Τα «φόβια» της Λέσβου 1912

Γράφει ο Μάκης Μπεκιάρης

 Μια προσπάθεια εξιστόρησης των ημερών που ακολούθησαν της Κατάληψης της Μυτιλήνης μέχρι την υπογραφή του πρωτοκόλλου παράδοσης του οθωμανικού στρατού μετά την Μάχη του Κλαπάδου, που για το μισό σχεδόν νησί χαρακτηρίζονται από ένα «φοβικό» κλίμα και που παρέμειναν στην ιστορία του νησιού με την λέξη Φόβια…

Η Ελληνική σημαία είχε πια υψωθεί στο Διοικητήριο και στην προκυμαία. Η πόλη της Μυτιλήνης ήταν ελεύθερη. Οι ελληνικές δυνάμεις κατέλαβαν τα υψώματα γύρω από την πόλη και ο Τουρκικός Στρατός υποχώρησε, στις εκ των προτέρων οργανωμένες θέσεις του στην περιοχή του Κλαπάδου. Με απόφαση του ναυάρχου Κουντουριώτη είχε οριστεί πολιτικός και στρατιωτικός διοικητής της νήσου ο ταγματάρχης Μανουσάκης και διοικητής της πόλης ο υποπλοίαρχος Μελάς.
Ο Ελληνικός στόλος την ίδια νύκτα της κατάληψης άφησε στη Μυτιλήνη, μια μοίρα Ευδρόμων και δύο αντιτορπιλικά και απέπλευσε για Θεσσαλονίκη. Στη συνέχεια, οι τουρκικές πολιτικές αστυνομικές και οικονομικές αρχές, γύρω στα 100 άτομα, παρέμειναν επί δεκαήμερο σε κατ’ οίκον αποκλεισμό στο νησί και μετά με πλοίο μεταφέρθηκαν στο Μούδρο για να καταλήξουν στον Πειραιά.
Η πολεμική σύγκρουση εντός των ορίων και της ευρύτερης περιοχής της πόλης της Μυτιλήνης είχε αποφευχθεί, ενώ ο ναύαρχος Κουντουριώτης αναχωρώντας από τη Μυτιλήνη είχε ζητήσει την ταχεία αποστολή ενισχύσεων με σκοπό  να βοηθήσουν στην απελευθέρωση και του υπόλοιπου νησιού.
Οι τουρκικές δυνάμεις (περίπου 2.000 άνδρες) είχαν αποσυρθεί προς τα υψώματα του Κλαπάδου και σε μια  νοητή γραμμή από τα Παράκοιλα ως τον Λεπέτυμνο. Επίσης είχαν εγκαταστήσει προφυλακές τοξοειδώς σε Νάπη, σε Αγία Παρασκευή και Αρίσβη. Είχαν λοιπόν οι τουρκικές δυνάμεις μετά την κατάληψη της πόλης της Μυτιλήνης, τον έλεγχο του ΒΔ τμήματος του νησιού.
Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι μετά τις 8/11 υπήρχε μεγάλη κινητικότητα στις τάξεις του εναπομείναντος τουρκικού στρατού. Η φημολογία των επερχόμενων ελληνικών ενισχύσεων που προκαλούσε φόβο στους Τούρκους στρατιώτες τους έκανε να λιποτακτούν. Μαζί με αυτούς, έφευγε και η πλειονότητα των χριστιανών που υπηρετούσε στον τούρκικο στρατό.
Εκτός όμως από τους τακτικούς εκατέρωθεν στρατούς, περνώντας οι μέρες άρχισαν να κάνουν αισθητή την παρουσία τους και αντάρτικα σώματα Χριστιανών και Οθωμανών. Τα μεν τούρκικα σώματα, έδρασαν κυρίως στις περιοχές του Μανταμάδου Σκαμιάς, Μεσοτόπου, Ερεσσού, Παρακοίλων, Στύψης και Πέτρας τα δε ελληνικά στη Γέρα, την Άγρα το Ίππειος τα Κεραμιά τα Πάμφυλλα και τον Αφάλωνα. Πολλές φορές και τα δύο σώματα με μυστικότητα από κρυφά περάσματα ή από θαλάσσης κατάφεραν να παρεισφρύουν στις περιοχές ελέγχου των αντιπάλων και να συλλέγουν πληροφορίες τις οποίες μετέφεραν όπου έκριναν απαραίτητο.
Οι Τούρκικες αντάρτικες ομάδες που είχαν δημιουργηθεί αναθάρρυναν από την διαρκή αναβολή της προέλασης του ελληνικού στρατού και άρχισαν ληστρικές επιθέσεις εναντίον διερχομένων πολιτών, εκφοβισμούς, βιαιοπραγίες ακόμα και φόνους. Αντίστοιχα, αναφορές υπάρχουν για βιαιοπραγίες εναντίον των τούρκικων νοικοκυριών και πολιτών και από την μεριά των Ελληνικών αντάρτικων σωμάτων
Κάτω από αυτές τις συνθήκες οι κάτοικοι των χωριών που βρίσκονταν κοντά στα ορμητήρια των Τούρκων ζούσαν αμπαρωμένοι στα σπίτια τους  και ξεκομμένοι από τους υπόλοιπους κατοίκους του νησιού. Υπέμεναν εξευτελισμούς, λεηλασίες, ύβρεις από τους Οθωμανούς  στρατιώτες μιας και εξακολουθούσαν να είναι κάτω από την  ισχύ του τούρκικου νόμου. Το κυριότερο όλων όμως ήταν ότι καθημερινά ζούσαν κάτω από την απειλή της χωρίς αιτία θανάτωσής τους.
Ο μόνος τρόπος επαφής και επικοινωνίας τους με το ελεύθερο κομμάτι του νησιού όπου ήταν εγκατεστημένη και η στρατιωτική διοίκηση της Λέσβου ήταν τα γράμματα, που με κόπο και κίνδυνο της ζωής του φέροντος κατάφερναν να φτάνουν άλλοτε από την θάλασσα άλλοτε από την στεριά και σχεδόν πάντα με την προκάλυψη της νύχτας, στους παραλήπτες τους.

Αποστολείς ήταν συνήθως οι δημογέροντες οι πρόκριτοι, οι ιερείς και οι δάσκαλοι, των χριστιανικών χωριών και παραλήπτες εκπρόσωποι της στρατιωτικής διοίκησης του νησιού και οι δυνάμεις κατοχής. Κάποιες φορές οι αρχηγοί των αντάρτικων ελληνικών σωμάτων στέλνουν και κείνοι τις αναφορές τους στην στρατιωτική διοίκηση ενεργώντας ως τοποτηρητές και για λογαριασμό των δυνάμεων κατοχής.
Τα αιτήματα που μεταφέρονται μέσα από αυτά τα γράμματα σχεδόν επαναλαμβανόμενα… να μεταβιβαστούν τα συμβάντα που εσωκλείονται σε όλους όσους πρέπει, για να πράξουν τα δέοντα, να αποσταλούν άμεσα στρατιωτικές ενισχύσεις, όπλα και χρήματα για την σίτιση των εκεί στρατοπεδευμένων στρατιωτών.
Και με σχεδόν πάντα το ίδιο υστερόγραφο: όλα να γίνουν με πλήρη μυστικότητα, να μην αποκαλυφθούν οι ταυτότητες των γραφόντων για να μην διακινδυνεύσουν και οι δικές τους ζωές αλλά και κείνες των κατοίκων των χωριών.

Παραθέτουμε αποσπάσματα από μερικές από αυτές τις επιστολές ……

                    ~~~~~~
12/11 / 1912 Αγία Παρασκευή (επιστολή κατοίκων εκ των οποίων ο ένας –Θεοδοσιάδης- γνώριζε και προσωπικά τον Μανουσάκη).
                     Προς τον διοικητή Μυτιλήνης Μανουσάκη,
Τονίζει ..
το έγκυρο των πληροφοριών που αποστέλλει, παρακαλεί να ληφθούν όλα εκείνα τα αναγκαία μέτρα για να διατηρηθεί η ασφάλεια των κατοίκων, μέχρις ότου έρθει η σωτήρια μέρα της πλήρους απελευθέρωσης της νήσου.
Αναφέρει…..
…Κάτοικος της Αγ. Παρασκευής του περιέγραψε περιστατικό, όταν επιστρέφοντας με άλλους 10 επιβάτες με άμαξα από την Μυτιλήνη και στην διασταύρωση των οδών Αγ. Παρασκευής και Καλλονής ακινητοποιήθηκαν από 50 τούρκους στρατιώτες οι οποίοι αφού διέταξαν τον καραγωγέα να σταματήσει την άμαξα τους υποχρέωσαν να κατέβουν, τους έγινε σωματικός έλεγχος, έψαξαν όλα όσα μετέφεραν μαζί τους, ενώ τους έβριζαν και τους απειλούσαν διαρκώς και μετά από μια ώρα εξευτελισμούς και ύβρεις τους άφησαν τελικά να συνεχίσουν το ταξίδι τους.
Και συμπληρώνει …
«αναθαρρήσαντες, ως φαίνεται, οι αιμοχαρείς Τούρκοι ένεκα της αναβολής, της κατ’ αυτών επιθέσεως υπό του ελληνικού στρατού…» αποσπάστηκαν αρκετοί από αυτούς από το στρατόπεδο του Κλαπάδου και διασκορπίστηκαν ανά 30, 40 ή και 50 άτομα στα γύρω χωριά και άρχισαν να ληστεύουν τους διαβάτες τους κατοίκους και κάθε χριστιανό που συναντούσαν. …Και δεν ήταν μόνο αυτά, έφτασαν να κάνουν και φόνους, όπως στο χωριό Στύψη, που φόνευσαν ένα δυστυχή ιχθυοπώλη αφού του πήραν ότι πολύτιμο είχε πάνω του».
Παρακάτω αναφέρεται …
..στους κατοίκους της Πέτρας που ζούσαν εφιαλτικές στιγμές. Οι κάτοικοι αυτοί, σχολιάζει, είχαν την ευτυχία να δουν το «υπερήφανο τορπιλλοβόλο» στο λιμάνι της πόλης τους και έσπευσαν να ανέβουν φέρνοντας ότι είχαν για να ευχαριστήσουν το πλήρωμα του πλοίου που είχε καταφτάσει με σκοπό να βοηθήσει στην απελευθέρωση του νησιού. Από την στιγμή που ανέβηκαν και μετά όμως, δέχονταν απειλές ότι αν ξεπρόβαλλαν από τα σπίτια τους θα τους θανάτωναν και έτσι τρομοκρατημένοι παρέμεναν αμπαρωμένοι στα σπίτια τους.
Κάνει ακόμα αναφορά και στα άλλα χωριά, στη Στύψη, στην Υψηλομέτωπο οι κάτοικοι των οποίων δέχονταν, λεηλασίες από τους «θηριώδεις Τούρκους» και ζούσαν σε καθεστώς τρομοκρατίας όπως και οι κάτοικοι της Καλλονής (της δεύτερης μητροπολιτικής έδρας του νησιού).
Και κλείνει το γράμμα…
«…ευελπιστούμεν ότι εν τη διακρινούση υμάς διορατικότητι υπέρ τηςασφαλείας των ομογενών μας …θέλετε λάβη άπαντα τα απαιτόμενα σωτήρια μέτρα».

                    ~~~~~~

15/11 Κάπη, (επιστολή από τους «συγκεκινημένους και αγανακτούντες επί των λαμβανόντων χώραν» κατοίκων του χωριού)

                                                      Προς ….., Μανταμάδο
 
Περιγράφει τρέμοντας από αγανάκτηση
Ότι πρώην Τούρκος δεκανέας από το Μανταμάδο με 20-30 στρατιώτες έφτασε στο χωριό και απευθυνόμενος σε δημογέροντα  ρώτησε, «Γιατί δεν συλλέξατε χρήματα», εκείνος απάντησε, «ο κόσμος απουσιάζει δεν ξέρω που είναι, κρυμμένος ή αν λείπουν έξω από ποιους να μαζέψω τα χρήματα», τότε ο δεκανέας είπε «σας αφήνω διορία μέχρι αύριο και δεν θα ρθω με είκοσι στρατιώτες όπως σήμερα αλλά με 100» τρέμοντας από οργή και με απειλητικό ύφος.

Και συνεχίζει …
«Φανταστείτε την θέση εις ήν ευρισκώμεθα, εν μέσω 3 πυρών και περίτρομοι».
Τελειώνοντας την επιστολή παρακαλεί με πλήρη μυστικότητα να διαχειριστεί το περιεχόμενό της, μιας και όπως τονίζει «ευρισκόμεθα υπό τον τούρκικον νόμο». Επίσης παρακαλεί, δίνοντας και κάποιες στρατιωτικές πληροφορίες για τον οθωμανικό στρατό, να μην ενεργήσει κανένας «πραξικόπημα επιτοπίως» γιατί θα μπορούσε να καταστραφεί το χωριό, πάνω από το οποίο υπήρχε στρατιωτική ζώνη η οποία είχε αφετηρία την Συκαμιά και έφτανε μέχρι το Κλαπάδο.

Το παραπάνω γράμμα φτάνει την ίδια μέρα στο Μανταμάδο και οι παραλήπτες του με γλαφυρά λόγια προσπαθούν να μεταδώσουν την ατμόσφαιρα που υπήρχε στα χωριά αυτά και στέλνουν παράλληλη επιστολή στην στρατιωτική διοίκηση Μυτιλήνης
«φόβος και τρόμος κατέχει τα χωριά Κάπη και Κλειώ δεν δύναμαι να σας περιγράψω τι συμβαίνει. Παντού περιφέρονται Τούρκοι οπλισμένοι απειλούντες τους κατοίκους»
και συνεχίζουν …
Περιγράφοντας τις αξιώσεις των Τούρκων περί συγκεντρώσεως χρημάτων τονίζοντας  την 24ωρη προθεσμία που τους είχε δοθεί. Κλείνοντας το γράμμα παρακαλούν να μεταβιβαστούν τα ανωτέρω στον αρχηγό κατοχής για να ενεργήσει τα δέοντα «διότι είναι κρίμα να φονευθούν οι κάτοικοι άνευ αιτίας…»
~~~~~~~~
15/11, Κάπη (την επιστολή υπογράφει ο κάτοικος της Περικλής Χατζηγιάννης στέλνοντας γράμμα στον Παρίτση (εκδότη της εφημερίδας Σάλπιγξ και προσωπικό του φίλο)
Τονίζει …
ότι δεν έχει σκοπό να δημοσιογραφήσει αλλά να μεταδώσει τι υφίστανται ευρισκόμενοι ακόμα κάτω από τον τούρκικο νόμο. «Προχθές εσπέρας αφίκετο ενταύθα αξιωματικός του τουρκικού στρατού όστις εστρατολόγησε βία από ηλικίας 17-40 ετών πάντας τους Οθωμανούς» οι οποίοι μαζί με τους στρατιώτες των γύρω χωριών σχημάτισαν στρατιωτική ζώνη άνωθεν των χωριών Συκαμιάς, Αργείου, Κάπης και των γύρω υψωμάτων και κατέληξαν στο Κλαπάδο.
Και συνεχίζει…
Μεταφέροντας την είδηση ότι είναι περικυκλωμένοι από παντού και οι Τούρκοι ενισχύονται από αποβιβασθέντες άνδρες οκτώ λέμβων από το πλοίο Βαβά.
Τρομοκρατημένος…
…αφού οι Τούρκοι τους είχαν διαμηνύσει ότι αν οι περίπολοί τους έβλεπαν κάποιο ύποπτο πρόσωπο θα το καλούσαν τρίς να σταθεί και αν όχι, θα άνοιγαν πυρ εναντίον του. Και η επιστολή κλείνει παρακλητικά για την μετάδοση της είδησης σε όποιους έπρεπε να ενεργήσουν καταλλήλως «ούτως το ταχύτερον ίδωμεν και ημείς την γαλανόλευκον και ανακουφιστούμεν»
… και φοβισμένος μήπως αποκαλυφθεί η ταυτότητά του και υποστεί κυρώσεις, την υπογράφει ως Π.
                    ~~~~~~
19/11 Πολυχνίτος (επιστολή που συνυπογράφουν ο Δήμαρχος, η Διοικούσα Επιτροπή και ο αρχιμανδρίτης)

                         Προς τον διοικητή Μυτιλήνης Μανουσάκη
Ενημερώνουν….
Για την άφιξη από τον Μεσότοπο νέων οι οποίοι έφερναν μαζί τους 4 αιχμαλώτους μουσουλμάνους τους οποίους και ετοιμάζονταν να αποστείλουν στην στρατιωτική διοίκηση Μυτιλήνης. Οι νέοι αυτοί, οι οποίοι είχαν καταφέρει να ξεφύγουν δήλωναν «μετά δακρύων την ελεεινήν θέσην της πατρίδος του Μεσοτόπου και των περιχώρων» και ότι σώμα ανταρτών αποτελούμενο από 100 άνδρες έκανε επιδρομή στα χωριά, λεηλατώντας και σφάζοντας Χριστιανούς.

                    ~~~~~~        
20/11, Ίππειος (την επιστολή γράφουν οι δημογέροντες της πόλης)
                     Προς τον διοικητή Μυτιλήνης Μανουσάκη
Αναφέρουν….
ότι αντάρτικα σώματα από τα Πάμφυλα, Αφάλωνα Καλλαμιάρη μπήκαν στα χωριά και αφαίρεσαν ότι πολύτιμο έβρισκαν στα οθωμανικά σπίτια ατιμάζοντας οικογενειακά κειμήλια καθώς και ότι ετοιμάζονταν να ανοίξουν ελαιομηχανές και να αφαιρέσουν τα λάδια που βρίσκονται στα χριστιανικά σπίτια

τους προέτρεψαν….
να σταματήσουν αλλά εκείνοι στράφηκαν και εναντίον τους και παρακαλούν να τους απαλλάξουν από τους κακοποιούς αντάρτες…. «εξαποστέλλον εν τω χωρίω άνθρωπον της Σεβ. Κυβερνήσεως προς ησυχίαν μας»
~~~~~~
20/11 Μεσότοπος, (την επιστολή γράφει ο αντάρτης οπλαρχηγός Λαγίδης )
                               
                      Προς τον διοικητή Μυτιλήνης Μανουσάκη
Αναφέρει….
«Σήμερον περί ώραν 11 π.μ μετά του υπ΄εμού σώματος αφίχθημεν εξ Ερεσσού ένθα είχομεν αποβιβαστεί νύκτωρ και εύρομεν την κωμόπολη ταύτην» σε μεγάλη συγκίνηση και αναστάτωση λόγω της χτεσινής επιδρομής των βαρβάρων τούρκων οι οποίοι είχαν προξενήσει «μύρια όσα κακά εναντίον των δυστυχών ομογενών μας» ,…. «ταύτα δεν περιγράφονται είναι όλως ανεκδιήγητα»
Περιγράφει…
Είδαμε με τα ίδια μας τα μάτια παραμορφωμένες μύτες, κεφάλια, χέρια, πόδια και άλλα μέλη ματωμένα., «φρίττει ο νούς του ανθρώπου επί τη βαρβάρω ταύτη καταστάσει των πολιτών»… Εισέπραξαν με την βία 110 τούρκικες λίρες και αποχωρώντας για την Ερεσσό  πήραν αιχμαλώτους 2 δημογέροντες και πολίτες.
Αναφέρεται….
Στην εντολή που έδωσαν οι αντάρτες Τούρκοι στους πρόκριτους να συγκεντρώσουν εντός 3 ημερών 125 λίρες ειδάλλως θα επανέρχονταν και θα έκαιγαν την πόλη.
Ενώ στο υστερόγραφο καταλήγει λέγοντας πως ακόμα αγνοείτο η τύχη των απαχθέντων προκρίτων και ότι είναι αναγκαία η παραμονή του εκεί για τις επόμενες 2-3 μέρες.
                    ~~~~~~
21/11 Μανταμάδος (την επιστολή γράφουν οι δημογέροντες της πόλης)

                    Προς τον διοικητή Μυτιλήνης Μανουσάκη
θυμίζουν…
ότι οι Τούρκοι μέρα την μέρα αναθάρρυναν από την μέχρι τώρα δράση του ελληνικού στρατού και άρχισαν να αφοπλίζουν τα γύρω χριστιανικά χωριά.
Πληροφορούν…
Από έγκυρες πηγές απεσταλμένου τους, ότι 500 τακτικοί και εθελοντές τούρκοι στρατιώτες κατάλαβαν την Κάπη και την Κλειώ έχοντας αποκλείσει τους εκεί χριστιανούς και σκοπεύουν το ίδιο να πράξουν και για το Μανταμάδο.
Ειδοποιούν…
.. ότι ώρα και αν γίνει η παραλαβή του γράμματός τους ,να ειδοποιηθεί ο στρατιωτικός διοικητής και να αποστείλει απόσπασμα 200-250 άνδρες επιτόπου μέχρι την επόμενη μέρα το πρωί. «…Επικαλούμενοι και πάλιν ταχίστην βοήθειαν» επιμένοντας ότι ανυπολόγιστες θα ήταν οι καταστροφές των χριστιανών του χωριού αλλά και των πέριξ.
                    ~~~~~
21/11 Κλειώ (επιστολή που γράφει κάτοικος του χωριού)
                        Προς τον κον Καβέτσο
Και την άμεση μεταβίβαση των γραφόντων στον Κ.Μελά
Αποκαλύπτει πως…
«…Με πολλούς κινδύνους και μύριες προφυλάξεις κατόρθωσα να εισχωρήσω μέχρι την Κλειώ και πληροφορήθηκα τα περί αδυναμίας του οθωμανικού στρατού ο οποίος ανέρχεται όπως σας έγραψα παραπάνω».
Αναφέρεται και αυτός…
στην μη δράση του ελληνικού στρατού που ενθάρρυνε τους Τούρκους να αρχίσουν να αφοπλίζουν και να τρομοκρατούν τους Χριστιανούς .
επισημαίνει…
ότι συστάθηκε στην Κάπη και την Κλειώ σώμα αποτελούμενο από 200 τακτικούς και 400 εθελοντές με σκοπό να επιτεθούν από στιγμή σε στιγμή στο Μανταμάδο.
Παρακαλεί…
Για την αποστολή 200 και μόνον στρατιωτών οι οποίοι θα ήταν αρκετοί για να εξαναγκάσουν τους τούρκους να τραπούν σε φυγή να εγκαταλείψουν τον στρατό και να λιποτακτήσουν.
                    ~~~~~
…από την έκθεση του υπαξιωματικού Ν. Πανά από την Θερμή
…με μεγάλη ανυπομονησία οι κάτοικοι ανεξαρτήτως θρησκεύματος περίμεναν τον στρατό κατοχής για την φύλαξη των περιουσιών και την περιφρούρηση από διάφορα κακοποιά στοιχεία.
Καταγγέλλει …
Ότι παρουσιάστηκε Οθωμανός λέγοντας του ότι, βγαίνοντας από το σπίτι του για να πάει στην εξοχή παρουσιάστηκαν εμπρός του ένοπλοι οι οποίοι του αφαίρεσαν χρηματικό ποσό και το ρολόι του ενώ άλλος του ανέφερε ότι του πήραν δια της βίας 12 αίγες.
Τονίζει…
Ότι η Θερμή αποτελείται από 250 οικίες από τις οποίες 100 είναι οθωμανικές και η φρούρηση του χωριού γίνεται από 30 νέους οι οποίοι φοβούνταν τις επιθέσεις των ανταρτών Οθωμανών. Είχαν και άλλοι νέοι προσφερθεί να βοηθήσουν αλλά δεν είχαν όπλα …
Και συνεχίζει…
Για την υπόσχεση που έχει δώσει ότι με γράμμα του θα διαβίβαζε το αίτημα για την αποστολή όπλων. Καθώς και για τις καταγγελίες που είχαν γίνει για οπλοκατοχή Οθωμανών κατοίκων. Μετά από έρευνα που έκαναν οι στρατιώτες του βρήκαν 2 όπλα και μαχαίρια θαμμένα κάτω από την γη.
Στην προσπάθειά του…
να διατηρήσει ένα ήρεμο κλίμα ανάμεσα σε Οθωμανούς και χριστιανούς  είχε ανακοινώσει ότι κανείς Οθωμανός δεν είχε να φοβάται τίποτα και από κανένας.
Για να αποδείξει δε….
Τις καλές προθέσεις του στρατού κατοχής,αποζημίωσε μια Οθωμανή η οποία προσέφυγε σ αυτόν κλαίγοντας και λέγοντας ότι κάποιος με την δικαιολογία ότι ψάχνει για όπλα στο κτήμα της και της πήρε 12 κεφάλια τυρί…
Παρακαλεί…
Κλείνοντας την έκθεσή του να του αποσταλούν χρήματα για την σίτιση των στρατιωτών, καθώς και 20 όπλα «όπως τα παραδώσω εις την δημογεροντία του χωριού τούτου προς φύλαξιν των κατοίκων και παντός επιδρομής εχθρού»
                    ~~~~~
20/11 Μανταμάδο (την επιστολή υπογράφουν ο σχολάρχης και ο ιερέας του χωριού )
                             Προς τον κ. Καβέτσο
Εκφράζουν ……
Την λύπη τους για τα συμβάντα στην Συκαμιά, και συνεχίζουν
…Σώμα τακτικού στρατού οδηγούμενο από 150 εθελοντές από τα χωριά Κάπη, Κλειώ, Συκαμιά και Χάλικα, με την δικαιολογία του αφοπλισμού των Χριστιανών κατοίκων της, έμπαιναν στα διάφορα σπίτια «έκαναν θηριωδίες χωρίς να εξαιρέσουν, τον ιερέα και τον δάσκαλο, τον οποίο μάλιστα απείλησαν να κρεμάσουν». Και στον Χάλικα έκαναν τα ίδια και αιχμαλώτισαν φιλήσυχους κατοίκους και όλα αυτά τα μάθαμε μετά από 3 μέρες, σημειώνουν, από κάποιον που διέφυγε νύχτα δια θαλάσσης και κατόρθωσε να φτάσει μέχρι το Μανταμάδο.
Ενημερώνουν έντρομοι…
Ότι εκτός από 5-6 που κατόρθωσαν και διέφυγαν όλοι οι υπόλοιποι παρέμεναν αμπαρωμένοι στα σπίτια τους για δύο μέρες και ότι από το ίδιο μεσημέρι «ο Μανταμάδος διατελεί από μεσημβρία της σήμερον εν πολιορκία ισχυρού σώματος-μέχρι 600 ως λέγεται τακτικού στρατού απειλούντες γενική καταστροφή…»
                    ~~~~~
24/11 Πολυχνίτος
Από την έκθεση του οπλαρχηγού Λαγίδη προς τον διοικητή Μυτιλήνης
«…μόλις έφτασα στον Μεσότοπο όπου είχαν συμβεί διάφορα έκτροπα από τους Τούρκους αντάρτες και πληροφορήθηκα ότι το ορμητήριο τους είναι η Άγρα. Αμέσως προσκάλεσα τον οπλαρχηγό του Πολυχνίτου Στεφάνου να συνεργαστούμε και να δράσουμε από κοινού μιας και οι κάτοικοι του χωριού είναι πάνοπλοι».
«Οι άνδρες, ο Στεφάνου και γω περικυκλώσαμε την Αγρα στέλνοντας επιστολή σε Οθωμανούς και Χριστιανούς με την οποία τους παροτρύναμε να παραδώσουν τα όπλα τους και προσπαθήσαμε να τους πείσουμε ότι δεν θα εξαιρεθεί κανείς. «και υποδεικνύοντας αυτούς ότι ήλθομεν χάρει της επιβολής της τάξεως και ησυχίας»
Σημειωτέον…
ότι στο γενικότερο ήπιο κλίμα δικαιοσύνης που ήθελαν να καλλιεργήσουν την επιστολή έστειλαν με δύο πεζούς, έναν Οθωμανό και έναν Χριστιανό και έσπευσαν «να συστήσουν στους  οπλίτας να αναμένωσιν της απαντήσεως της επιστολής μας…» «…Επειδή όμως από τους πυροβολισμούς είχε πληγωθεί ένας εξ ημών οι στρατιώτες δεν κρατήθηκαν και άνοιξαν πυρ»
Συνεχίζει την αναφορά του….
«…σε κάποια παράθυρα είδαμε άσπρες σημαίες διέταξα, παύσατε πυρ και οι άνδρες μου άρχισαν να προβαίνουν σε συλλήψεις και αφοπλισμό των κατοίκων. Όμως οι άνδρες δέχτηκαν σφοδρούς πυροβολισμούς…, άφησα φύλακες στα υψώματα, μίλησα με τον χότζα και τον δικό μας ιερέα και τους ανακοίνωσα ότι πρέπει να παραδοθούν».
«…έτσι και έγινε εκτός από μια εξαίρεση εκείνη του Ισμαήλ Τέκελη που είχε διαπράξει φόνους και ληστείες αρχικά ταμπουρώθηκε στο σπίτι του αλλά τελικά παραδόθηκε».
Τελειώνει….
«…σπεύδω στα πέρα χωριά για να ησυχάσω τους τρομοκρατημένους κατοίκους, …. συνεπεία ψευδών διαδόσεων περί εισβολής του τούρκικου στρατού στην Θεσσαλία»
                    ~~~~~
25/11  από το Πλωμάρι
                     Προς τον στρατιωτικό διοικητή Μανουσάκη
«…Πληροφορούμαστε ότι η εις την περιφέρεια Μεσοτόπου ενέργεια των αντάρτικων σωμάτων εξαγρίωσε τους τούρκους οι δε χριστιανοί καταληφθέντες από πανικό και φόβο εγκατέλειψαν τα χωριά και διασκορπίστηκαν  στον κόλπο της Καλλονής
Παρακαλώντας…
«ενταύθα υπάρχει ένοπλο σώμα εξ 23 ανδρών του Καπετάν Μάνου, όπερ ισχυρίζεται ότι ο οπλισμός εδόθη παρ΄υμών. Παρακαλούμε δε όπως μας διατέξετε αν θα επιτρέψωμεν αυτώ να φέρη τον οπλισμόν ή όχι».      
~~~~~~~

Σιγά-σιγά οι μέρες πέρασαν και οι πολυπόθητες στρατιωτικές ενισχύσεις έφτασαν στην Μυτιλήνη. Από τις 28 Νοεμβρίου μέχρι την 1η Δεκεμβρίου έφθασαν στη Λέσβο, τακτικός στρατός και εθελοντές και ορίστηκε νέος στρατιωτικός διοικητής ο Συρμακέζης. Οι ελληνικές δυνάμεις κατανεμήθηκαν σε δύο φάλαγγες, στην αριστερή και την δεξιά και από διαφορετικές κατευθύνσεις κατευθύνθηκαν προς τα γύρω από το Κλαπάδο υψώματα όπου είχαν οχυρωθεί οι τούρκικες δυνάμεις. Επιτροπή ζήτησε από τον τούρκο διοικητή να παραδοθεί για να αποφευχθεί η αιματοχυσία, εκείνος αρνήθηκε και η μάχη διεξήχθη.
Οι ελληνικές συντονισμένες μονάδες υπερίσχυσαν. Οι Τούρκοι αρχικά έστειλαν αίτημα παράδοσης τους και στην συνέχεια υπέγραψαν το σχετικό πρωτόκολλο παράδοσης. Στις 8 Δεκεμβρίου στο ύψωμα Πετσοφάς υπογράφτηκε το πρωτόκολλο παράδοσης του Οθωμανικού Στρατού.
Ένας από τους όρους του πρωτοκόλλου παράδοσης, προέβλεπε τη μεταφορά του τούρκικου τακτικού στρατού στον Μόλυβο και μετά την από εκεί αναχώρησή τους με πλοίο για την Μυτιλήνη. Εκεί, με την προστασία του ελληνικού στρατού, θα συγκεντρώνονταν στο φρούριο της πόλης. Παράλληλα όσοι από τους έφεδρους και εθνοφρουρούς ήθελαν, μετά την αποκατάσταση της τάξης θα μπορούσαν να επιστρέψουν στα χωριά τους.
Έτσι και με την σταδιακή εκκένωση του νησιού από τους Οθωμανούς, έπαυσαν οι δράσεις των αντάρτικων τούρκικων σωμάτων και η ηρεμία έδωσε την θέση της στις μαύρες γεμάτες φόβο, πανικό και ανασφάλεια μέρες που επακολούθησαν της κατάληψης της Μυτιλήνης στο μη ελεύθερο κομμάτι του νησιού. Μέρες που σε τίποτα δεν θύμιζαν το εορταστικό γεμάτο χαρά κλίμα που επικρατούσε στην πόλη της Μυτιλήνης και στις γύρω ελεύθερες περιοχές όλον αυτόν τον μήνα του 1912.


Το υλικό που έχει χρησιμοποιηθεί στο παραπάνω κείμενο προέρχεται  από τα αρχεία του ΓΕΣ /ΔΙΣ..Αρχείο Βαλκανικών πολέμων.