Ξανανοίγει ο Κήπος της Παναγίας - Αφιέρωμα στον ιστορικό χωρο φυσικής ομορφιάς της Αγιάσου

Την προσεχή Πέμπτη, 22 Αυγούστου 2024, στις 9 μ.μ. προγραμματίζονται τα εγκαίνια του ανακαινισμένου Κήπου της Παναγίας στην Αγιάσο. Την ανάδειξη και εκμετάλλευσή του ανέθεσε ο Μητροπολίτης Μυτιλήνης Ιάκωβος Γ΄ στον γνωστό επιχειρηματία Θεόδωρο Κούσκο. Έτσι, ύστερα από αρκετά χρόνια απραξίας και εγκατάλειψης, ο ιστορικός αυτός χώρος – μνημείο φυσικής ομορφιάς – ξαναζωντανεύει, με την ελπίδα να γίνει και πάλι πόλος έλξης ντόπιων και ξένων επισκεπτών. Με την ευκαιρία αυτή θα κάνουμε μια σύντομη αναδρομή στην ιστορία του.

Όπως γράφει ο δάσκαλος και ιστοριογράφος της Αγιάσου Στρατής Π. Κολαξιζέλης στο έργο του «Θρύλος και Ιστορία της Αγιάσου της Νήσου Λέσβου», ο Αγάθωνας ο Εφέσιος, για να συντηρήσει το αρχικό μοναστήρι που χτίστηκε στο χώρο των σημερινών συστεγασμένων παρεκκλησίων Ζωοδόχου Πηγής και Αγάθωνος Εφεσίου (κατά κόσμον Αγία Σωτήρα), καλλιέργησε στον παρακείμενο κήπο δέντρα, κηπευτικά και κυψέλες μελισσών (για κερί και μέλι). Στην είσοδο του κήπου έχτισε μικρό ξενώνα με τρία δωμάτια. Ο χώρος αυτός ονομάστηκε Κήπος Παναγίας.

Την περίοδο 1170 - 1173 μ.Χ. έγινε η ανέγερση του νέου Ναού της Παναγίας στο χώρο που είναι και ο σημερινός ναός. Σ’ αυτόν περιήλθε, μεταξύ άλλων, και ο Κήπος της Παναγίας. Η ανέγερση του νέου ναού σε διαφορετική θέση υπαγορεύτηκε από την ανάγκη αποφυγής ζημιών που προκαλούσαν στο παλιό μοναστήρι οι πλημμύρες του διερχόμενου χειμάρρου Απέσου, που είχαν σαν αποτέλεσμα ακόμα και τον πνιγμό καλόγερων.

Το 1890 η Εκκλησία ισοπέδωσε με επιχωματώσεις τις μικρές πεζούλες στο ψηλότερο μέρος του Κήπου Παναγίας, κοντά στον πλάτανο και την υδατοδεξαμενή, και διαμόρφωσε μικρή πλατεία. Ξανάχτισε και το ερειπωμένο καφενείο το οποίο ονόμασε «Καφενείον η Τερψιθέα». Από τότε ο χώρος λειτούργησε ουσιαστικά ως εξοχικό κέντρο και άρχισε να παίρνει τη μορφή που έχει σήμερα.

Το 1938 ο Στέφανος Βρανίδης δώρισε στην εκκλησία της Παναγίας το αστικό ακίνητο που βρίσκεται δίπλα ακριβώς από τον Κήπο της Παναγίας, για να λειτουργήσει ως χώρος θεατρικών παραστάσεων. Αξίζει να σημειώσουμε ότι, πριν την κατασκευή του κινηματοθεάτρου του Αναγνωστηρίου (1975), στο κτίριο αυτό ανέβαιναν όλες οι θεατρικές παραστάσεις του Αναγνωστηρίου, των Σχολείων και του Γ.Σ.Α. «Όλυμπος». Η αίθουσα, στην οποία είχε διαμορφωθεί μια μικρή σκηνή, παραχωρούνταν δωρεάν στους παραπάνω φορείς.

Από το 1946 μέχρι το 1973 ο Στρατής Π. Τζίνης με τον Στρατή Αλαμανέλη είχαν συνεταιρικά Επιχείρηση Κινηματογράφου στην Αγιάσο. Ο χειμερινός κινηματογράφος ονομαζόταν «Όλυμπος» και στεγαζόταν στο προαναφερθέν ακίνητο του Στέφανου Βρανίδη στο Φολίδι. Το καλοκαίρι μετέφεραν τα μηχανήματα στον Κήπο της Παναγίας, όπου λειτουργούσε θερινό σινεμά με την ονομασία «Η Όασις».

Μέσα στα χρόνια που ακολούθησαν πολλοί ήταν οι επώνυμοι που πέρασαν από την Αγιάσο και φιλοξενήθηκαν στον Κήπο της Παναγίας. Αναφέρουμε ενδεικτικά:

Τον πρωθυπουργό της Ελλάδας Ελευθέριο Βενιζέλο που επισκέφτηκε τον Κήπο της Παναγίας στις αρχές Μαΐου του 1915, όπου του παρατέθηκε γεύμα. Το αυτοκίνητο που τον έφερε από τη Μυτιλήνη ήταν το πρώτο που εμφανίστηκε στην Αγιάσο.

Στις 21 Μαΐου του 1936 επισκέφτηκαν την Αγιάσο και τον Κήπο της Παναγίας οι φοιτητές της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, συνοδευόμενοι από τους καθηγητές Α. Αλιβιζάτο, Δ. Μπαλάνο, Γ. Σωτηρίου, Β. Βέλλα και Σ. Αντωνιάδη.

Στις 28 Μαΐου 1936 επισκέφτηκε την Αγιάσο και τον Κήπο Παναγίας ο διάδοχος του βασιλικού θρόνου και μετέπειτα βασιλιάς Παύλος.

Στις 15 Αυγούστου 2001 παρατέθηκε γεύμα στον Κήπο Παναγίας στον τότε Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλο και τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας Πέτρο.

Στις 12 Αυγούστου 2006 ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος Α΄ και ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας παρακάθισαν σε επίσημο γεύμα στον Κήπο Παναγίας, που τους πρόσφερε το ΥΠ.ΑΙ.Ν.Π.

Σημείο αναφοράς του Κήπου Παναγίας είναι ο γερο-πλάτανος, που φημολογείται ότι είναι αρκετών εκατοντάδων ετών. Γύρω στο 1830 ένας κυκλώνας έσπασε τα ψηλότερα κλαδιά του, στη θέση των οποίων με την πάροδο του χρόνου βλάστησαν άλλα. Ο Στρατής Π. Κολαξιζέλης υπολόγιζε την τότε ηλικία του σε 500 χρόνια τουλάχιστον. Τα τελευταία χρόνια ξανάγιναν εργασίες κλαδέματος για να κοπούν τα γερασμένα κλωνιά του.

Στο διάβα του χρόνου πολλοί Αγιασώτες επαγγελματίες λειτούργησαν το καφενείο (Αρμενάκης Ρούσσας, Χριστόφας Κανιμάς, Παναγιώτης Παπαπορφυρίου, Γιάννης Καλφαγιάννης, Παναγιώτης Χατζηφώτης, Γιάννης Χουσιάδης, κ.ά.). Κάτω από τα τεράστια βαθύσκιωτα κλωνιά του γερο-πλάτανου έγιναν τρικούβερτα γλέντια, χοροεσπερίδες Συλλόγων του χωριού, κινηματογραφικές προβολές, μουσικοχορευτικές εκδηλώσεις, θεατρικές παραστάσεις. Αξιομνημόνευτη η τρίπρακτη ηθογραφία του Στρατή Π. Αναστασέλη «Γοι ψόφ’», που παίχτηκε με εξαιρετική επιτυχία το Σεπτέμβρη του 1944, αρχικά στον Κήπο της Παναγίας και στη συνέχεια στον «Ορφέα» της Μυτιλήνης. Οι εφτά χιλιάδες οκάδες λάδι, που αντιπροσώπευαν τις εισπράξεις, διατέθηκαν για τους σεισμόπληκτους της Κλειούς!

Η φήμη και η ιστορία του Κήπου Παναγίας δεν άφησε ανεπηρέαστα τα Λεσβιακά Γράμματα και τις Τέχνες. Έγινε πηγή έμπνευσης για λογοτέχνες, ζωγράφους και λογής καλλιτέχνες.

Αντιπροσωπευτικό δείγμα διηγήματος που περιγράφει τις παλιές καλές μέρες της λειτουργίας του ως εξοχικού κέντρου είναι αυτό του αείμνηστου Στρατή Πολ. Αναστασέλη με τίτλο «Ο φονιάς του Θεού», που περιέχεται στην ομώνυμη Συλλογή διηγημάτων του (Εκδόσεις ΑΣΤΕΡΑΣ, Α΄ Έκδοση Ιανουάριος 1994) και το οποίο επισυνάπτεται στην ανάρτηση σε μορφή PDF.