψης, όπως προωθούνται από την Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ), βελτιώνουν τη γονιμότητα των εδαφών και συμβάλλουν στη βιωσιμότητα πολυετών καλλιεργειών, συμπεριλαμβανομένης της ελιάς. Ωστόσο, οι επιπτώσεις διαφορετικών φυτικών ειδών στην ποιότητα του εδάφους δεν είναι ακόμα πλήρως γνωστές.
Μελέτη
Οι Arias-Giraldo et al. (2021) μελέτησαν τις επιπτώσεις τεσσάρων διαφορετικών πρακτικών διαχείρισης του εδάφους, σε διάρκεια 8 ετών:
- Σπορά χόρτων
- Σπορά με μείγμα διαφορετικών φυτικών ειδών
- Αυθόρμητη βλάστηση
- Συμβατική καλλιέργεια
Αξιολογήθηκαν παράμετροι όπως η διάβρωση και οι φυσικοχημικές και βιολογικές ιδιότητες του εδάφους. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η παρουσία προσωρινής φυτοκάλυψης, σε σύγκριση με τη συμβατική άροση, μείωσε τη διάβρωση και βελτίωσε τις φυσικοχημικές ιδιότητες, καθώς και τη μικροβιακή ποικιλότητα του εδάφους.
Η σπορά χόρτων βελτίωσε τις λειτουργικές ιδιότητες του εδάφους σε σχέση με τη συμβατική άροση, οδηγώντας σε αύξηση και διαφοροποίηση του εδαφικού μικροβιώματος.
Επιπλέον, οι καλλιέργειες κάλυψης, εκτός από την προστασία του εδάφους, λειτουργούν ανταγωνιστικά προς τα ζιζάνια, συμβάλλοντας έτσι στη διαχείρισή τους. Ωστόσο, απαιτούνται περαιτέρω έρευνες για την πλήρη κατανόηση της επίδρασής τους στη μείωση των ζιζανίων.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η χρήση μείγματος βίκου, κριθαριού και μπιζελιού, το οποίο έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματικό στην καταστολή της κίτρινης ξυλόξινης (Oxalis pes-caprae), ενός ζιζανίου δύσκολα διαχειρίσιμου ακόμη και με τη χρήση κοινών ζιζανιοκτόνων (Volakakis et al., 2022).
Πειραματική εφαρμογή σε ελαιώνα της Νότιας Ιταλίας
Στη Νότια Ιταλία, οι ελαιώνες συχνά καλλιεργούνται χωρίς άρδευση, σε περιοχές με δυσμενή ανάγλυφο. Η διαχείριση των ζιζανίων σε αυτές τις συνθήκες εξακολουθεί να γίνεται, σε πολλές περιπτώσεις, μέσω λανθασμένων πρακτικών, όπως το φρεζάρισμα.
Η πρακτική αυτή, που αρχικά σχεδιάστηκε για τη διάσπαση των σβώλων και την προετοιμασία του εδάφους για σπορά ή μεταφύτευση, μπορεί να ενισχύσει τον πολλαπλασιασμό πολυετών ζιζανίων που εξαπλώνονται μέσω ριζωμάτων (π.χ. Sorghum spp., Phragmites spp., Cynodon dactylon).
Στόχος της συγκεκριμένης μελέτης ήταν η αξιολόγηση των επιπτώσεων της εννιαετούς εφαρμογής χλοοκάλυψης σε μη αρδευόμενο ελαιώνα στην επαρχία Catanzaro. Ο ελαιώνας (ποικιλία Carolea, 50 ετών) διαχειριζόταν παραδοσιακά με συμβατική άροση, αλλά από το 2013 εφαρμόστηκε το σύστημα χωρίς άροση (No-tillage), με διπλή ετήσια συγκομιδή της χλόης, καθώς και ενσωμάτωση των υπολειμμάτων κλαδέματος κάθε δύο χρόνια.
Αρχικές αναλύσεις του εδάφους έδειξαν ότι, σύμφωνα με την ταξινόμηση του USDA, χαρακτηρίζεται ως αμμώδες, με χαμηλή περιεκτικότητα σε οργανική ουσία και οργανικό άνθρακα, υποαλκαλικό pH και χαμηλή ικανότητα ανταλλαγής κατιόντων (C.S.C.). Επιπλέον, το λόγος C/N ήταν εξαιρετικά χαμηλός (1,2), ένδειξη υψηλής τάσης για ανοργανοποίηση της οργανικής ύλης.
Μετά από 9 χρόνια, οι αναλύσεις έδειξαν βελτίωση της ποιότητας του εδάφους, με:
- Αύξηση της οργανικής ουσίας
- Βελτίωση της αναλογίας C/N (από 1,2 σε 9,1)
- Μείωση του pH σε ουδέτερα επίπεδα
- Αύξηση της ικανότητας ανταλλαγής κατιόντων
Συμπερασματικά, η χρήση καλλιεργειών κάλυψης μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη διατήρηση της γονιμότητας και της βιωσιμότητας των εδαφών σε ελαιώνες.
https://www.thomasvatrano.com/ via olivenews.it
