1821 : η πυρπόληση του τουρκικού δίκροτου στην Ερεσό από τον Παπανικολή

Η ναυμαχία της Ερεσού θεωρείται η πρώτη κατά μέτωπο ναυμαχία που έδωσαν οι Έλληνες ναυμάχοι στην ελληνική επανάσταση του 1821 με πλοίο γραμμής, δίκροτο, του τότε αυτοκρατορικού οθωμανικού στόλου, η οποία και διεξήχθη στις 27 Μαΐου του 1821 στον όρμο Ερεσού της Λέσβου. Πρωταγωνιστής της ναυμαχίας αυτής ήταν ο Δημήτριος Παπανικολής ο οποίος και επιχείρησε για πρώτη φορά με απόλυτη επιτυχία "πυρπόληση" με χρήση "καυστικού" όπως λεγόταν αρχικά το πυρπολικό με αποτέλεσμα την ανατίναξη του εχθρικού πλοίου.

Η επιτυχία αυτή υπήρξε ιδιαίτερα σημαντική τόσο στο ηθικό των Ελλήνων ναυμάχων, για την μελλοντική εξέλιξη στον κατά θάλασσα αγώνα όσο και αντίστροφα στο ηθικό των Τούρκων προ του καινοφανούς αυτού τύπου καταδρομής και δολιοφθοράς. Παράλληλα όμως τραγική συνέπεια αυτής ήταν η καταστροφή των Κυδωνιών (του Αϊβαλί) που ακολούθησε 15 ημέρες αργότερα.

Ιστορικό κατάστασης
Με το ξέσπασμα της ελληνικής επανάστασης η αναγκαιότητα δημιουργίας ενός αξιόμαχου στόλου για την από θάλασσα αρωγή και προστασία του αγώνα υπήρξε άμεση αντιληπτή. Έτσι μέσα στον επόμενο μήνα και μετά από πολλές διαβουλεύσεις των προυχόντων και καραβοκυραίων των τριών κυριοτέρων "ναυτικών" νήσων Σπετσών, Ύδρας και Ψαρών αποφασίσθηκε. στις 17 Απριλίου, ημέρα Κυριακή, με πανηγυρισμούς η σύμπραξη και διάθεση των εμπορικών τους στόλων στον ιερό αγώνα, καλώντας με προκήρυξη ομοίως και τ΄ άλλα νησιά. Το παράδειγμα αυτών ακολούθησαν αμέσως τα νησιά του Σαρωνικού, οι Κυκλάδες και άλλα όπως η Κάσος. Έτσι δημιουργούνται τρεις μοίρες πλοίων καθεμιά με ναύαρχο που διορίστηκε από την κοινότητα ναυτικής νήσου.
Η έξοδος του συγκροτημένου ελληνικού στόλου στο Αιγαίο συνέπεσε με τα τραγικά γεγονότα που συνέβησαν στην Κωνσταντινούπολη και τον απαγχονισμό του πατριάρχη, γεγονότα που εξαγρίωσαν όχι μόνο τα πληρώματα αλλά και τους κατοίκους νήσων και παραλίων της Μικράς Ασίας πολλοί εκ των οποίων προσέτρεξαν να ενισχύσουν τα τσούρμα των ελληνικών πλοίων.

Αρχικά κρίθηκε αναγκαίος ο αποκλεισμός τόσο των Δαρδανελίων όσο και κάποιων σημαντικών όρμων της μικρασιατικής ακτής καθώς και η υποστήριξη των ελληνικών σωμάτων στα παραλιακά κάστρα της Πελοποννήσου. Περί τα μέσα Μαΐου μια μοίρα του ελληνικού στόλου έπλευσε προς τον Κορινθιακό Κόλπο προκειμένου ν΄ αποκλείσει τα κάστρα Ναυπάκτου, Ρίου και Αντιρίου και να εμποδίσει κάθοδο των Τούρκων στην Πελοπόννησο, ενώ μια δεύτερη μεγαλύτερη μοίρα έπλευσε στο Β. Αιγαίο για τον αποκλεισμό των Δαρδανελίων. Παρά ταύτα δύο πλοία γραμμής, τρεις φρεγάτες και τρεις κορβέτες με υποναύαρχο διοικητή (ριαλάμπεη) του οθωμανικού στόλου πρόλαβε στις 22 Μαϊου να εξέλθει των στενών στο Αιγαίο.

Η Ναυμαχία της  Ερεσού

Ο ψαριανός πυρπολητής Δημήτριος Παπανικολής πυρπολεί τουρκικό δίκροτο με 74 πυροβόλα και 1000 άνδρες στο λιμάνι της Ερεσσού στη Λέσβο σαν σήμερα 27 Μαΐου 1821. Οι Έλληνες, που ως εκείνη την ημέρα αναλογίζονταν με φόβο την άνιση αναμέτρηση με τον τουρκικό στόλο, αναθαρρούν και συνειδητοποιούν τη δύναμή τους.

Στις 23 Μαΐου του 1821, ο ελληνικός στόλος αποτελούμενος από 57 πλοία, απέπλευσε από τα Ψαρά και τέθηκε προς αναζήτηση του τουρκικού στόλου, για τον οποίον υπήρχαν πληροφορίες ότι από μέρα σε μέρα αναμενόταν η έξοδός του από τα Στενά. Την επομένη, οι Έλληνες ναύαρχοι ειδοποιήθηκαν ότι εθεάθηκαν τρία πλοία προερχόμενα από τα Στενά. Τα δύο από αυτά ήταν μπρίκια και το τρίτο αρκετά μεγαλύτερο ακολουθούσε σε απόσταση.

Αμέσως εστάλησαν πλοία προς συνάντηση των δύο μπρικίων. Ήταν εμπορικά με ρωσική σημαία και κατευθύνονταν προς την Ευρώπη. Οι πλοίαρχοί τους έδωσαν την πληροφορία στους Έλληνες ότι το πλοίο που τους ακολουθούσε ήταν πολεμικό δίκροτο χωρίς σημαία. Οι Έλληνες πλοίαρχοι συμπέραναν ότι ήταν εχθρικό και αποτελούσε την προφυλακή του τουρκικού στόλου (αναφέρεται με το όνομα «Μανσουριγιά» ή «Φερμάν Ντεϊνεμέζ»). Το πήραν στο κατόπι, αλλά ενώ εκείνο έπλεε στο στενό της Χίου, άλλαξε ξαφνικά διεύθυνση και στράφηκε προς τις δυτικές ακτές της Λέσβου και συγκεκριμένα προς το λιμάνι της Ερεσσού.

Τα ελληνικά πλοία το παρακολουθούσαν από απόσταση, καθώς το μέγεθος και ο οπλισμός του δεν επέτρεπαν την προσέγγισή του. Εν τούτοις, το πλοίο του υδραίου Γιάννη Ζάκκα άρχισε να βάλει κατά του δικρότου. Δέχθηκε, όμως, σφοδρά πυρά από τα κανόνια του τουρκικού πολεμικού και γρήγορα αναγκάσθηκε να οπισθοχωρήσει, με απώλειες τρεις νεκρούς κι έναν τραυματία.

Το δίκροτο στη συνέχεια προσορμίστηκε στο λιμάνι της Ερεσσού και αποβίβασε απόσπασμα στην ξηρά. Ως αποστολή είχε να ενισχύσει με πολεμοφόδια και άνδρες τις φρουρές στα νησιά κατά μήκος της Μικράς Ασίας. Έφερε 74 πυροβόλα και ισχυρή στρατιωτική δύναμη, αποτελούμενη από 1000 και πλέον άνδρες. Το ελληνικό ναυτικό αποτόλμησε και δεύτερη επίθεση με τη γολέτα του Τομπάζη, αλλά τα φοβερά πυρά του ανάγκασαν τους Έλληνες να εγκαταλείψουν το εγχείρημα.

Ποιος ήταν ο πυρπολητής Δημήτριος Παπανικολής

Γεννήθηκε στα Ψαρά το 1790. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος Παπανικολής. Από πολύ μικρή ηλικία μπήκε στο ναυτικό επάγγελμα εκπαιδευόμενος μέχρι που πήγε σε κάποιο υποτυπώδες ελληνικό σχολείο. Όταν τελείωσε αυτό ακολούθησε τον πατέρα του σε αγώνες που έκανε τότε με τους Βέρβερους και Αλγερινούς πειρατές.

Όταν εξερράγη η ελληνική επανάσταση πλοιάρχησε μόλις 19 ετών στο πλοίο του Αποστόλη Αποστόλη. Κατά τη ναυμαχία της Ερεσού κυβερνώντας το, για λογαριασμό τη Τρινησίας λίμνιο Βρίκιο το οποίο είχε μετατρέψει σε πυρπολικό ο Πάργιος, Ιωάννης Δημολίτσας, επέπεσε κατά τουρκικού δίκροτου το οποίο και πυρπόλησε σχεδόν σύψυχο με ελάχιστους διασωθέντες. Το αυτό επανέλαβε και στη ναυμαχία του Γέροντα προκαλώντας με τους συντρόφους του πυρπολητές τον τρόμο στον οθωμανικό στόλο. Αλλά και σε πολλές άλλες καταδρομικές και αποβατικές επιχειρήσεις έλαβε μέρος που οι επιτυχίες του είχαν καταπλήξει τους άλλους ναυμάχους.

Με τη λήξη του Αγώνα, τον Ιανουάριο του 1829 αγόρασε το 1/3 του μεριδίου του Βρικίου "Νέλσων" και επιδόθηκε στο παλιό γνώριμο εμπόριο, μέχρι το 1833 που ήλθε ο Όθωνας και η κυβέρνησή του αγόρασε τον Νέλσωνα και τον ενέταξε στο βασιλικό στόλο του Βασιλείου της Ελλάδος, που όμως διατήρησε τον Παπανικολή κυβερνήτη του πλοίου.

Τη νύκτα όμως της 20ης Νοεμβρίου του 1836 μεταφέροντας στην Τεργέστη 129 παλιννοστούντες Βαυαρούς στρατιώτες ναυάγησε στο δίαυλο Ζακύνθου - Ηλείας μετά από προσάραξη "εξ αμελείας της φυλακής" όπου και διαλύθηκε ολοσχερώς το πλοίο ενώ το πλήρωμα και όλοι οι επιβαίνοντες διασώθηκαν. Αργότερα λόγω του ναυαγίου αλλά και άλλων διαβολών ο Παπανικολής τέθηκε σε διαθεσιμότητα μέχρι το 1841 όπου και ανακλήθηκε στην ενεργό υπηρεσία, μετά από παρέμβαση υπασπιστού του Όθωνα, όπου και τοποθετήθηκε κυβερνήτης της Κορβέτας "Αμαλία".

Το 1843 εκλέχθηκε πληρεξούσιος των Ψαρών. Το 1845 στάλθηκε ως κυβερνήτης πλοίου στο Γύθειο προκειμένου να εξομαλύνει μανιάτικες έριδες που είχαν ξεσπάσει στη περιοχή. Γεγονός που το πέτυχε. Ένα χρόνο μετά το 1846 έληξε και η ναυτική του σταδιοδρομία όταν ανέλαβε Πρόεδρος του Ναυτοδικείου, θέση που διατήρησε μέχρι το θάνατό του το 1855. Το όνομα Παπανικολής έχει δοθεί στα υποβρύχια Παπανικολής Ι και Παπανικολής ΙΙ του ελληνικού πολεμικού ναυτικού, προς τιμήν του αγωνιστή.

Παραπομπές Ἡ Ἑλληνική Ἐπανάσταση καί ἡ ἵδρυση τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους (1821-1832) – (τόμος ΙΒ), Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους,Ἐκδοτική Ἀθηνῶν, 1975, Ἀθήνα. σέλ. 126-127

Πηγές Ἡ Ἑλληνική Ἐπανάσταση καί ἡ ἵδρυση τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους (1821-1832) – (τόμος ΙΒ). Ἀθήνα: Ἐκδοτική Ἀθηνῶν. 1975. ISBN 960-213-108-Χ.

ΠΗΓΗ : ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ/ sansimera.gr